ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ & ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΔΕΣΜΩΤΗΣ» ΤΟΥ ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. ΠΑΤΡΑΣ ME THN KATHRYN HUNTER ΣΤΟΝ ΟΜΩΝΥΜΟ ΡΟΛΟ

της Λίλας Παπαπάσχου

*"Ο Προμηθέας είναι ο έξοχος Άγιος και μάρτυρας του φιλοσοφικού ημερολογίου"
Καρλ Μαρξ

Παρασκευή βράδυ σ' ένα σχεδόν γεμάτο Ηρώδειο (εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς ότι η παράσταση έχει ήδη ξεκινήσει την πορεία της από την Επίδαυρο στο πλαίσιο του Ελληνικού Φεστιβάλ, με πολλούς  ενδιάμεσους σταθμούς στη συνέχεια) για να παρακολουθήσουμε την πολυαναμενόμενη και πολυσυζητημένη παράσταση «Προμηθέας Δεσμώτης», του Αισχύλου, σε μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη, σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη/Καλλιτεχνικού Διευθυντή ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, με την Βρετανίδα (ελληνικής καταγωγής) διεθνούς φήμης ηθοποιό Κάθριν Χάντερ στον ομώνυμο ρόλο και μαζί της ένα εκλεκτό σύνολο καταξιωμένων και νεότερων ηθοποιών. 

Ο Σταύρος Τσακίρης, πήρε ένα μεγάλο ρίσκο, με τόλμη και  πολυσυλλεκτική διάθεση, τόσο όσον αφορά την επιλογή των ηθοποιών που ενσάρκωσαν τους ρόλους του έργου και τα χορικά μέρη, αλλά και σε θεωρητικό επίπεδο, αφού και μόνο η ανάγνωση του προγράμματος της παράστασης πείθει ακόμα και τον πιο δύσπιστο θεατή για την ειλικρινή πρόθεση του σκηνοθέτη να φέρει το μύθο του Προμηθέα στο δικό μας σήμερα, όχι ως απλό συμβολισμό ή δραματουργική παραβολή, αλλά ως μια αναπόδραστη και νομοτελειακή αλήθεια που φέρνει τον διαχρονικά «αλυσσοδεμένο», άνθρωπο στο προσκήνιο.

Ο μεγάλος απών του έργου, που στην ουσία αποτελεί τον απόλυτο πρωταγωνιστή του, είναι ο ίδιος ο βροτός άνθρωπος, που αντανακλάται σε όλη του την τραγικότητα πάνω στον αθάνατο Προμηθέα, τον ευσπλαχνικό Τιτάνα που εκπίπτει από το προνομιούχο «Πάνω» στο ζοφερό «Κάτω» του κόσμου όπως τον ξέρουμε, διχασμένο πάντα ανάμεσα στον Ουρανό και τη Γη, τον Όλυμπο και τον Άδη, την Κόλαση και τον Παράδεισο. Ο Ζευς εξοργίζεται και διατάζει την παραδειγματική τιμωρία του πρώην ευνοούμενού του Προμηθέα, επειδή τόλμησε να βοηθήσει τον άνθρωπο να βγει από το σκοτάδι της άγνοιάς , χαρίζοντας του  πυρ και γνώση.

​Βγαίνοντας από μία σχεδόν ονειρική έξω- πραγματικότητα, ύπαρξης και ανυπαρξίας, στην οποία ο άνθρωπος περιφέρονταν σαν σκιά, χωρίς συνείδηση, μετέρχεται τώρα μέσα από την τιθάσευση της φωτιάς και την κατάκτηση της γνώσης σε ένα άλλο, ανώτερο επίπεδο ύπαρξης, κατακτώντας σταδιακά την επίγνωση της πεπερασμένη παρουσίας του στη γη κι αυτό είναι ταυτόχρονα το μαρτύριο και η απελευθέρωση του.

Η εκφραστικότατη και απόλυτα αφοσιωμένη στην υψηλού βαθμού δυσκολίας «αποστολή» της Kathryn Hunter, αλληλεπιδρώντας - με απίστευτη γενναιοδωρία και ειλικρινή διάθεση βαθύτερης επικοινωνίας - με όλους τους συμπρωταγωνιστές της, έδωσε μία εντελώς νέα διάσταση στον Προμηθέα, άφυλη, άχρονη και οικουμενική, αναδεικνύοντας μέσα από τη δυναμική και ταυτόχρονα γεμάτη εσωτερικότητα ερμηνεία της όλο το φιλοσοφικό υπόβαθρο ενός από τα πιο φωτισμένα κείμενα όλων των εποχών.

