ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΑ ΆΛΚΗΣΤΗ ΧΑΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΜΑΤΟΥ

26/9/2019

της Μαρίας Σούμπερτ

Πόσο εύκολο είναι να «μπούμε στα παπούτσια των άλλων»; Και γιατί; Πρέπει να μπαίνουμε στα παπούτσια των άλλων; Και αν δεν φοράνε κάλτσες; Αν βρωμάνε τα πόδια τους;

Τα τελευταία χρόνια η ενσυναίσθηση έχει γίνει η πιο πολυχρησιμοποιημένη λέξη σε όσους ασχολούνται με το Παιδί, την Ψυχική Υγεία, αλλά και τις διάφορες διαταραχές που εμφανίζονται μέσα στην εκπαιδευτική ζωή. Γιατί είναι όμως απαραίτητη; Και πώς μπορεί να χωρέσει σε ένα παραμύθι;

Η Άλκηστη Χαλικιά γράφει για τα παπούτσια των άλλων, που τραβούν το ενδιαφέρον της Ματού, της μικρής της ηρωίδας που ζει εικοσιτρία χιλιόμετρα από το Παρίσι. Και που επιστρέφοντας σπίτι της καθημερινά ανακάλυψε το τοπικό τζαμί με τα δεκάδες παπούτσια απ’ έξω. Και που αποφάσισε να τα δοκιμάσει και να φανταστεί τι είναι αυτό που έδωσε σε κάθε συγκεκριμένο ζευγάρι τη φόρμα του.

Το ενδιαφέρον εύρημα της Χαλικιά είναι πως ξεκινώντας την «περιδιάβαση» της Ματού στα παπούτσια έξω από το τζαμί δημιουργεί την αρχική εντύπωση πως το βιβλίο θα αφορά στη διαφορετικότητα και την αποδοχή της. Περιμένει δηλαδή κανείς στην αρχή να εξελιχθεί η ιστορία πάνω στη διαφορετικότητα. Η Ματού όμως δεν ενδιαφέρεται για τις θρησκευτικές και πολιτισμικές επιλογές και καταγωγές των άλλων. Για την Ματού ο άλλος είναι πάντα ο άλλος. Είτε πρόκειται για ανθρώπους που δεν γνώρισε, είτε για την οικογένειά της. Γιατί η μητέρα μπορεί να είναι ο Σημαντικότερος και Σημαντικότατος Άλλος της, είναι πάντα όμως μια άλλη, που δεν μπορεί να μπει στο μυαλό και τις σκέψεις της. Έτσι η Ματού συνεχίζει να παίζει.

Το παιχνίδι όμως αυτό –γιατί τα πάντα για τα παιδιά είναι παιχνίδι και όλα μπορούν να γίνουν βίωμα μέσα από το παιχνίδι- είναι αρκετό για να κατανοήσει η Ματού την «προδοσία» της μητέρας της; Γιατί όχι απλά της υποσχέθηκε να την πάει να πάρουν παπούτσια, αλλά και τα αγαπημένα της κιόλας! Και… -δεν μπορώ ούτε να το πω!- άργησε! Η Ματού ήταν έξαλλη. Τι μπορεί να συμβεί τώρα;

Η Ματού θα δοκιμάσει τα παπούτσια της μαμάς. Και θα καταλάβει πως είναι παπούτσια πολυφορεμένα, άνετα και ζεστά, αλλά ταλαιπωρημένα. Πως είναι τα παπούτσια κάποιας που δουλεύει πολύ. Και τότε θα την καταλάβει.

Τα παιδιά δεν μπορούν εύκολα να κατανοήσουν κάποιον με την λογική. Η εξήγηση πως μια υπόσχεση δεν κρατήθηκε μπορεί να είναι πολύ λογική, τα παιδιά όμως έχουν περισσότερο ανεπτυγμένο εκείνο το παρορμητικό κομμάτι που κάνει το συναίσθημα τόσο έντονο. Μόνο μέσα από το παιχνίδι μπορούν να το βιώσουν, να το κατανοήσουν, γιατί το παιχνίδι μιλάει σε όλες τις αισθήσεις και τις όχι στο μυαλό τους. Για όλα αυτά, αλλά και για την Ματού μας μίλησε η συγγραφέας του βιβλίου, Άλκηστη Χαλικιά. Και μετά μιλήσαμε με τη Ματού, γιατί είναι πάντα σούπερ να μιλάς με τα παιδιά!

«Όσες φορές προσπαθώ να ιχνηλατήσω τη διαδρομή της σκέψης που γεννά ένα κείμενο, έχω την ίδια αντιφατική αίσθηση: πως ξέρω ακριβώς πώς και πότε γεννήθηκε η ιδέα και ταυτόχρονα, πως δεν ξέρω τίποτα για τη στιγμή της σύλληψής της. Έτσι, για τη Ματού, μπορώ να πω κάποιες σκέψεις που οδήγησαν στην ιστορία της, αλλά η ακριβής σύνθεση των παραμέτρων που τη γέννησαν, μου διαφεύγει.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη οικογένεια βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μου, κοιτάζοντάς τες τόσο από τη μεριά του παιδιού όσο κι από εκείνη του γονιού. Στη συγκεκριμένη ιστορία με απασχόλησε αρκετά το γεγονός ότι πολλά παιδιά μεγαλώνουν πρόωρα και μόνα τους, ίσως πιο μόνα τους από ποτέ, καθώς οι δεσμοί της ευρύτερης οικογένειας, της γειτονιάς ή της κοινότητας έχουν αμβλυνθεί. Ακόμη, θέλησα να μιλήσω εκ μέρους των μαμάδων, που ακροβατούν καθημερινά προσπαθώντας να ανταποκριθούν σε απαιτητικά επαγγέλματα και στο γονεϊκό τους ρόλο ταυτόχρονα, γεγονός που συχνά τις εξουθενώνει. Οι ισορροπίες που πρέπει να κατακτηθούν είναι δύσκολες και χρειάζονται προσπάθεια και από τις δύο μεριές.

