ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕ ΤΗ ΝΑΝΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ «ΚΑΤΩ ΑΠ' ΤΟΝ ΙΣΚΙΟ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟΥ – ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ 2018

της Λίλας Παπαπάσχου
φωτογραφίες: Κατερίνα Τζιγκοτζίδου

Η Νάνα Παπαδάκη είναι φύσει, θέση και ιδιότητα «καλλιτέχνης». Μία δημιουργός που συνδυάζει με μοναδικό τρόπο την  ευαισθησία με το δυναμισμό και την ομορφιά με το ταλέντο, ενώ ταυτόχρονα ισορροπεί με χάρη ανάμεσα στην ποίηση, το θέατρο και την...πραγματική ζωή, που τα εμπερικλείει όλα.  

Μετά την επιτυχημένη παρουσίαση της παράστασης «Ίων», επιστρέφει στα φετινά ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ, αυτήν τη φορά με έναν από τους ποιητικούς μονολόγους της αριστουργηματικής «Τέταρτης Διάστασης» του Γιάννη Ρίτσου και στις 16 Σεπτεμβρίου 2018, θα την ακολουθήσουμε ως το Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, για να ανακαλύψουμε τι κρύβεται  «Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού».

Σε ένα μικρό διάλειμμα από τις πρόβες και τις λοιπές καλλιτεχνικές της δραστηριότητες, μίλησε στο "Θεαθήναι" για την παράσταση "Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού", για  τη νέα ποιητική συλλογή που ετοιμάζει, αλλά και για όσα την εμπνέουν ως καλλιτέχνη και την προβληματίζουν ως άνθρωπο, ή το αντίστροφο. Ας αφουγκραστούμε τις σκέψεις της…

Είμαι πολύ χαρούμενη που μας δίνεται η ευκαιρία να τα πούμε στις αρχές του φθινόπωρου - που πάντα σηματοδοτεί νέα ξεκινήματα - κι ενώ βρίσκεσαι σε μία άκρως δημιουργική φάση, έτοιμη να παρουσιάσεις  μετά τον πλατωνικό διάλογο «Ίων», ξανά στο χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου και στο πλαίσιο του φεστιβάλ «ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ 2018» την παράσταση «Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού», που ανήκει στους ποιητικούς μονολόγους της αριστουργηματικής «Τέταρτης Διάστασης» του Γιάννη Ρίτσου. Πριν έρθουμε στο σήμερα, μίλησε μας λίγο για την παράσταση «Ίων» και τις δυσκολίες του να μεταφερθεί ένα φιλοσοφικό, έντονα συμβολικό κείμενο στο θέατρο.

Ο φιλοσοφικός διάλογος «Ίων» μεταφέρθηκε στη σκηνή ως μια παράσταση με γυναικείο χορό, πρωτότυπη σύνθεση μουσικής και στίχων, άντρα και γυναίκα να εναλλάσσονται στους ρόλους του Ίωνα και του Σωκράτη. Με λίγα λόγια η σκηνοθετική σύλληψη ήταν η εξής: Ο «ραψωδός – ηθοποιός» Ίων επιστρέφει απ’ τις γιορτές προς τιμήν του Ασκληπιού, θεού της ίασης, κι έρχεται αντιμέτωπος με το φιλοσοφικό δαιμόνιο του Σωκράτη, ρόλους που κατά καιρούς έχει ερμηνεύσει και φυσικά τον εαυτό του. Μέσα από εσωτερική πάλη και μια κρίση πνευματική που υποβόσκει, τελικά οδηγείται στην αυτογνωσία. Συνειδητοποιεί, μεταξύ άλλων, ότι είναι ένας ξένος όχι μόνο λόγω καταγωγής, αλλά κυρίως μέσα στον εαυτό του. Η παράσταση ήταν αφιερωμένη στη μνήμη της Μίρκας Γεμεντζάκη. Αν δεν κάνω λάθος ήταν η πρώτη φορά που το κείμενο αυτό βγήκε στον ανοιχτό χώρο. Παίξαμε πίσω απ’ το θέατρο με το φως του ήλιου, αλλά και φωτισμούς που μας οδήγησαν στο σκοτάδι, μια μικρή φιλοσοφική τελετουργία, όπου το κοινό μπορούσε να πιει λίγο κρασί παρακολουθώντας τα «πνευματικά παρασκήνια» του θεάτρου. Ένα σκηνικό εγχείρημα, το οποίο δε θα μπορούσα να  πραγματοποιήσω χωρίς τους συγκεκριμένους συντελεστές. Το ίδιο ισχύει και για το Ρίτσο που κάνουμε τώρα.
 