Χάρη στη λιτή, αλλά συναισθηματικά πλούσια ερμηνεία της που ξεπέρασε ακόμα κι αυτό το ίδιο το εμπόδιο της γλώσσας - ειδικά σε ένα κείμενο τέτοιων απαιτήσεων αυτό αποτελεί από μόνο του μέγα επίτευγμα- είδαμε πέρα από το μύθο του Προμηθέα, όλα όσα συμβολίζει η αρχετυπική μορφή ενός ήρωα που αποτελεί το ανεστραμμένο είδωλο του Ιησού. Αυτοθυσία, αλτρουισμός, αλληλεγγύη προς τον πιο αδύναμο.  Ο Προμηθέας ως επαναστάτης, ως λυτρωτής, ως αναρχικός, ως ένα Υπεράνθρωπο ον, που προβλέπει το μέλλον με απόλυτη ακρίβεια, επειδή έχει την ικανότητα να ερμηνεύσει τα σημάδια του καιρού του.  ​

 Η αεικίνητη, εκφραστική και πλήρως αφοσιωμένη στο ρόλο της Κάθριν Χάντερ ως το απόλυτο σύμβολο της επανάστασης του πνεύματος έναντι της ύλης

Αυτή την φιλοσοφική «Βίβλο» του Αρχαίου Δράματος, θέλησε να αναδείξει σκηνικά ο Σταύρος Τσακίρης επιλέγοντας για το ρόλο του Παλαιού των Ημερών/Αφηγητή ένα τεράστιο υποκριτικό μέγεθος, έναν πραγματικά ολοκληρωμένο ηθοποιό, τον Νικήτα Τσακίρογλου. Έχοντας ερμηνεύσει κι ο ίδιος στο παρελθόν και μάλιστα δύο φορές τον ομώνυμο ρόλο, ο εξαιρετικός αυτός ηθοποιός μας δίδαξε την ιστορία του κόσμου, αποτελώντας μαζί με το χορό των Ωκεανίδων, τους μοναδικούς συνοδοιπόρους και συναγωνιστές του «σιδηροδέσμιου» Προμηθέα, σε αυτό το μακρύ και επώδυνο ταξίδι αυτογνωσίας, που οδηγεί εν τέλει τον πάσχοντα αντιρρησία, στην αντίσταση απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας, θεϊκής ή ανθρώπινης.

Γύρω από τον αλυσοδεμένο Τιτάνα, συνωστίζονται σταδιακά πρώην αγαπημένοι - συγγενείς -  θεοί, που τώρα καλούνται να τον πείσουν να μετανοήσει για την τρομερή του προδοσία και να ζητήσει από τον Δία να τον λυτρώσει από τα δεσμά του. Ο νέος, πανίσχυρος, θεός – Πατέρας, ο οποίος διαδέχτηκε τον Κρόνο που κατάπιε τα παιδιά του για να μην του πάρουν την εξουσία,  αλλά κατέληξε μετά την Τιτανομαχία στα Τάρταρα μαζί με τους υπόλοιπους συμμάχους του Τιτάνες, επιδεικνύει αχαριστία και σκληρότητα σε αυτόν που τον βοήθησε να εδραιώσει την κυριαρχία του. Ο Προμηθέας, από πολύτιμος σύμμαχος γίνεται αίφνης ο νέος μεγάλος του εχθρός, απειλώντας ευθέως την απόλυτη και αδιαμφισβήτητη εξουσία του. Γι' αυτό και πρέπει να τιμωρηθεί όπως αξίζει σε κάθε  προδότη, με σκοπό να αποτραπούν τυχόν μελλοντικές απόπειρες...αποστασίας.

Ο καθηλωτικός Νικήτας Τσακίρογλου μας "δίδαξε" την ιστορία του κόσμου...

Κράτος και Ήφαιστος, δηλαδή οι Αλέξανδρος Μπουρδούμης και Δημήτρης Πιατάς, έφεραν ενδυματολογικά, κινησιολογικά και υποκριτικά, όλη την υπερβολή, την υποκρισία, τη γελοιότητα και τη θρασυδειλία όσων διαχρονικά καλοπιάνουν τους ισχυρούς, προσπαθώντας να διασφαλίσουν τις μικροεξουσίες τους, προσδίδοντας στους ρόλους τους μια διάθεση διακωμώδησης  τους, με τον Ήφαιστο του Δημήτρη Πιατά να αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο θεϊκό καθήκον και τον κρυφό σεβασμό του προς τον τιμωρημένο Προμηθέα, υποκύπτοντας τελικά στον ίδιο του τον φόβο, που αποτελεί και τον πιο ύπουλο εχθρό της λογικής. 

