ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ «ΓΥΑΛΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ»ΤΟΥ ΤΕΝΕΣΙ ΟΥΙΛΙΑΜΣ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΡΑΝΤΖΑ & ΕΝΑ ΕΚΛΕΚΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΗΘΟΠΟΙΩΝ

της Λίλας Παπαπάσχου

"Γυάλινος Κόσμος" του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά, στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας. Με πρωταγωνιστές τέσσερις καλλιτέχνες-συνδημιουργούς με προεξέχουσα την σπουδαία ηθοποιό Μπέτυ Αρβανίτη ως ανατριχιαστικά "επώδυνη" και ταυτόχρονα παγιδευμένη στον ίδιο της τον δηλητηριώδη ιστό" Αμάντα, να νοηματοδοτεί από την αρχή την έννοια ερμηνεία και τον εξαιρετικά ταλαντούχο Χάρη Φραγκούλη να βυθίζεται στα κατάβαθα της ψυχής του ήρωά του με τρόπο αριστοτεχνικό παρουσιάζοντας έναν διαπεραστικά αληθινό Τομ, που μας ανάγκασε να ταυτιστούμε μαζί του, αλλά και με όσα λέει μέσα από αυτόν ο συγγραφέας, βρίσκοντας στο πρόσωπο του την τέλεια ενσάρκωσή τους.

Ο Δημήτρης Καραντζάς αποδεικνύει με αυτήν την παράσταση-σταθμό για το ελληνικό θέατρο, πως δίκαια έχει ανέβει - κι από πολύ νωρίς μάλιστα - στις υψηλότερες θέσεις του βάθρου των σημαντικότερων σύγχρονων σκηνοθετών, στις οποίες ο χρόνος μόνο θα δείξει αν θα παραμείνει (του το ευχόμαστε ολόψυχα). Διαβάζοντας το πιο "προσωπικό" ίσως από τα δεκάδες αριστουργήματα του αιρετικού, αντισυμβατικού, καινοτόμου και διορατικού Τενεσί Ουίλιαμς (του κορυφαίου κατά τη γνώμη μου σύγχρονου δραματουργού) δημιούργησε μια παράσταση για την οποία θα ήταν περήφανος και ο ίδιος ο συγγραφέας, πειραματιζόμενος με τη θεατρική φόρμα και ενορχηστρώνοντας μία σκηνική σύνθεση με γνήσια κλασικό ύφος και την ίδια στιγμή ποιητικά μεταμοντέρνα.

Ακολουθώντας τις σκηνικές οδηγίες του συγγραφέα και σεβόμενος απόλυτα την κινηματογραφική δομή του έργου, ο σκηνοθέτης εξέθεσε τους ηθοποιούς του στο χώρο, γυμνούς από το πέπλο του μυστηρίου και ανοιχτούς σε μια καλά οργανωμένη διάδραση με το κοινό, χωρίς ωστόσο  να χάσουν - ούτε στιγμιαία - την αυτοσυγκέντρωση και την "απομόνωσή" τους. Απόμακροι και ταυτόχρονα προσιτοί, οι τέσσερις πρωταγωνιστές του Δημήτρη Καραντζά μας κοίταξαν στα μάτια, μας απευθύνθηκαν, μας ξεβόλεψαν από την παθητική σιωπή μας και τέλος μας συγκίνησαν βαθιά, με τη γνησιότητα, την αμεσότητα και τις γεμάτες νεύρο, εγκεφαλικότητα και εσωτερική φόρτιση ερμηνείες τους.

