Η ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΜΟΤΣΑΡΤ

του Χρήστου Γκόντζου

Πριν ξεκινήσουμε να μιλάμε για την χρήση της συμφωνικής ορχήστρας από τον Μότσαρτ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι μέχρι και την εποχή του κλασικισμού, στην όποια και έζησε ο κατά κοινή παραδοχή, από τους μεγαλύτερους μουσικούς όλων των αιώνων....δεν είχε συμβεί το γεγονός η ορχήστρα να έχει αυτόνομη πλοκή βασισμένη σε εξωτερικούς παράγοντες, συναισθήματα και εν τέλει να έχει κατακτήσει μια παραστατική περιγραφική ισορροπία. Αυτό που μετέπειτα έμελε να γεννηθεί και ο Μότσαρτ είχε μεγάλη συμβολή σε αυτό, ήταν η άφιξη της ισορροπίας μεταξύ φωνητικής και οργανικής μουσικής, γλώσσας και ιδέας

Είναι τρομερά ενδιαφέρον στον Μότσαρτ πως οι τραγουδιστικές μελωδίες της οργανικής μουσικής μεταφέρονται στις φωνές και πως από τις φωνές μεταφέρονται στα όργανα. Αυτό γιατί ο ρόλος της ορχήστρας μέσα από την όπερα του Μότσαρτ αναβαθμίστηκε πέραν της συνοδείας των τραγουδιστών και της δράσης, κατακτώντας μια παραστατική-περιγραφική αυτοτέλεια και αυτονομία. Κάθε όργανο με το δικό του ηχόχρωμα ερχόταν να καλύψει τις ανάγκες της πλοκής του έργου με αποτέλεσμα την διεύρυνση της ορχηστρικής γραφής και έκφρασης.
  
Αδιαμφισβήτητα, για όλα τα παραπάνω ήταν απαραίτητο κάτι παραπάνω από ένα στοιχειώδες ταλέντο. Ο Μότσαρτ χρησιμοποιεί με αριστοτεχνικό τρόπο την μελωδικότητα κάθε οργάνου καθώς και το ηχόχρωμα του σε συνδυασμούς με άλλα όργανα χαρακτηρίζοντας και χρωματίζοντας τα πρόσωπα του δράματος, την κατάσταση και το συναίσθημα.
  
Δεν ήταν όμως μόνο η σκηνική δράση που γεννούσε ευρηματικότητα και διεύρυνση του χειρισμού της ορχήστρας. Ήταν η ίδια η ιδιοτροπία του Μότσαρτ και η σχέση που είχε με το τραγούδι που απελευθέρωσαν κυριολεκτικά μια νέα παλέτα χρωμάτων της ορχήστρας, και που επέφεραν ισορροπία και νέα τάξη μεταξύ φωνητικής και οργανικής μουσικής. Επόμενο φυσικά ήταν, και πιο πολύ από τους μεταγενέστερους του Μότσαρτ, ότι το περιγραφικό μουσικό περιεχόμενο του λόγου θα έφευγε από την φωνητική μουσική και θα ακολουθούσε έναν ανεξάρτητο δρόμο.

Έτσι τα όργανα της ορχήστρας μιμούμενα την πλοκή του έργου της όπερας, το περιεχόμενο του λόγου, την εναλλαγή συγκυριών και συναισθημάτων, πλουτίστηκαν με νέο ηχοχρωματικό φάσμα προς επεξεργασία και σύνθεση έργων συμφωνικών στον χώρο πλέον της ιδέας. Μίας ιδέας, πέραν του περιεχομένου μιας γλώσσας που καθόριζε την μουσική. Τώρα πλέον η μουσική ανεξάρτητη θα καθόριζε το περιεχόμενο της ιδέας με αναφορές στην γλώσσα.