Αντίθετα με τον Ήφαιστο το Κράτος του Αλέξανδρου Μπουρδούμη δεν φαίνεται να έχει κανέναν ηθικό ή συναισθηματικό ενδοιασμό, εκτελώντας τυφλά και με σαδιστική ευχαρίστηση όλες τις εντολές του μεγάλου «αφεντικού», δείχνοντας να απολαμβάνει τα επίγεια μαρτύρια του Προμηθέα.

Θιασώτης του Δία, αν και εμφανίζεται φιλικά διακείμενος προς τον πολύπαθο Τιτάνα, ο Ωκεανός του χαρισματικού Γεράσιμου Γεννατά, που απέδειξε για μία ακόμη φορά το μέγεθος και το εύρος του ταλέντου του, ακροβατεί πάνω στα κύματα του (εξαιρετικό το εύρημα με τα βιβλία που μετατρέπονται από σκηνικά αντικείμενα σε στοιχεία της φύσης και ζωντανά πλάσματα), προσπαθώντας κι εκείνος με τη σειρά του να πείσει τον άκαμπτο Προμηθέα να λογικευτεί. Ο Σταύρος Τσακίρης μεταχειρίζεται την συγκεκριμένη σκηνή για να κάνει μία άκρως ποιητική αναφορά στο προσφυγικό ζήτημα, βάφοντας τον Ωκεανό κόκκινο, όπως το αίμα των δεκάδων χιλιάδων συνανθρώπων μας που αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, συναντούν τον πιο άδικο και παράλογο θάνατο. 

Την παρέλαση των θεών στον Καύκασο, έρχεται να διακόψει μια θνητή, με ένθεη όμως μανία. Η Ιώ, η κερασφόρα παρθένα που ερωτεύτηκε ο Δίας και καταράστηκε η ζηλόφθονη Ήρα, εκλιπαρεί τον πάνσοφο Προμηθέα να της αποκαλύψει το μέλλον της, με την ελπίδα να απαλλαγεί από τον Οίστρο, που την άγει και τη φέρει ως άλλη...μαινάδα. Η Πέγκυ Τρικαλιώτη, αβαρής και αέρινη, επιβεβαίωσε τη φήμη της ως μία από τις καλύτερες ηθοποιούς της γενιάς της, αν και οι προσδοκίες μας για την ερμηνεία της ήταν σαφώς μεγαλύτερες, με βάση όσα εκείνη μας έχει δείξει στο παρελθόν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μας έπεισε για το επιβεβλημένο από του θεούς μαρτύριο της, που την οδηγεί μακριά από την πατρίδα της και κάθετί που αγάπησε.
​
Η Ιώ, αν και θνητή, είναι η μόνη που μπορεί πραγματικά να κατανοήσει το ατελεύτητο δράμα του Προμηθέα, αφού και η ίδια γνώρισε από πρώτο χέρι το μένος των θεών. Ο Προμηθέας της αποκαλύπτει πως η σωτηρία του θα προκύψει από τη δική της γενιά, αφού πρώτα και η ίδια διανύσει τη δική της διαδρομή προς τη λύτρωση, η οποία θα την οδηγήσει ως τη μακρινή Αίγυπτο.

​Η Ιώ της Πέγκυς Τρικαλιώτη  εξήλθε από την σκηνή το ίδιο θεαματικά με την είσοδό της αν και θα προτιμούσαμε το εύρημα με τα "'ζωντανά" βιβλία/σκηνικά αντικείμενα να ντύσει και τη συγκεκριμένη σκηνή, κάτι που ίσως θα ταίριαζε περισσότερο με την υπόλοιπη, αφαιρετική και εύστοχη σκηνική εγκατάσταση του σπουδαίου Έλληνα γλύπτη, Κώστα Βαρώτσου, καθώς και με τα εξεζητημένα μεν, αλλά καλοφτιαγμένα και λειτουργικά κοστούμια/μάσκες του έμπειρου και ικανού Γιάννη Μετζικώφ, που θέλησε να τονίσει εξίσου τόσο το υφέρπον θρησκευτικό στοιχείο που διέπει το έργο όσο και την μιλιταριστική εμμονή της εξουσίας, επίγειας και επουράνιας. 