Από τη φιλοσοφία στην ποίηση λοιπόν…πόσο μεγάλη είναι η απόσταση μεταξύ τους;
​
Σκέφτομαι τώρα ότι οι συγγραφείς στους οποίους αναφερόμαστε ίσως να έχουν κάτι κοινό. Στην πρώτη, ο φιλόσοφος ήταν ποιητής, ο οποίος παράτησε την τέχνη για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη φιλοσοφία κι οι διάλογοι που έγραψε έχουν «θεατρική μορφή». Στη δεύτερη, ο ποιητής είχε εργαστεί πρώτα ως ηθοποιός, αργότερα αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην ποίηση και μας κληροδότησε φυσικά αυτό το σπουδαίο έργο. Και τα δύο κείμενα ακροβατούν εντός κι εκτός θεάτρου. Σε κάθε περίπτωση πάντως, το κάθε κείμενο όταν μεταφέρεται στη σκηνή, αποκτά σκηνική ζωή, αλήθεια και ουσία, όταν σημαίνει κάτι για σένα προσωπικά, όταν το βυθίζεις στην ύπαρξη σου και το κάνεις σύμβολο μιας νέας εσωτερικής ζωής, μιας νέας συνειδητοποίησης. Η απόσταση προς αυτή τη συνειδητοποίηση είναι πολύ μικρή και ταυτόχρονα πολύ μεγάλη.

Στιγμιότυπα από την παράσταση "ΙΩΝ" στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας

Στις 16/9 επιστρέφεις στον ιδιαίτερο χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου, αυτήν τη φορά με Γιάννη Ρίτσο. Τι κρύβει ο ποιητής στο «Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού» κι εσύ θα ήθελες να μας το αποκαλύψεις;

Κρύβει τον εαυτό του πίσω απ’ το δραματικό προσωπείο της Ηλέκτρας και ταυτόχρονα τον φανερώνει. Είναι η δική του σκέψη προφανώς που ανασαίνει στα λόγια, στις συγκρούσεις, στις αντιφάσεις της. Και στην αποδοχή των δυνάμεων που πολλές φορές μας υπερβαίνουν. Το κείμενο είναι ανεξάντλητο. Κάθε φορά ανακαλύπτω κι εγώ επί σκηνής καινούρια παρακλάδια και δονήσεις.
 
Η ποίηση είναι σαν τα μαθηματικά. Υπάρχει παντού. Σε κάθε κείμενο, σε κάθε τραγούδι, σε κάθε μικρή και μεγάλη στιγμή της ζωής μας. Πιστεύεις πως τελευταία κάνουμε σαν να μην τη βλέπουμε ή αντίθετα έχουμε γίνει υπέρ του δέοντος…συναισθηματικοί, για να μην πω μελοδραματικοί;

Είναι δύσκολο να βρεις το μέτρο, να ισορροπήσεις μέσα σ’ αυτήν την «τρικυμία» που βιώνουμε, ούτε να καταφεύγεις διαρκώς στο συναίσθημα με κίνδυνο να το ευτελίσεις, ούτε όμως και να το αποφεύγεις. Η ποίηση είναι για μένα μεγάλο καταφύγιο, μιλώ πρωτίστως ως αναγνώστρια, με ησυχάζει, μου δίνει το μέτρο που χρειάζομαι και «κατευνάζει τους χυμούς μου», αν μπορώ να το πω έτσι. Καλλιεργεί μια άλλη όραση του κόσμου, ένα άλλο αίσθημα, που σκέπτεται, το οποίο χρειάζομαι στη ζωή μου. Αφιερώνω προσωπικό χρόνο για να διαβάζω ποίηση και το κάνω με χαρά. Με κατευθύνει σε περιοχές που δεν είχα φανταστεί και η λεπτή δουλειά που γίνεται στο λόγο με βοηθά νομίζω και στο θέατρο.
 
