Sinclair Lewis: «Μπάμπιτ» κριτική βιβλίου

γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου
Πηγή: Diastixo.gr

Ο Σίνκλερ Λιούις (1885-1951), συγγραφέας μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων, ήταν ο πρώτος Αμερικανός που τιμήθηκε με το βραβείο Νομπέλ λογοτεχνίας το 1930, ακολούθησε ο Ευγένιος Ο’Νιλ το 1936. Το σκεπτικό της βράβευσής του έλεγε πως ήταν «δυνατή και παραστατική η τεχνική των περιγραφών του», καθώς επίσης πως είχε «την ικανότητα να δημιουργεί νέους τύπους χαρακτήρων με πνεύμα και χιούμορ». Έγραφε από νεαρή ηλικία ποίηση, διηγήματα και μικρά θεατρικά, ενώ η αναγνώρισή του ήρθε το 1920 με το μυθιστόρημα Main Street. Ακολούθησε το Babbitt (1922), τo Arrowsmith (1925), που έλαβε το βραβείο Πούλιτζερ το 1926, και μερικά άλλα.

Το Μπάμπιτ, το μυθιστόρημα που συνέτεινε στη βράβευσή του με το Νομπέλ, είναι μια παρωδία της αμερικανικής ζωής και της αμερικανικής κοινωνίας. Κεντρικός ήρωας είναι ο μεσήλικας ρεπουμπλικανός μεσίτης ακινήτων Τζορτζ Μπάμπιτ, μέλος πολλών λεσχών και σωματείων της πόλης Ζένιθ. Άριστος οικογενειάρχης, καλός σύζυγος και πατέρας, υπερήφανος που είναι Αμερικανός, ο Μπάμπιτ απολαμβάνει τους καρπούς των κόπων του – την εποχή που κυκλοφόρησε το βιβλίο, η λέξη «μπάμπιτ» υποδήλωνε τον επιτυχημένο επιχειρηματία, τον ματαιόδοξο και εφησυχασμένο πολίτη, ο οποίος συμμορφώνεται με τα πρότυπα της κοινωνικής τάξης στην οποία ανήκει.

Στην αρχή του μυθιστορήματος βλέπουμε τον ήρωα στο σπίτι με τη γυναίκα του, Μάιρα, τον γιο του, Τεντ, και τις κόρες του, Βερόνα και Τίνκα. Όλα πηγαίνουν καλά, μόνο που η ερωτική του ζωή είναι βαλτωμένη, αφού η Μάιρα «έμοιαζε πιο ανέραστη κι από την πιο άφυλη μοναχή». Το σπίτι των Μπάμπιτ τα έχει όλα μα του λείπει ένα πράγμα, η «θαλπωρή ενός σπιτικού».
​
Την ίδια εποχή στη Ρωσία κυβερνούν οι μπολσεβίκοι, διαβάζουμε –μόλις έχει πεθάνει ο Λένιν–, κάτι που φέρνει αναταράξεις σε όλο τον κόσμο, και στην Αμερική, βεβαίως, όπου κάποιοι σοσιαλιστές εκλέγονται δήμαρχοι ή γίνονται παπάδες. Στο μεταξύ εξαπλώνονται οι απεργίες, γεγονός που οδήγησε τη Γερουσία της Νέας Υόρκης να ψηφίσει ορισμένα νομοσχέδια που θα θέσουν εκτός νόμου τους αριστερούς.

Τότε στη Ζένιθ ένας ιερωμένος, ο αρχιερέας Μίκυ Μάντεϊ, διάσημος προτεστάντης, κάνει κηρύγματα υπέρ της εργασίας και κατά των απεργιών και βεβαίως κατά των σοσιαλιστών, με αποτέλεσμα να πλουτίσει. «Η υπηρεσία του Κυρίου», διαβάζουμε, «είχε αποδειχθεί προσοδοφόρα». Βρισκόμαστε στην εποχή της ποτοαπαγόρευσης, επειδή δήθεν το αλκοόλ δημιουργεί παντοειδή κοινωνικά προβλήματα, μόνο που ενώ οι πλούσιοι είχαν τη δυνατότητα να βρουν ποτά, οι εργάτες και οι φτωχοί δεν μπορούσαν να το κάνουν. Όπως λέει και κάποιος φίλος του Μπάμπιτ, «η ποτοαπαγόρευση είναι πολύ σωστό μέτρο για την εργατική τάξη, διότι τους εμποδίζει να σπαταλούν τα χρήματά τους και επίσης να μειώνουν την παραγωγικότητά τους».