Δημήτρης Πιατάς, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Γεράσιμος Γεννατάς και Πέγκυ Τρικαλιώτη σε κομβικούς ρόλους του έργου

Εκεί που όλοι οι προηγούμενοι θεοί, μαζί με την ταλαιπωρημένη από τον Οίστρο Ιώ,  έχουν αποτύχει, δηλαδή στη μεγάλη αποκάλυψη της αιτίας που θα εκπέσει ο Δίας, έρχεται να δοκιμάσει τις διπλωματικές ικανότητές του ο αλαζονικός αγγελιοφόρος του νέου τυράννου, ο γοργοφτέρουγος Ερμής,  τον οποίο ο σκηνοθέτης της παράστασης αποφάσισε – και πολύ καλά έκανε – να παρουσιάσει ως τρισυπόστατο .

Οι τρεις εκφραστές των διαφορετικών εκδοχών του ερμαφρόδιτου Ερμή, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά & Κώστας Νικούλι, νεότατοι μεν ηλικιακά, αλλά πολύ ταλαντούχοι και ήδη δημοφιλείς, παρέμειναν συγκεντρωμένοι στο ρόλο τους, δρώντας ως μία ενιαία οντότητα, αναδεικνύοντας όμως παράλληλα τα πολλαπλά προσωπεία του πιο αμφιλεγόμενου θεού, που στη δική μας εποχή θα μπορούσε να συμβολίζει τα μίντια (πλέον και social) την λεγόμενη τέταρτη εξουσία, η οποία πολλές φορές αποδεικνύεται ισχυρότερη των τριών υπολοίπων, διαμορφώνοντας - για να μην πούμε χειραγωγώντας - την εγχώρια και  παγκόσμια κοινωνική και πολιτική συνείδηση. ​

Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά, Κώστας Νικούλι, τρεις νέοι και ανερχόμενοι ηθοποιοί,απέδωσαν έναν πολύ ενδιαφέροντα, τρισυπόστατο  Ερμή.

Στο ρόλο του Κορυφαίου του Χορού, ο έμπειρος ηθοποιός και παλαιό στέλεχος του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας,  Περικλής Βασιλόπουλος, είχε το απαραίτητο κύρος, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να πείσει τον αμετάκλητο Προμηθέα με τα λογικά του επιχειρήματα και μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του Χορού: Αντιγόνη Φρυδά, Κώστα Νικούλι, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Έφη Κιτσαντά, Μπέτυ Αποστόλου (καθώς και όλο τον θίασο) συντέλεσαν σημαντικά στη δημιουργία ενός ασφυκτικού κλοιού γύρω από τον ακινητοποιημένο Προμηθέα, ενισχύοντας την υποβλητική ατμόσφαιρα της παράστασης, που στο σύνολο της συνιστά μια ιδιόμορφη και σίγουρα πρωτότυπη σύνθεση του Αρχαίου Δράματος με το Ψυχόδραμα. 

Τη Βία ενσάρκωσαν με ακρίβεια στην κίνηση και απόλυτο συγχρονισμό - χάρη  στις  καλοκουρδισμένες χορογραφίες του φημισμένου "σκηνοθέτη κίνησης" και ενός εκ των συνιδρυτών του διεθνώς αναγνωρισμένου θιάσου Complicite, Marxello Magni - οι Δημήτρης Παγώνης, Περικλής Σκορδίλης, Νίκος Μπακάλης & Αντώνης Βλάσσης, που εκτέλεσαν με εντυπωσιακό τρόπο,τις ιδιαίτερα απαιτητικές χορογραφίες της παράστασης, οι οποίες θύμιζαν έντονα το Ιαπωνικό Θέατρο Νο και την ξεχωριστή αισθητική του. 

Ο Σταύρος Τσακίρης  υπογράφει τη σκηνοθεσία, τη δραματουργική επεξεργασία και το ηχητικό περιβάλλον ενός πολυπολιτισμικού "Προμηθέα Δεσμώτη ", ο Δημήτρης Δημητριάδης, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους  Έλληνες συγγραφείς  "σφραγίζει" την κοφτερή σαν ξυράφι μετάφραση του αχρονολόγητου κειμένου του Αισχύλου, που αποτελεί το σωζόμενο μέρος μίας τριλογίας (Προμηθέας Λυόμενος και Προμηθέας Πυρφόρος) και ο πάντα αποτελεσματικός και ευφάνταστος Σάκης Μπιρμπίλης,  φωτίζει όπως μόνο εκείνος ξέρει και μπορεί, μία από τις πιο μαγευτικές ανοιχτές σκηνές της χώρας μας (τολμώ να πω και του κόσμου), το  Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, που αποτελεί από μόνο του ένα απαράμιλλης ομορφιάς, έργο τέχνης, ένα ανεκτίμητο μνημείο. 