Αυτήν την περίοδο μοιράζεις το χρόνο σου ανάμεσα στις πρόβες για την παράσταση «Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού» και τη συγγραφή της νέας σου ποιητικής συλλογής, που έχει τίτλο «Τρεις μήνες στο σπίτι του Άριελ». Με αυτόν τον τρόπο κρατάς τις ισορροπίες ανάμεσα στον εσωστρεφή και εξωστρεφή εαυτό σου;

Ναι, ο τίτλος τον οποίο ανέφερες, είναι αυτός με τον οποίο δουλεύω και προχωρώ, όμως στο τέλος, ως συνήθως, «κάτι άλλο» θα αποφασίσει. Εννοώ ότι το σώμα είναι αυτό που με οδηγεί κι αυτό θα κάνει τελικά εκείνο που θέλει, ακόμη και στην ποίηση, που φαντάζει ως μια εργασία που δεν εμπλέκει τόσο το σώμα, όμως για μένα αυτό δεν ισχύει. Επίσης έχω παρατηρήσει ότι μπορεί κάποιος να είναι άκρως εσωστρεφής όντας εξωστρεφής και το αντίθετο. Μάλλον, η ποίηση τρέφει τη θεατρική μου περιέργεια και το θέατρο την ποιητική. Σε κάθε περίπτωση ο κόπος της εργασίας με τις λέξεις, το ακόνισμα της φαντασίας, η αφαίρεση κι η στόχευση σε κάτι πιο καθαρό και γνήσιο παραμένει.
 
Τι κάνει έναν άνθρωπο ποιητή; Αρκεί το να γράφει «ωραία» ποιήματα, ή η ποίηση είναι μία γενικότερη θεώρηση της ζωής που αποκρυσταλλώνεται σε στίχους;
​
Φαίνεται απλή η απάντηση, αλλά για μένα δεν είναι. Η δημιουργία είναι μια γενικότερη θεώρηση της ζωής, που όμως μπορεί να «διαφεύγει» κι απ’ τον ίδιο τον δημιουργό. 

Η Νάνα Παπαδάκη θα βρεθεί στις 16/9 "Κάτω απ' τον ίσκιο του βουνού"

Το έργο του Γιάννη Ρίτσου γράφτηκε το 1960 και, αν και δε φέρει το όνομα της μυθικής ηρωίδας Ηλέκτρας, αναφέρεται στον κύκλο των Ατρειδών. Τι συμβολίζει για σένα η Ηλέκτρα; Είναι σύμβολο δικαιοσύνης ή εκδίκησης;

Στο συγκεκριμένο έργο τη συναντάμε σε μεγάλη ηλικία, μένει η ερήμωση που φέρνει ο χρόνος, ο άνθρωπος σκέτος, αν μπορώ να το πω έτσι, μια «άλλη ομορφιά» αναδύεται, σκληρή, γλυκιά, αμείλικτη, συμπονετική, σκοτεινή, φωτεινή, ό,τι διασώζουν κάθε φορά οι λέξεις. «Τίποτα πια δεν είναι ξένο ή δικό μου» έτσι θα πει. Κι όσο κι αν απέχω από την ηρωίδα, μιλώ κυρίως για το σωματικό βίωμα του χρόνου, μπορώ να καταλάβω τη σχέση ενός ανθρώπου με το «τέλος». Κάτι δεν τελειώνει, κάτι δεν αρχίζει, σκέψου την εποχή μας, κάτι παραμένει «άδειο» όπως «άδειο» ήταν το δοχείο που κράταγε η Ηλέκτρα θρηνώντας τον αδελφό της, όπως «άδειο» είναι το θεατρικό φροντιστήριο πριν του δώσουμε νόημα εμείς πάνω στη σκηνή, όπως «άδειο» παραμένει το πνεύμα της. Για μένα είναι σύμβολο του «άδειου».
 