Ο Μπάμπιτ έχει αυτοκίνητο, που γι’ αυτόν και τους εύπορους πολίτες αντιπροσωπεύει «την ποίηση και το δράμα, τον έρωτα και την τόλμη», και συχνάζει σε μέρη όπου διασκεδάζουν οι όμοιοί του. Αντίθετα, οι εργάτες δύσκολα τα φέρνουν βόλτα, οπότε συμμετέχουν σε απεργίες ζητώντας βελτίωση των ημερομισθίων τους. Αυτό δεν αρέσει στους ανθρώπους της μεσαίας τάξης, όπως δεν αρέσουν οι νέγροι, οι οποίοι σηκώνουν κεφάλι και δεν θέλουν πλέον να είναι αχθοφόροι και να μαζεύουν βαμβάκι. Τι θέλουν; Θέλουν να σπουδάσουν, να γίνουν γιατροί και δικηγόροι. «Πρέπει να ενωθούμε και να δείξουμε σ’ αυτούς τους μαύρους ποια είναι η θέση τους», λέει ένας που δηλώνει πως δεν είναι ρατσιστής.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, κι ενώ προσπαθεί να ανέλθει κοινωνικά και να ξεχωρίσει στον κύκλο των ομοίων του, ο Μπάμπιτ, ο οποίος θεωρείται τέλειος ηθικός σύζυγος και καυχάται ότι δεν κοίταξε άλλη γυναίκα εκτός από τη Μάιρα, αποφασίζει να κάνει την επανάστασή του. Μια επανάσταση κατά του κατεστημένου –αρχίζει να συμπαθεί τους εργάτες– και της συζυγικής απραξίας. Δημιουργεί σχέση με μια ανύπαντρη γυναίκα, στην οποία βρήκε σπίτι να νοικιάσει. Τι θα γίνει από κει και μετά; Ενώ απολαμβάνει τις στιγμές που του χαρίζει η άλλη γυναίκα, ζει με τον διαρκή φόβο μη μάθει κάτι η σύζυγός του κι αυτός ο φόβος τον κάνει να βασανίζεται.
​
Απολαυστικό, ευφυές, γεμάτο βολές κατά του καπιταλιστικού συστήματος των ΗΠΑ, το Μπάμπιτ ακόμα και σήμερα διαβάζεται ως κριτική του Σίνκλερ Λιούις κατά του υλισμού και της υποκριτικής ηθικής στη συγκεκριμένη χώρα. Όπως γράφει η μεταφράστρια Βασιλική Λογοθέτη-Παγοπούλου στο Επίμετρό της, ο ήρωας «συνειδητοποιεί πόσο διεφθαρμένος και υποκριτής» είναι ο κόσμος του και θέλει να καθαρίσει την επιχείρησή του από τη διαφθορά, για να την παραδώσει στα παιδιά και τα εγγόνια του. Η ίδια σημειώνει πως ο συγγραφέας αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο οι μελλοντικές γενιές να ξεφύγουν από την «αυστηρή, μελαγχολική κενότητα της μεσαίας τάξης».

Μπάμπιτ
Sinclair Lewis
μετάφραση: Βασιλική Λογοθέτη-Παγοπούλου
Λέμβος
612 σελ.
ISBN 978-618-5413-17-0
Τιμή €21,20

Ο Φίλιππος Φιλίππου είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Erik Larson: «Οι μέρες που έχτισαν την Ιστορία»
• Καλή Δοξιάδη: «Μια ιστορία μόνο: Το σπίτι στα βράχια»
• Χρύσα Φάντη: «Σε θολά νερά»
• Giles Milton: «Ρουά ματ στο Βερολίνο»

---

​*Αναδημοσίευση άρθρου στο πλαίσιο της συνεργασίας του Θεαθήναι με το Diastixo.gr