Μπέτυ Αρβανίτη/Αμάντα & Χάρης Φραγκούλης/Τομ 
​Ελίνα Ρίζου/Λώρα & Έκτορας Λιάτσος/Τζιμ

​Η Μπέτυ Αρβανίτη/Αμάντα, ο Χάρης Φραγκούλης/Τομ, η Ελίνα Ρίζου/Λώρα και ο Βίκτορας Λιάτσος ως ο καταλυτικός επισκέπτης Τζιμ, συνθέτουν ένα πολύ ενδιαφέρον παζλ ανθρώπινων συμπεριφορών και συναισθηματικών αγκυλώσεων, που ο Τενεσί Ουίλιαμς έβαλε με τόση δεξιοτεχνία σε λέξεις, αναδεικνύοντας- όπως σε όλα του τα έργα - τους πιο "λούμπεν", περιθωριακούς χαρακτήρες σε λαμπερούς πρωταγωνιστές της ζωής και τοποθετώντας τους στο προσκήνιο της πιο καλογραμμένης τραγωδίας, που δεν είναι άλλη από την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη, που ως μόνη σίγουρη οδό γνωρίζει τη φθορά και το θάνατο.

Ο αξιόλογος και πάντα αποτελεσματικός Αντώνης Γαλέος μετέφρασε τις τρυφερές, αιχμηρές, προκλητικές, πολύσημες λέξεις του Αμερικανού συγγραφέα με αποστασιοποιημένη ευαισθησία, προσδίδοντας στο κείμενο μία υπόκωφη μουσικότητα και αναδεικνύοντας συμβολισμούς και νοήματα, έντεχνα καμουφλαρισμένα σε κοινότοπες εκφράσεις, μαμαδίστικα κλισέ και επιδεικτική αθυροστομία

Διατηρώντας την κινηματογραφική χρήση του χρόνου και μέσα από συνεχή flash back o Τομ/Χάρης Φραγκούλης μας αφηγείται ως μια θλιβερή ρετροσπεκτίβα, την ιστορία μίας ακόμα δυσλειτουργικής οικογένειας, της δικής του. Η μητέρα του, η αδελφή του και εκείνος. Ο πατέρας απών. Ζωντανός όμως στη μνήμη τους. Σαν μια θολή, αλλά κυρίαρχη ανάμνηση. Τους εγκατέλειψε, έτσι ξαφνικά, αναζητώντας αλλού την ευτυχία του και κανείς δεν θα μάθει ποτέ αν τελικά τη βρήκε...

Σε αυτό το αριστοτεχνικά γραμμένο έργο του εμβληματικού συγγραφέα, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση τυγχάνει ίσως της πιο ουσιαστικής σκηνικής διαχείρισης του (και ναι είχα την τύχη να παρακολουθήσω την εμβληματική παράσταση του ΕΜΠΡΟΣ μεταξύ άλλων αξιόλογων παραστάσεων του ίδιου έργου) υπάρχουν τόσα αυτοβιογραφικά στοιχεία, που θα μπορούσε άνετα να χαρακτηριστεί ως ένα τρυφερό και νοσταλγικό tribute στην (λοβοτομημένη...) αδελφή του και το δικό της γυάλινο κόσμο, που ήταν και για τον ίδιο η μόνη διαφυγή από το γκρίζο και καταθλιπτικό πατρικό τους. Άλλωστε ο "Γυάλινος Κόσμος" αποτελεί μετεξέλιξη του διηγήματος "Πορτρέτο κοριτσιού σε γυαλί", με τον ίδιο τον τίτλο να τοποθετεί τη Λώρα (ή Ρόουζ όπως ονομαζόταν η αδερφή του συγγραφέα) στο επίκεντρο ενός αστικού δράματος με φόντο την "φλεγόμενη" Αμερική και το περίφημο ιμπεριαλιστικό και καπιταλιστικό "όνειρό" της. 

Η νεαρή και εντυπωσιακά ταλαντούχα Ελίνα Ρίζου ερμήνευσε με έναν εντελώς δικό της τρόπο την σπάνια σαν μονόκερο και εύθραυστη σαν γυαλί Λώρα...

