ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΑ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑΣ

της Μαρίας Σούμπερτ

Η Φρανσουάζ Ντολτό περιγράφει τους εφήβους σαν αστακούς, την περίοδο που αλλάζουν πανοπλία. Έτσι και τα παιδιά εκείνα που αφήνουν όσα ήξεραν πίσω τους, την σιγουριά της αυθεντίας των γονιών και των δασκάλων, την σιγουριά του ποιοι είναι και τι κάνουν σε αυτόν τον κόσμο, για να εισέλθουν στην πιο ταραγμένη ίσως περίοδο της ζωής τους –μια περίοδο όπου όλα αμφισβητούνται.

Για τους εφήβους αυτούς γράφει ο Φίλιππος Μανδηλαράς, ο οποίος γράφει και μεταφράζει σταθερά εδώ και είκοσι χρόνια βιβλία για παιδιά και εφήβους. Και με αφορμή την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου παρακινήθηκε να γράψει για τα περίεργα εκείνα πλάσματα που ελάχιστοι μπορούν να καταλάβουν. Βασικά, μόνο εκείνοι που θυμούνται πώς ήταν τα δικά τους χρόνια στην εφηβεία. ​

​«Το 2009 έγραφα ήδη δέκα χρόνια για παιδιά αλλά ποτέ δεν είχα σκεφτεί να απευθυνθώ σε έφηβους, παρότι πάντοτε παρατηρούσα τις συμπεριφορές και τις συνήθειές τους όπως έμοιαζαν ν’ αλλάζουν στη ροή του χρόνου. Όμως, είχα την υποψία πως οι έφηβοι του 1990 και του 2000 δεν είχαν μεγάλες αποκλίσεις από τους έφηβους της δικής μου γενιάς: ξέγνοιαστοι, αντιφατικοί, αλαζόνες απέναντι στους ενήλικες, αντιδραστικοί όσο χρειαζόταν, και κυρίως παθητικοί δέκτες ενός παιδαγωγικού συστήματος που ρουφούσε τους δημιουργικούς χυμούς τους απαιτώντας πρωτεία και υποσχόμενο θέσεις στα πανεπιστήμια και στη συνέχεια χρήμα, χρήμα, χρήμα. Μην ξεχνάμε πως βρισκόμασταν στη δεκαετία της ευφορίας που προηγήθηκε και ακολούθησε τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 2004, μια ανάσα από την οικονομική, κοινωνική και ηθική κρίση.
​
Τότε, στα τέλη του 2008, συνέβη το γεγονός -τομή για τους εφήβους της εποχής εκείνης. Η δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου κι ο πρωτοφανής ξεσηκωμός που ακολούθησε, προάγγελος όσων θα ακολουθούσαν λίγο αργότερα. Τότε διαπίστωσα ότι οι έφηβοι αλλάζουν, ξεβολεύονται, διεκδικούν, αμφισβητούν την ουσία του συστήματος που στέρησε τη ζωή από ένα συνομήλικό τους και, ταυτόχρονα, την αλαζονική και υπέροχη άγνοια κινδύνου που εμπεριέχει η εφηβεία. Ένας συνομήλικός τους είχε δολοφονηθεί αυθαίρετα επειδή είχε ενοχλήσει ένα όργανο της εξουσίας, με τον τρόπο που συνηθίζουν όλοι οι έφηβοι να αμφισβητούν γονείς, δάσκαλους και κάθε λογής πατέρες.

Ζώντας μέσα σ’ αυτή την αναταραχή, την ανησυχία, την κατάθλιψη και την αποσταθεροποίηση των εφήβων γύρω μου, σκέφτηκα πως ναι, αξίζει τον κόπο να καταπιαστεί κάποιος μυθοπλαστικά με αυτή τη γενιά των εφήβων που έδειχναν να χάνουν τη γη κάτω από τα πόδια τους κι αναζητούσαν νέες σταθερές.