Σε δυσκολεύει περισσότερο η συγγραφή, η υποκριτική ή η σκηνοθεσία; Υπάρχει όριο στο πόσα πράγματα μπορεί να κάνει ταυτόχρονα (και καλά!) ένας καλλιτέχνης;

Δεν μπορείς να τα κάνεις διαρκώς ταυτόχρονα. Μετράς το χρόνο και τις δυνάμεις σου. Πιστεύω όμως πως αν έχεις σεβασμό κι αγάπη, αλλά και συναίσθηση του τι αναλαμβάνεις κάθε φορά, όχι μόνο δεν εμποδίζει το ένα τ’ άλλο, αλλά το εμπλουτίζει.  

Το Γενάρη του 2019, με τη συμπλήρωση 110 χρόνων από τη γέννηση του Ρίτσου,  θα εγκαινιάσεις ένα νέο κύκλο παραστάσεων για το «Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού», κάθε Σάββατο και Κυριακή, στο Small Argo με προσκεκλημένους Έλληνες ποιητές από διαφορετικές γενιές που θα μιλήσουν για το σύνολο του έργου του. Μίλησε μας λίγο για τη σχέση σου με τον νέο αυτό χώρο που έχει μπει πολύ δυναμικά στο θεατρικό μας γίγνεσθαι, δίνοντας μας και ένα στίγμα του τι πρόκειται να παρακολουθήσουμε το χειμώνα.

Πιστεύω πως σύντομα θα ανακοινωθεί όλο το πρόγραμμα. Η δική μου συμμετοχή αφορά όπως είπες σε μια διαφορετική αυτή τη φορά εκδοχή της παράστασης με προσκεκλημένους Έλληνες ποιητές από διαφορετικές γενιές.

Το φετινό καλοκαίρι ήταν κάτι παραπάνω από ζοφερό, με πολλές ανθρώπινες απώλειες και μία διάχυτη αίσθηση «μαζικής καταστροφής», φέρνοντάς μου στο νου όσα «προφήτευε» η Δεσποινίδα Δυστυχία του Τσιμάρα Τζανάτου, στην οποία πρωταγωνιστούσες την προηγούμενη σεζόν, στο Θέατρο Φούρνος.  Ο καθένας από εμάς έχει τις δικές του δικλείδες ασφαλείας, όταν η πραγματικότητα γίνεται υπερβολικά σκληρή για να την αντέξουμε. Εσύ πως βίωσες όλα αυτά που συνέβησαν φέτος και πόσο δύσκολο είναι να δηλώνεις – και να είσαι πραγματικά - ευτυχισμένος όταν γύρω σου υπάρχει τόσος ανθρώπινος πόνος;

Νομίζω ότι οι άνθρωποι δεν είμαστε τόσο ξέχωροι ο ένας απ’ τον άλλον, είμαστε συνδεδεμένοι. Ανάλογα με την ευαισθησία μας επηρεαζόμαστε περισσότερο ή λιγότερο, όμως είναι σημαντικό παρόλα αυτά να έχουμε επαφή με όσα μας δίνουν χαρά. Επηρεάζομαι απ’ όσα συμβαίνουν γύρω μου και χρειάζομαι χρόνο για να σκεφτώ, να νιώσω, να ισορροπήσω. Η εργασία μου δίνει χαρά, η συνάντηση με ωραίους ανθρώπους, όπως έγινε και στην παράσταση αυτή, η οποία αφορούσε μια «ευαίσθητη νοημοσύνη» που γλιστρούσε ακόμη κι από τον ίδιο της τον εαυτό, όπως το νερό.  Ώσπου ένα έντονο βίωμα την πάγωσε, την ακινητοποίησε και την ανάγκασε να αντιμετωπίσει απ’ την αρχή τον εαυτό της. Για να ξαναγυρίσει όμως στους κόλπους της ζωής. Δεν είναι πάντα εύκολο αυτό.