Η παράσταση συνεχίζει την πορεία της στην Αθήνα, προσφέροντας την ευκαιρία σε όσους δεν την έχουν παρακολουθήσει ακόμα ή αντίστοιχα σε όσους θα ήθελαν να την παρακολουθήσουν ξανά, να απολαύσουν μία σπουδαία ηθοποιό να ερμηνεύει έναν ρόλο - όχι αντρικό - αλλά άφυλο και πανανθρώπινο, αφού ο Προμηθέας δεν είναι ούτε θεός, ούτε άνθρωπος, είναι ιδέα. 

Όλα θα τελειώσουν με έναν  ισχυρό σεισμό και ο Προμηθέας μαζί με τον αφοσιωμένο Χορό των Ωκεανίδων εξαϋλώνονται σε μία νέα πραγματικότητα, πλήρους ενσυνείδησης και ενσυναίσθησης.

​Ο Προμηθέας ελεύθερος πια από τα δεσμά του μας φέρνει αντιμέτωπους με την κοινή μας μοίρα, η οποία οφείλουμε να διεκδικήσουμε να  είναι η ειρηνική συμβίωση  εθνών και κρατών και όχι η βίαιη αλληλοεξόντωσή μας:
*"Και ανασυντάσσοντας τις καταπονημένες μας δυνάμεις ας συσκεφτούμε: Πως να πλήξουμε από εδώ και στο εξής πιο καίρια τον εχθρό μας. Πως τις απώλειες να ισοφαρίσουμε, πως να υπερβούμε τη φριχτή αυτή καταστροφή. Πόσο να αφήσουμε την ελπίδα να μας δυναμώσει ή να μας δείξει η απελπισία το δρόμο". (Τζων Μίλτον, ο χαμένος παράδεισος).

(*όπως περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα της παράστασης)

Ο σκηνοθέτης της παράστασης και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, Σταύρος Τσακίρης, με τη "μούσα" του, Kathryn Hunter

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία Σταύρος Τσακίρης
Μετάφραση Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνική εγκατάσταση Κώστας Βαρώτσος
Κοστούμια Γιάννης Μετζικώφ 
Κίνηση Marcello Magni
Σχεδιασμός φωτισμών Σάκης Μπιρμπίλης 
Βοηθοί σκηνοθέτη: Έφη Ρευματά - Μαρία Φλωράτου 

Παίζουν: Kathryn Hunter, Νικήτας Τσακίρογλου, Δημήτρης Πιατάς, Πέγκυ Τρικαλιώτη, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Γεράσιμος Γεννατάς, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά, Κώστας Νικούλι.

Διανομή:

Αφηγητής : Νικήτας Τσακίρογλου 

Κράτος : Αλέξανδρος Μπουρδούμης 

Ήφαιστος : Δημήτρης Πιατάς

Προμηθέας: Κάθριν Χάντερ 

Ωκεανός: Γεράσιμος Γεννατάς 

Ιώ: Πέγκυ Τρικαλιώτη 

Ερμής :
Αντιγόνη Φρυδά
 Ηλιάνα Μαυρομάτη 
 Κώστας Νικούλι 

Κορυφαίος χορού:
Περικλής Βασιλόπουλος 

Χορός: 
Μπέτυ Αποστόλου
 Έφη Κιτσαντά 

Βία:       
Παγώνης Δημήτρης 
Σκορδιλης Περικλής 
Μπακάλης Νίκος
Βλάσσης Αντώνης 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ:

 2/9
Δημοτικό Θέατρο Άλσους Ηλιούπολης «Δημήτρης Κιντής» Γαρδίκη & Σμόλικα,Ηλιούπολη
Τηλ : 2109923840
Παραστάσεις : Δευτ. 2/9, 9 μ.μ.
Τιμή : € 20, 15.

3/9
Θέατρο Πέτρας Τέρμα Λεωφόρου 25ης Μαρτίου και Σουλίου,Πετρούπολη
Τηλ : 2105012402
Παραστάσεις : Τρ. 3/9, 9 μ.μ.
Τιμή : € 20, 15.

5/9
Βράχων «Μελίνα Μερκούρη» Ταταούλων,Βύρωνας
Τηλ : 2107609340, 2107609350
Παραστάσεις : Πέμ. 5/9, 9 μ.μ.
Τιμή : € 20, 15.

7/9
Βεάκειο Λόφος Προφήτη Ηλία,Πειραιάς
Τηλ : 2104226330
Παραστάσεις : Σάβ. 7/9, 9 μ.μ.
Τιμή : € 20, 15.