ΠΟΙΟΣ ΔΙΚΑΖΕΙ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΔΙΚΑΖΕΤΑΙ;

της Μαρίας Σούμεπρτ

Η Disney έχει παράδοση στις διασκευές κλασικών έργων και παραμυθιών. Οι περισσότερες από τις εμπορικές της επιτυχίες βασίζονται σε ένα προϋπάρχον έργο, μια λαϊκή παράδοση ή ένα μύθο. Σε αυτή την περίπτωση καταπιάστηκε με τον Βίκτορα Ουγκό και την Παναγία των Παρισίων, αλλάζοντας κατά πολύ το αρχικό κείμενο. Πολλοί που θέλησαν να ασκήσουν κριτική, το έκαναν με αυτή ακριβώς την δικαιολογία –αλλά η λογική της διασκευής δεν είναι να ΜΗΝ είναι ίδιο με το αρχικό; 

Η Παναγία των Παρισίων της Disney κυκλοφόρησε πριν από 22 χρόνια, παρακαλώ –υπάρχουν πλέον ενήλικες που δεν ζούσαν τότε. Και παρ’ ότι αυτό μπορεί να με στείλει για έναν νέο κύκλο ψυχοθεραπείας, βλέποντας πρόσφατα ξανά την ταινία, συνειδητοποίησα πόσο έντονη είναι και όχι απλώς για τα κλισέ και στερεότυπα που εμπεριέχει. Η 34η μεγάλη μήκους κλασική ταινία δημιουργήθηκε την περίοδο της Αναγέννησης της Disney και δικαίως θεωρείται από τις πιο σκοτεινές του είδους της. Αν μη τι άλλο, το 1482 όπου και διαδραματίζεται ήταν μια σκοτεινή περίοδος.
           
Μια ταινία λοιπόν που «παίζει» τον Μεσαίωνα –την περίοδο της Ιεράς Εξέτασης και της εξόντωσης των «μαγισσών», όπου το γυναικείο φύλο θεωρείται απειλή για την πίστη και την ηθική ζωή. Μια περίοδος όπου η θρησκεία γίνεται τρόπος ζωής και στην ουσία επιτρέπει την βία και την καταστροφή στο όνομά της. Όπου ότι το αντίθετο από την καθιερωμένη «κανονικότητα» βιώνεται ως απειλητικό, τα μαύρα αυτά χρόνια, μια γυναίκα τσιγγάνα –και άρα παρίας δύο φορές- δολοφονείται από τον Δικαστή Φρόλο.
           
Ο Δικαστής, ως σύμβολο της Δικαιοσύνης, της Πίστης και της Εξουσίας, συνενώνει στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες –ξέρετε, αυτές που ακόμα και σήμερα σε πολλά επίπεδα δεν έχουν ξεχωρίσει παρά μόνο στα χαρτιά, και ούτε καν. Αυτός λοιπόν ο Δικαστής θα προσπαθήσει να σκοτώσει και το βρέφος που η τσιγγάνα κρατούσε στα χέρια, είναι τέτοια η δυσμορφία του όμως που επιλέγει να το αφήσει να ζήσει. Αυτό και μόνο αποτελεί μια σαδιστική πράξη –το κλείνει στο καμπαναριό της Νοτρ Νταμ, δεν του επιτρέπει να βγει από εκεί ποτέ παρά να βλέπει την ζωή από ψηλά. Και ενώ για την Disney η σχέση του με τα αγάλματα που ζωντανεύουν του δίνει την δυνατότητα επικοινωνίας, στην πραγματικότητα όμως θα λέγαμε πως κάποια στιγμή «του έστριψε» από την απομόνωση.
           
Η ταινία πραγματεύεται τόσο την προσπάθεια ένταξης στον κοινωνικό ιστό του Κουασιμόδου –του Ημιτελούς- όσο και τα πρώτα του ερωτικά σκιρτήματα προς την όμορφη τσιγγάνα Εσμεράλδα. Μια προσπάθεια ίσως να ξαναβρεί την τσιγγάνα μητέρα –για την οποία ξέρει μονάχα πως τον εγκατέλειψε. Φυσική η Disney δεν θα ενώσει τα δύο αυτά πρόσωπα, η Εσμεράλδα θα ερωτευτεί τον λοχαγό Φοίβο και ο Κουασιμόδος αναγνωρίζοντας την κατωτερότητά του –στον ερωτικό τομέα τουλάχιστον, θα κάνει πίσω.
           
Αφήνοντας όμως το κομμάτι αυτό, όπως και της περιθωριοποίησης των τσιγγάνων, που ισχύει τουλάχιστον από τότε, το μακρινό 1482 –και φυσικά θέτει ερωτήματα για την εξέλιξη του δυτικού πολιτισμού-, πιστεύω πως το σημαντικότερο κομμάτι αυτής της ταινίας είναι ο ίδιος ο άμεμπτος Δικαστής και η σχέση του ως πατρική φιγούρα του Κουασιμόδου. Ο μεγαλομανιακός άντρας, αυτός που τα ξέρει όλα και τα ελέγχει όλα, αυτός που μισεί το ανθρώπινο σώμα και τις γυναίκες –τρέμει μπροστά στον πόθο του για την Εσμεράλδα και κρίνει ως μόνη σωτηρία τη θανάτωσή της. Ο ηθικά τέλειος πατέρας απέναντι στον δύσμορφο γιο, αυτόν που γεννήθηκε έξω από τα όρια της ηθικής –ανάμεσα σε ελευθεριάζοντες τσιγγάνους. Ο Φρόλο ζει για να βασανίζει ψυχολογικά τον Κουασιμόδο, τον καταπιέζει, τον γεμίζει ενοχές και φόβους. Τον κάνει να ντρέπεται για την εικόνα του –μια εικόνα που η Disney παρουσιάζει έως και συμπαθή.
           
Για έναν περίεργο λόγο μου φέρνει στο μυαλό όλους αυτούς τους γονείς –τέρατα, που έχουν κλειδώσει σε ένα δωμάτια τα παιδιά τους επειδή δεν αντέχουν και δεν ανέχονται την διαφορετικότητά τους. Ναι, αν το σκεφτεί κανείς ακόμα και στην μικρή μας χώρα, υπάρχουν πολλοί Δικαστές που έχουν καταδικάσει τα παιδιά τους.
----------------------------------------------------------------------------------------
Η Παναγία των Παρισίων
1996
Σκηνοθεσία: Gary Trousdale, Kirk Wise
Παραγωγή: Walt Disney Pictures
Κυκλοφορεί σε dvd και blue ray
​