Εκτός από το Ρίτσο ποιους άλλους ποιητές αγαπάς;

Ο αγαπημένος μου είναι ο Υβ Μπονφουά. Ησυχάζει την όραση κι ενεργοποιεί περισσότερο την ακοή μου. Μου αρέσει η προφορικότητα των ποιημάτων του στις μεταφράσεις που έχω διαβάσει. Έχει μια «ενεργή παθητικότητα» και μπορεί να αφουγκραστεί πολύ βαθιά τον κόσμο. Δεν χρειάζεται να αποδείξει τη δύναμή του κι αυτό τον κάνει στα μάτια μου πολύ δυνατό, μ’ έναν τρόπο πρωτόγνωρο για μένα.
 
Πεζογραφία διαβάζεις;

Ναι, αλλά αγαπώ και νομίζω ότι καταλαβαίνω πιο βαθιά και καλύτερα την ποίηση.
 
Το «Θεαθήναι» το διαβάζεις;

Το διαβάζω και με διαβάζει.

Μοιράσου μαζί μας ένα καλλιτεχνικό σου όνειρο που δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί…

Ένα όνειρο; Να πεθάνω και να επιστρέψω έχοντας γνώση του τι συμβαίνει μετά και να παίξω τον Μάκβεθ. Εύχομαι να αργήσει να πραγματοποιηθεί.

Πως θα ήθελες να κλείσουμε τη σημερινή μας κουβέντα; Με ένα στίχο του Ρίτσου, ένα τραγούδι, μια ευχή…;

Ας ενώσουμε και τα τρία σ’ ένα στίχο του Ρίτσου που έγινε τραγούδι κι εύχεται κατά κάποιο τρόπο να βρούμε αυτά τα λόγια που παίρνουν το ίδιο βάρος σ’ όλες τις καρδιές, σ’ όλα τα χείλη.

Σε ευχαριστούμε πολύ και «εις το επανιδείν»…Καλή επιτυχία σε ό,τι κάνεις!

Ευχαριστώ πολύ, επίσης. Χάρηκα κι εγώ πολύ για την κουβέντα μας!

"ΚΑΤΩ ΑΠ' ΤΟΝ ΙΣΚΙΟ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ"
16/9/.2018 ΠΑΛΑΙΟ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ
​ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ 2018 

Συντελεστές:Σκηνοθεσία-Ερμηνεία: Νάνα Παπαδάκη 
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γιώργος Ζορμπάς
Σκηνικά- Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Μουσική: Βασίλης Τζαβάρας
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Ζορμπάς
Βοηθός σκηνοθέτη: Σπύρος Μπέτσης
Φωτογραφίες: Κατερίνα Τζιγκοτζίδου
Παραγωγή: Μαλντορόρ
Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

*Επί σκηνής ο μουσικός και συνθέτης της παράστασης Βασίλης Τζαβάρας.

Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, Κανελλοπούλου 1, Ελευσίνα
16 Σεπτεμβρίου 2018
Ώρα: 20.30

Διάρκεια παράστασης: 75’
Στα πλαίσια του φεστιβάλ «Αισχύλεια 2018»
​

Λίγα λόγια για τη Νάνα Παπαδάκη

Η Νάνα Παπαδάκη είναι ηθοποιός, σκηνοθέτις και ποιήτρια. Απόφοιτος του Θεάτρου Τέχνης, έχει εργαστεί ως ηθοποιός σε κρατικές και ιδιωτικές θεατρικές σκηνές. Το «Encore- Γυναίκες της Οδύσσειας» είναι η πιο πρόσφατη ποιητική συλλογή της. Στο Φεστιβάλ «Αισχύλεια» έχει παρουσιάσει επίσης σε δική της σκηνοθεσία τον πλατωνικό διάλογο «Ίων».