Καρπός της πρώτης μου καταβύθισης στον κόσμο των εφήβων, το «Κάπου ν΄ ανήκεις» βιβλίο γραμμένο λίγο μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη το 2008, όταν οι φωνές των εφήβων στο δρόμο δεν είχαν πάψει να βουίζουν στ’ αυτιά μου. Βιβλίο αντιθέσεων, τρυφερό, αιχμηρό, ιδιαίτερα σκληρό και άδικο στο τέλος, όπως ακριβώς η δολοφονία της ξεγνοιασιάς μιας ολόκληρης γενιάς.

Κι έπειτα ήρθε η κρίση, οι άστεγοι, οι απελπισμένοι, οι Αγανακτισμένοι στην πλατεία Συντάγματος, η συλλογική κατάθλιψη κι αυτό που έμοιαζε τότε με γενικό ξεσηκωμό.

Εκεί επάνω, στην έξαψη των Αγανακτισμένων, τις φωνές, τα κατσαρολικά, τις μουσικές, τις μολότοφ, τα δακρυγόνα και τα φοβισμένα τρεχαλητά, γράφτηκαν οι «Ύαινες», σκληρό και ζοφερό βιβλίο με ένα ανοιχτό ορίζοντα στο τέλος, παρότι πολύ μακριά από τη χώρα μας.

Την ίδια εποχή, παρακολουθούσα με απέχθεια το βδελυρό εκείνο τέρας που λεγόταν Χρυσή Αυγή να διαστρεβλώνει την αλήθεια, να ξυπνά άλλα τέρατα που κοιμούνταν χρόνια στις παραγκωνισμένες συνοικίες των αστικών κέντρων και τρέφονταν με μίσος, να κυνηγά, να δολοφονεί, να χλευάζει, να παραποιεί το λόγο, να τσαλαπατά την έννοια της πατρίδας.

Σαν αντίδραση σ’ αυτή την ανείπωτη σκοτεινιά, αποφάσισα τότε να γράψω για τη φωτεινή πλευρά των πραγμάτων, τις θετικές αλλαγές που συντελούνταν στην κοινωνία, την αλληλεγγύη, τις παρέες, τους φίλους, τους έρωτες. Το μικρό που όλοι αισιοδοξούσαμε ότι θα άλλαζε το μεγάλο. Έτσι γεννήθηκε το «Ζωή σαν Ασανσέρ», βιβλίο φωτεινό, αισιόδοξο κι ανοιχτό στο τέλος του, όπως κι η εποχή που γράφτηκε.

Τα τρία αυτά βιβλία αποτέλεσαν την «Τριλογία του δρόμου», καθώς όλα διαδραματίζονται σε μια ταραγμένη Αθήνα που διαρκώς αλλάζει, ψάχνοντας να βρει το στίγμα της.

Έπειτα συμβιβαστήκαμε, σκύψαμε το κεφάλι, άδειασαν οι πλατείες, σίγησαν τα όργανα κι οι φωνές, οι αυτοσχέδιες βόμβες και τα δακρυγόνα, επιστρέψαμε στο σπιτάκι μας και βολευτήκαμε μ΄ αυτά που είχαμε. Κι είπαμε «και μη χειρότερα». Το ίδιο, κι οι έφηβοι αν και αυτοί πάντοτε ψάχνουν χώρο ν’ ανασάνουν, να γιορτάσουν, να ερωτευτούν και να φωτίσουν το μέλλον τους. Αυτή ακριβώς τη διαδικασία περιγράφει ο «Υπέροχος κόσμος» του 2016, βιβλίο πολυφωνικό, γεμάτο φως και σκιές, έντονες αντιθέσεις, αγάπες, έρωτες, μίση, φιλίες, μυστικά, φόβους, ντροπές κι ατέρμονες σκέψεις στο δωμάτιο ή στην τάξη του σχολείου.
Κι έρχεται η «Ασφυξία», βιβλίο σύνθετο, περίκλειστο, που κόβει την ανάσα από τον τίτλο του κιόλας, αλλά τόσο, μα τόσο απελευθερωτικό στο τέλος του. Γιατί οι έφηβοι έχουν πάντοτε τον τρόπο να διαρρηγνύουν το σκοτάδι, να μεταδίδουν το φως, να βλέπουν προς τα εκεί όπου όλοι εμείς, οι ενήλικοι, δεν γνωρίζουμε ότι κάτι σπαρταράει. Του χρόνου».