ΠΕΡΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

της Μαρίας Σούμπερτ

Τι γεννάει την εξάρτηση;
Είναι κάποια λανθασμένη χημική αντίδραση στον εγκέφαλο;
Είναι μια συνήθεια που την «μεταδίδουν» οι κακές παρέες;
Είναι σύμπτωμα της κοινωνίας και της οικογένειας;
Και εδώ που τα λέμε είναι καλή ή κακή;
Από τη στιγμή που γεννιόμαστε παλεύουμε με την εξάρτηση. Γεννιόμαστε πλήρως εξαρτημένοι από την μητέρα ή τον βασικό φροντιστή μας, γεννιόμαστε πλήρως εξαρτημένοι από τους άλλους πως θα καταλάβουν και θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας. Γεννιόμαστε πλήρως εξαρτημένοι από την διάθεση των άλλων.
Πώς περνάει λοιπόν η εξάρτηση αυτή από το επίπεδο του πρωταρχικού δεσμού στον εθισμό από τις ναρκωτικές ουσίες; Τι πάει στραβά σε αυτή την πορεία; 

Για τον ψυχίατρο Φοίβο Ζαφειρίδη, ιδρυτή της θεραπευτικής κοινότητας «Ιθάκη» το 1982 και πρωτοπόρο του ΚΕΘΕΑ τη δεκαετία του ’80 και μέχρι το 1995, η εξάρτηση γεννιέται μέσα στην ψυχοπιεστική συνθήκη της σύγχρονης κοινωνίας. Είναι φαινόμενο κοινωνικό, άρα και οικογενειακό, αφού οι οικογένειες μέσα στις οποίες εμφανίζεται η εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες, είναι οικογένειες που αδυνατούν να λειτουργήσουν μέσα στη σύγχρονη συνθήκη της αποξένωσης και της απώλειας της ταυτότητας για χάρη του μαζικού καταναλωτισμού.

Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που ο Ζαφειρίδης βασίζει την δική του θεωρία απεξάρτησης στην ανάπτυξη σφιχτών και ενεργών κοινωνικών δεσμών· ο εξαρτημένος θα βρει τον τρόπο προς μια υγιή ζωή χωρίς δεκανίκια μέσα από την αυτοπεποίθηση και τον σκοπό που προσφέρει η συμμετοχή του στις κοινωνικές διαδικασίες. Αυτό που για τον Ζαφειρίδη είναι φανερό στον τρόπο που λειτουργούν οι θεραπευτικές κοινότητες με την αυστηρή δομή του ΚΕΘΕΑ, αλλά και των ΑΑ και ΝΑ, η κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση που αναπτύσσεται στις κοινότητες του 18 ΑΝΩ με την έντονη κοινωνική και πολιτική δράση, είναι ο παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας νέας ταυτότητας πάνω στα θραύσματα που έχει αφήσει πίσω της η εξάρτηση από τα ναρκωτικά. Ταυτόχρονα όμως υποστηρίζει την δυναμική των ομάδων αυτοβοήθειας και τον τρόπο που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ακόμα πιο ικανοποιητικά, ενώ θέτει και σημαντικά ερωτήματα για τα ζητήματα της φυσικής ανάρρωσης από την εξάρτηση.
           
Το βιβλίο αναπτύσσεται με διαλογικό τρόπο μέσα από την επιστημονική συζήτηση του Φοίβου Ζαφειρίδη με τον Αμερικανό εξαρτησιολόγο William L. White και δημιουργεί νέα θέματα για συζήτηση πάνω στο ζήτημα των εξαρτήσεων, αλλά και αρκετά ερωτηματικά, αφού ο συγγραφέας κάνει την δική του κριτική πάνω στον σημερινό τρόπο λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ, αλλά και του ΟΚΑΝΑ, ενώ επιλέγει να μην αναφερθεί καθόλου στην ύπαρξη του 18ΑΝΩ.
           
Και παρ’ ότι δεν μπορώ να πω πως -με την δική μου μικρή εμπειρία- συμφωνώ σε όλες του τις θέσεις, κρίνω πολύ χρήσιμο αυτό το ανάγνωσμα που κατά κύριο λόγο μας δίνει την εικόνα του πώς άλλαξε το πρόσωπο της εξάρτησης από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα, πώς αυξήθηκαν οι εξαρτημένοι που χωρίς καμία βοήθεια επιλέγουν την διακοπή της χρήσης –παρ’ ότι για εμένα παραμένει το ερώτημα του αν πρόκειται για θεραπευμένους χρήστες ή για εξαρτημένους που απλώς δεν «πίνουν» διατηρώντας όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά μιας εξαρτητικής συμπεριφοράς.
           
Και αν δεν έχει απαντηθεί το ερώτημα του τι δουλειά έχει μια τέτοια παρουσίαση σε μια στήλη που αφορά το παιδί, θα επιστρέψω στην αρχική μου δήλωση: η εξάρτηση μας συνοδεύει από τη στιγμή της γέννησης. Είναι λοιπόν στο χέρι της οικογένειας αλλά και του ίδιου του ατόμου που διαθέτει το πλεονέκτημα της προσωπικής επιλογής και ευθύνης, να δουν πως θα την διαχειριστούν. Και εφόσον αυτό βρει έναν τρόπο να λειτουργήσει θετικά, τότε δεν θα χρειαστεί να αντικατασταθεί από μια άλλη εξάρτηση, κυρίως στην εποχή της  εφηβείας  όταν το νεαρό άτομο θα προσπαθήσει να ανεξαρτηποιηθεί από την οικογένειά του και να πατήσει στα δικά του πόδια.

Φοίβος Ζαφειρίδης
Για τις αιτίες και τη θεραπεία των εξαρτήσεων
Εκδόσεις Πεδίο
ISBN: 978-960-546-038-9
Τιμή: 9,90€