Τέσσερις διαφορετικοί πόλοι, τέσσερα σπαράγματα μνήμης, διάψευσης και φθοράς. Ο καταπιεσμένος Τομ του Χάρη Φραγκούλη, ένας "Σαίξπηρ" που δουλεύει ως αποθηκάριος και συχνάζει στα σινεμά (ή μήπως κάπου αλλού;), αναζητώντας εκεί όσα δεν μπορεί να βρει στην βαρετή και επαναλαμβανόμενη, σαν άλλη μέρα της Μαρμότας, καθημερινότητά του. Ένας άθλιος γιος ενός άθλιου πατέρα που έχει ήδη αποχωρήσει από το καράβι που βουλιάζει, αποτολμώντας την προσωπική του σωτηρία και κουβαλώντας πάντα μέσα του τα κεριά της "σακάτισσας" αδερφής του, που όσο κι αν τα φυσάει ο χρόνος, αυτά δεν λένε να σβήσουν, φουντώνοντας τις τύψεις και τις ενοχές του. Ένας παράξενος, αδιάκριτος κινηματογραφιστής που μας παρουσιάζει καρέ - καρέ κατακερματισμένες μνήμες, κατακερματισμένων ζωών. 

Η ντροπαλή, εσωστρεφής Λώρα της Ελίνας Ρίζου - ένα μπλε ρόδο περιτριγυρισμένο από νάρκισσους - που αντιστέκεται έστω δειλά στις φιλοδοξίες της δεσποτικής μητέρας της, παραμένοντας κρυφά ερωτευμένη με τον πιο δημοφιλή τύπο του σχολείου και συμμαθητή του αδελφού της Τζιμ. Η μοίρα για μία ακόμα φορά την εμπαίζει φέρνοντας την ευτυχία στην πόρτα της, για να της αποκαλύψει στο τέλος πως ήταν δανεική. Μια ψευδαίσθηση πάθους και ερωτισμού, η οποία υποδαυλίζεται από έναν νέο που βρέθηκε στο επίκεντρο μιας οικογενειακής πλεκτάνης. Ο Τζιμ γοητεύεται στιγμιαία από την απόκοσμη γοητεία και την απόγνωση της Λώρα, νομίζοντας  πως μπορεί να τη διασκεδάσει με κρασί, χορό και ένα επιπόλαιο φλερτ. Ο μοναδικός μονόκερος της γυάλινης συλλογής της χάνει εξαιτίας του το πολύτιμο κερατάκι του, όπως και η Λώρα χάνει τη μοναδική ελπίδα της να γνωρίσει αυτό που οι γύρω της ονομάζουν...κανονικότητα. 

Ο Τζιμ του ταλαντούχου Έκτορα Λιάτσου, μπήκε στο σπίτι των Γουίνγκφιλντ με τον αέρα ενός - πρώην - νικητή, που κι αυτός αναπολεί περασμένα μεγαλεία, έτοιμος πάντα να τα επανακτήσει, οδηγώντας ερήμην του τη Λώρα στο δραματικό της κρεσέντο, την συντετριμμένη μητέρα της σε ένα ακόμα ξέσπασμα κατά του γιου της και τον Τομ σε ένα προδιαγεγραμμένο φευγιό. Η Λώρα μοιάζει σαν ένα από τα μικρά γυάλινα αντικείμενα της συλλογής της, τόσο διάφανη και συνάμα τόσο εύθραυστη, με τα "κεριά" της να τρεμοπαίζουν, έτοιμα να σβήσουν...

Τέλος η εγωκεντρική, μωροφιλόδοξη, ανώριμη, "η Αμάντα κορίτσι" της Μπέτυς Αρβανίτη, μιας πραγματικής κυρίας του ελληνικού θεάτρου που με τα χρόνια έχει αναδείξει τις ερμηνείες της σε υποκριτικά ρεσιτάλ,  μας ανάγκασε να τη συμπαθήσουμε ακόμα και όταν θα έπρεπε κανονικά να τη μισούμε, παρουσιάζοντας όλες τις γελοίες και τραγικές πτυχές μίας γοητευτικής γυναίκας που δεν κατάφερε παρόλα αυτά να ευτυχήσει, αποτελώντας το ανεστραμμένο είδωλο της κόρης της - δηλαδή μία νάρκισσος περιτριγυρισμένη από μπλε ρόδα - ή αλλιώς μια σύγχρονη Οφηλία που παραληρεί λίγο πριν τα αγαπημένα της λουλούδια στολίσουν το νεκροκρέβατο της.  

