ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΑΝΤΖΑΡΗ

της Μαρίας Σούμπερτ

Γνώρισα τη Δέσποινα Μάντζαρη διαβάζοντας τη «Μία, το αόρατο κορίτσι» (εκδόσεις Κέδρος) και το πρώτο της αυτό βιβλίο μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Αναρωτήθηκα τότε τι κάνει μια μαθηματικό να γράψει βιβλία για παιδιά. Την ρώτησα και στην απάντησή της ανακάλυψα πως κι εκείνη την απασχολεί η ίδια προβληματική γύρω από την λειτουργία της λογοτεχνίας για παιδιά: είναι διδακτική και ηθικοπλαστική; Είναι μια διέξοδος και μια φυγή από την καθημερινότητα της εικόνας; Είναι η επαφή με την τέχνη;
 
«Στάθηκα τυχερή με τα βιβλία. Από παιδί. Δύο θείοι μου είχαν βιβλιοπωλείο και περνούσα ώρες εκεί, διαβάζοντας οπισθόφυλλα και διαλέγοντας βιβλία. Τα βράδια έβλεπα στον ύπνο μου την συνέχεια της ιστορίας που είχα διαβάσει ή ένα διαφορετικό τέλος. Είχα επιχειρήσει διάφορα στο χαρτί, αλλά το πρώτο ολοκληρωμένο εγχείρημα ήταν ένα παιδικό βιβλίο, η «Μία, το αόρατο κορίτσι», που έστειλα σε ένα διαγωνισμό το 2013 και βραβεύτηκε.

Η διάκριση αποτέλεσε το έναυσμα για να πυροδοτήσει μέσα μου την ελπίδα πως η Μία ίσως άξιζε να διαβαστεί και πως θα μπορούσε να βρει στέγη σε κάποιο εκδοτικό οίκο. Η αλήθεια είναι ότι στάθηκα τυχερή και σε αυτό, γιατί μέσα από την οικογένεια του Μικρού Πολυτεχνείου (όπου είχα την τύχη να γνωρίσω σημαντικούς δασκάλους των γραμμάτων, όπως τον Λένο Χρηστίδη, τον Ερρίκο Μπελιέ και τον Θράσο Καμινάκη), ο κύριος Μπελιές, που δυστυχώς έφυγε νωρίς από τη ζωή, με σύστησε το 2016 σε μια άλλη οικογένεια, αυτή του Κέδρου, και την Αριάδνη Μοσχονά που εμπιστεύτηκε τη Μία και μοιράστηκε μαζί μου όνειρα και σκέψεις για επόμενα βιβλία.

Το πέρασμα από το γράψιμο/συρτάρι στο γράψιμο/έκδοση ανέβασε την αυτοπεποίθησή μου και ρίχτηκα με τα μούτρα στη δουλειά -που είναι πραγματικά πολύ ευχάριστη και δημιουργική. Το γράψιμο ενός βιβλίου μοιάζει με ταξίδι. Όχι νοητό. Κανονικό ταξίδι. Φτιάχνεις βαλίτσες και βάζεις μέσα όσα πιστεύεις ότι θα χρειαστούν. Κάποια χρειάζονται, κάποια όχι, και πολλές φορές διαπιστώνεις ότι υπάρχουν ελλείψεις. Όπως σε ένα καινούριο μέρος, έτσι και σε ένα καινούριο βιβλίο, το τοπίο ξεδιπλώνεται αργά. Όσο περισσότερο ψάχνεις, τόσο πιο πολλά ανακαλύπτεις.

Στην παιδική λογοτεχνία υπάρχουν πολλά ηθικά διλήμματα. Τα παιδιά σήμερα βομβαρδίζονται από ταχύτατες εναλλαγές εικόνων και βιώνουν πολύ γρήγορους και απαιτητικούς ρυθμούς, αλλά ταυτόχρονα πλαισιώνονται από ένα υπερπροστατευτικό και αποστειρωμένο περιβάλλον. Πώς θα μπορέσουν να διαχειριστούν τόση γνώση που υπάρχει γύρω τους; Τι να κρατήσουν και τι να πετάξουν; Τι θα τους είναι χρήσιμο;

Σωστή συνταγή μάλλον δεν υπάρχει, αλλά επειδή το βιβλίο είναι μια διέξοδος (η μόνη ίσως ώστε να μπορεί κανείς να μπει σε έναν άλλο κόσμο και να φτιάξει δικές του εικόνες, δικούς του ήχους και δικές του μυρωδιές), έχουμε χρέος απέναντι στα παιδιά να είμαστε τουλάχιστον ειλικρινείς. Και να τους μιλάμε ως ίσος προς ίσο. Οφείλουμε να τους παρέχουμε -ως γονείς, ως δάσκαλοι, ως συγγραφείς- τρόπους για να σκέφτονται διαφορετικά, ώστε να μπορούν να φιλτράρουν τις γνώσεις. Να τα προτρέπουμε να διευρύνουν τη φαντασία τους. Το έχει πει και ο Αϊνστάιν: «Η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση». Έτσι απλά.

Ο κόσμος δεν μπορεί να αλλάξει αν δεν οραματιστούν τα παιδιά κάτι διαφορετικό. Αυτά είναι το μέλλον μας. Δεν πρέπει να τα υποτιμάμε. Δεν χρειάζονται αναμασημένη τροφή, ούτε να τους πετάμε στα μούτρα κραυγαλέους διδακτισμούς. Πρέπει να τα ωθούμε στο να σκέφτονται το απίθανο, το άπιαστο, το ονειρικό. Και να περάσουν καλά, φυσικά, γιατί το βιβλίο είναι ψυχαγωγία πάνω απ’ όλα.»
 
Βιβλία της:
Η Μι, ο Μο και το Ούφο, Κέδρος (2017)    
Ένα ζήτημα ζωής και θανάτου, Κέδρος (2016)      
Μία, το αόρατο κορίτσι, Κέδρος (2016)