ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΗΣ ΊΜΒΡΟΥ

25/10/2019

της Μαρίας Σούμπερτ

Ο Jung μίλησε για το συλλογικό ασυνείδητο προσπαθώντας να εξηγήσει τον λόγο και τρόπο με τον οποίο διάφορα παραμύθια, θρύλοι και μύθοι διαφορετικών πολιτισμών που απέχουν τόσο σε τοπικό όσο και σε χρονικό επίπεδο, έχουν εν τέλει κοινές ρίζες, κοινά δομικά στοιχεία και κοινές ανησυχίες. Υπάρχουν ινδιάνικοι μύθοι που μοιάζουν με την Αρπαγή της Περσεφόνης αλλά και με την ιστορία του Κάιν και του Άβελ. Υπάρχουν σκωτσέζικα παραμύθια με κοινή θεματολογία και δομή αντίστοιχων ινδικών παραμυθιών.

Τι γεννάει λοιπόν αυτή την ομοιότητα; Είναι οι ιστορίες που ταξιδεύουν από στόμα σε στόμα; Είναι η ταυτόχρονη ανάγκη του ανθρώπου σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης να ακούσει κάτι συγκεκριμένο;

Σύμφωνα με τον Jung μέσα μας υπάρχει πάντα ζωντανή η παρουσία του κοινού –σε όλους μας- πρωτόγονου ανθρώπου και από αυτόν εκκινούν όλα. Και πέραν της αυταπόδεικτης αλήθειας πως όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίσοι και ισότιμοι, αφού όλοι έχουμε κοινές ρίζες, η θεωρία αυτή εξηγεί το λόγο για τον οποίο ένα παραμύθι της Ίμβρου μπορεί να μοιάζει τόσο πολύ με ένα παραμύθι που καταγράφει ο Περό. Στην Γαιδορογούνα του Περό (καταγεγραμμένο το 1695) μια πριγκίπισσα καλείται να μεταμφιεστεί κάτω από τη γούνα μιας γαϊδούρας για να γλιτώσει από τον κακό σύζυγο. Στην Αετοπούλα που έγινε βασιλοπούλα της Ίμβρου, το κορίτσι μεταμφιέζεται σε αγόρι για να γλιτώσει από την κακιά πεθερά.

Αυτή είναι η γενικότερη αίσθηση των δεκαπέντε λαϊκών παραμυθιών, παραδόσεων και θρύλων που συγκέντρωσε η Εύη Τσιτιρίδου – Χριστοφορίδου και εικονογράφησε ο Νικόλας Ανδρικόπουλος –πως πρόκειται για υλικό μιας ζωντανής παράδοσης και κληρονομιάς, που επικοινωνεί άμεσα με το συλλογικό ασυνείδητο της ευρωπαϊκής (και όχι μόνο) σκέψης. Έντονα στοιχεία της αφήγησης όλων των παραμυθιών είναι ο απλός και καθαρός λόγος της λαϊκής παράδοσης και η σύνδεσή της με τη θρησκευτική πίστη –παρ’ ότι κρατούν ακόμα και στοιχεία παλαιότερων δοξασιών, όπως οι καλικάντζαροι για παράδειγμα, εμφανίζοντας ένα ενδιαφέρον δείγμα εξέλιξης ενός τοπικού πολιτισμού.

Η ιστορία της Ίμβρου, οι διαμάχες για το νησί, ο τρόπος ζωής, αλλά και οι άνθρωποί του απεικονίζονται με λόγο και εικόνα μέσα από τα παραμύθια που έχουν συμπεριληφθεί στον τόμο. Διαβάζουμε έτσι μυθολογικές αναφορές για το πώς χωρίστηκαν η Ίμβρος από τη Λήμνο, αλλά και γιατί το νησί έχει πολλά χαμηλά βουνά, τον τρόπο που ονομάστηκαν συγκεκριμένα μέρη του νησιού, για να περάσουμε στα λαϊκά παραμύθια με τις νεράιδες, τους καμπούρηδες, τα βασιλόπουλα και τα μαγικά πλάσματα.

Ότι δηλαδή είναι ένα παραμύθι.