ΤΙ ΑΛΛΑΞΕ ΣΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ;

της Μαρίας Σούμπερτ

Θυμάμαι όταν ήμουν μικρή και μου διάβαζαν παραμύθια, τις κακές αδερφές της Σταχτοπούτας που έκοβαν τα δάχτυλα των ποδιών τους για να τους χωρέσει το γυάλινο γοβάκι. Στην αφήγηση τα αίματα έτρεχαν και εκείνες πονούσαν τόσο πολύ που ο πρίγκιπας καταλάβαινε πως τον είχαν κοροϊδέψει. Μόνο τότε επέστρεφε στο σπίτι για να βρει την Σταχτοπούτα και να καταλήξουμε στο πολυπόθητο «και έζησαν αυτοί καλά…».

Τα παραδοσιακά παραμύθια είναι γεμάτα αιματηρές και τρομακτικές σκηνές. Oι μάγισσες καίγονται και κόβονται κομματάκια. Η Λάμια τρώει τα παιδιά της και οι δράκοι φτύνουν φλόγες που τσουρουφλίζουν. Μέσα από τις τρομακτικές αυτές αναφορές, μέσα από τις φρικαλεότητες των παραμυθιών, τόσο οι ενήλικες, όσο και τα παιδιά επεξεργάζονται τα δικά τους βίαια συναισθήματα. Τα παραδοσιακά παραμύθια άλλωστε δεν είχαν ποτέ στόχο να λειτουργήσουν ως διδακτικά παραδείγματα αλλά ως τελετές μετάβασης, σε μια κοινωνία, τα μέλη της οποίας δεν θα κάνουν το ταξίδι ενηλικίωσης στο δάσος ή τη θάλασσα, δεν θα βιώσουν το συμβολικό θάνατο προκειμένου να επιστρέψουν με μια ανανεωμένη ταυτότητα. Στις δικές μας δυτικές κοινωνίες από το Μεσαίωνα και μετά, με την εξέλιξη του πολιτισμού, τα βίαια συναισθήματα άρχισαν να γίνονται ταμπού και να ωραιοποιούνται. Σιγά σιγά τα παραμύθια έγιναν διδακτικά, κουνάνε το δάχτυλο και «μαθαίνουν» στα παιδιά πώς να συμπεριφέρονται, ξεχνώντας την βασικότερη λειτουργία τους: να αποφορτίσουν τα παιδιά από το βάρος των πιο τρομακτικών τους φόβων και επιθυμιών.
Πώς μπορούν λοιπόν να επεξεργαστούν τα σημερινά παιδιά τα βίαια συναισθήματα που τα κατακλύζουν; Οργή, τρόμος, φόβος και θυμός, θλίψη και μελαγχολία είναι συναισθήματα που προσπαθούμε να τα εξαφανίσουμε από την ζωή των παιδιών μας. Και καλά κάνουμε, γιατί τα αγαπάμε. Ξεχνάμε όμως μερικές φορές πως είτε προκύψουν από ένα εξωτερικό ερέθισμα, είτε όχι, τα συναισθήματα αυτά υπάρχουν –είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης- και θα βρουν έναν τρόπο να αναδυθούν και να εκφραστούν. Σκέφτομαι τότε, πως είναι πολύ πιο ασφαλές να τα επεξεργαστεί ένα παιδί μέσα από ένα παραμύθι, όπου το λιοντάρι που φέρνει στο σπίτι, ως αντίδραση στους γονείς του, θα φάει όλο τον κόσμο. Είναι προτιμότερο να δει την ζωγραφισμένη εικόνα της μαμάς κατσίκας που έχει κόψει την κοιλιά του λύκου για να βγουν τα κατσικάκια, παρά να βλέπει άμεσα επιθετικά κινούμενα σχέδια ή ταινίες ενηλίκων. Γιατί μέσα από ένα παραμύθι, όσο «τρομακτικό» κι αν φαίνεται σε εμάς τους ενήλικες, θα λειτουργήσει η αισθητική απόσταση, θα μπορέσει το παιδί να επεξεργαστεί συμβολοποιημένα τα πιο τρομακτικά του συναισθήματα, σε εκείνον τον μαγικό κόσμο του «Μια φορά κι έναν καιρό», όπου όλα συμβαίνουν λίγο πιο μακριά από εμάς, αλλά και αρκετά κοντά για να τα νιώσουμε στην ολότητά τους. Ίσως μέσα από τη διαδικασία αυτή, έχοντας επεξεργαστεί τη βία που ενυπάρχει σε όλους τους ανθρώπους, το παιδί να μπορέσει να μεγαλώσει χωρίς την ανάγκη να εκτονώσει τη βία του σε άλλους ή στον εαυτό του.
Τροφή για σκέψη λοιπόν προσφέρει το βιβλίο του Αντρέ Μπουσάρ «Τα λιοντάρια δεν τρώνε γατοτροφή», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διάπλαση. Με χιούμορ και ανάλαφρη διάθεση ο Μπουσάρ καταθέτει μια αφήγηση απλή, άμεση και ειλικρινή όπως ακριβώς λειτουργεί και η παιδική σκέψη. Πρόκειται για ένα έξυπνο παραμύθι, που δεν ωραιοποιεί και δεν κριτικάρει, απλά επιτρέπει στην Κλεμάνς να φέρει ένα λιοντάρι στο σπίτι, και στο λιοντάρι να κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα...


Συγγραφέας και εικονογράφος:
Αντρέ Μπουσάρ
Εκδόσεις Διάπλαση
ISBN: 978-960-567-078-8
Τιμή Τιμοκαταλόγου: €13.00