Μπέτυ Αρβανίτη...μια σπουδαία ηθοποιός, ένας εμβληματικός ρόλος, μια κορυφαία ερμηνεία

Ένας σκηνοθέτης που αφουγκράστηκε το όραμα του πιο ρηξικέλευθου δραματουργού όλων των εποχών, ένας μεταφραστής που έντυσε τις λέξεις του Τένεσί Ουίλιαμς με όλο το αλληγορικό  τους περίβλημα και τέσσερις ηθοποιοί σε πλήρη αρμονία με τον εαυτό τους και τους συμπρωταγωνιστές τους, μας ταξίδεψαν στα άδυτα ενός προικισμένου μυαλού, που κατέγραψε με γλαφυρότητα και σουρεαλιστικό χιούμορ την οδύνη του ανθρώπου, που συνειδητοποιεί - ή όχι - τη ματαιότητα της ύπαρξής του. 

Ειδική μνεία αξίζει στην ικανότατη Ελένη Μανωλοπούλου που φιλοτέχνησε το σκηνικό περιβάλλον της παράστασης εναλλάσσοντας το παγερό φως και τις αντανακλάσεις του στο γυαλί, με το ξύλο και τις ζεστές του αποχρώσεις, για να δημιουργήσει  εντυπωσιακές αντιθέσεις και εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς, αποκαλύπτοντας σταδιακά τις κρυφές πτυχές ενός ¨"πολυμήχανου" σκηνικού.  Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και η ενδυματολογική άποψη της Ιωάννας Τσάμη με τα ευφάνταστα κοστούμια της, δηλωτικά της ιδιοσυγκρασίας των χαρακτήρων και ενίοτε περισσότερο φανταχτερά από το αναμενόμενο, ενώ σημαντικότατο ρόλο στην ατμοσφαιρικότητα της παράστασης έπαιξαν και οι υπέροχοι φωτισμοί του Αλέκου Αναστασίου, τους οποίους σε πολλές περιπτώσεις κλήθηκαν να προσαρμόσουν στη δράση οι ίδιοι οι ηθοποιοί, σε αυτήν την καλοφτιαγμένη, "χειροποίητη" και ταυτόχρονα απόλυτα οριοθετημένη παράσταση. 

Ο Δημήτρης Καραντζάς μας "έκοψε" βαθιά παρουσιάζοντας ένα υπνωτιστικά ενδιαφέρον θεατρικό κολάζ, με κινηματογραφικούς όρους,  που συνεχίζει να κυλάει στις φλέβες μας- φάρμακο μαζί και δηλητήριο - μέρες μετά την εμπειρία της θέασής του. 

Μια παράσταση για τη μνήμη, Για όσα αφήνουμε πίσω Η μνήμη. Εύθραυστη όπως το γυαλί. Κατακερματισμένη. Γεμάτη ψέματα και ανακρίβειες. Αλήθειες και φαντασιώσεις. Γεμάτη απουσίες και φυγές. Η μνήμη και ο χρόνος. Και οι άνθρωποι εγκλωβισμένοι ανάμεσά τους. 

Τελικά είμαστε ότι θυμόμαστε ή θυμόμαστε με βάση αυτό που είμαστε; 

Στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας, ο "Γυάλινος Κόσμος" του Δημήτρη Καραντζά αποτελεί την επιτομή του θεάτρου, που δεν είναι τίποτε άλλο από τον συνεχή πειραματισμό, τη συνεχή έρευνα για την ανάδειξη των ιδεών του εκάστοτε θεατρικού κειμένου...