Η Ματού κατορθώνει να ανταποκριθεί στη νέα πρόκληση που της ζητά να πηγαίνει και να γυρίζει μόνη της από το σχολείο, αλλά πρέπει να διαχειριστεί αυτή την ελευθερία που της δόθηκε, χωρίς να τη ζητήσει, μ΄ έναν τρόπο που να την κάνει να νιώθει καλά με τον εαυτό της. Η μητέρα της θέλει να της διαθέσει περισσότερο χρόνο και διασκέδαση αλλά οι υποχρεώσεις δεν της το επιτρέπουν. Συναντώντας τη Ματού σε μια ηλικία που βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και εφηβείας, παρατηρούμε πως μετατοπίζεται σταδιακά η εστίαση της σκέψης της από τον εαυτό της προς τους άλλους. Μοιάζει σαν ο προβολέας που τη φώτιζε ως παιδί να απομακρύνεται για να χωρέσει και άλλους ανθρώπους και πρώτα-πρώτα τη μαμά. Είναι μια στιγμή δύσκολη καθώς το τεράστιο Εγώ που φέρνουν τα παιδιά μαζί τους από τα μικρά τους χρόνια θα πρέπει να περιοριστεί και να αποκτήσει φυσικές διαστάσεις. Οι γονείς είναι αυτοί που θα βοηθήσουν τα παιδιά σε αυτή τη μετάβαση ώστε στην ενήλικη ζωή τους να χτίσουν ισότιμες και υγιείς σχέσεις. Αν αυτό δε συμβεί και συνεχίζει και στην εφηβεία να τροφοδοτείται το μεγάλο Εγώ των παιδιών, θα δυσκολευτούν στις σχέσεις τους ως ενήλικες. Η ενσυναίσθηση ως ικανότητα που μας προικίζει για το μέλλον χτίζεται μέσα στους κόλπους της οικογένειας για να αξιοποιηθεί αργότερα προς την υπόλοιπη κοινότητα.

Η εικόνα των παπουτσιών έξω από ένα τζαμί γεννήθηκε τυχαία στη σκέψη μου αλλά τροφοδότησε αμέσως τη φαντασία. Άλλωστε, η αποδοχή της διαφορετικής κουλτούρας, θρησκείας, παράδοσης είναι πάντα ένα ζητούμενο για τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και με απασχολεί έντονα.

Όλα τα παραπάνω μάλλον δημιούργησαν τη Ματού, ένα παιδί που παίζοντας μαθαίνει. Μια μαμά, που με αγάπη, θα ζητήσει να την καταλάβουν. Όλα αυτά σε μια κοινωνία που άνθρωποι πολλών αποχρώσεων συνυπάρχουν με αυτονόητο τρόπο».

Ματού, αν μπορούσες να διαλέξεις παιδιά για να παίζεις μετά το σχολείο ή τις εξερευνήσεις -σαν αυτές που σε οδήγησαν έξω από το τζαμί, τι θα διάλεγες; Θα ήθελες να κάνεις αυτό το παιχνίδι με φίλους;
Δεν είμαι σίγουρη αν θα μπορούσα να πω σε κάποια φίλη μου για το παιχνίδι μου. Ίσως να ντρεπόμουν. Νομίζω πως δεν θα ήθελα να το μάθει κανείς. Αν είχα μια πολύ καλή φίλη όταν πήγα σε αυτό το σχολείο, θα έπαιζα μαζί της στην αυλή.

Εκτός από παπούτσια θα σε ενδιέφερε να δοκιμάσεις κάτι άλλο; Καπέλα, μπουφάν ή παλτά;
Καπέλα ναι, θα είχε πλάκα. Αν έβλεπα έναν τοίχο γεμάτο κρεμασμένα καπέλα, σίγουρα θα ήθελα να δοκιμάσω κάποια από αυτά. Αλλά πώς θα ήξερα πως δείχνω; Θα υπήρχε καθρέφτης για να κοιταχτώ; Νομίζω πως αυτό θα μου άρεσε να το κάνω με μια φίλη μου!

Ποιος φαντάζεσαι θα μπορούσε να δοκιμάσει τα δικά σου παπούτσια και τι θα έλεγαν αυτά για σένα;
Θα ήθελα να τα φορέσουν όλοι, ο δάσκαλος μου, η διπλανή μου, η μαμά μου. Ο δάσκαλός μου για να δει ότι περπατάω πολύ κι είμαι κουρασμένη. Η διπλανή μου για να καταλάβει ότι ντρέπομαι να πάω στο πάρτυ της με τα παλιά παπούτσια κι η μαμά μου για να δει ότι δεν είναι και πολύ βολικό να φοράς μεγαλύτερο νούμερο παπούτσια από το πόδι σου.

Είναι εύκολο να μπαίνεις στα παπούτσια των γονιών σου; Καταλαβαίνεις, αλλά δε θυμώνεις πια;
Ήταν η πρώτη φορά που το έκανα. Με βοήθησε να ξεθυμώσω. Δεν μου αρέσει να είμαι μαλωμένη με τη μαμά αλλά μερικές φορές δεν την καταλαβαίνω. Ένιωσα κάπως πιο μεγάλη τώρα που κατάλαβα κάτι για τη μαμά που δεν ήξερα πριν. Νομίζω ότι θα ξαναθυμώσω μαζί της αλλά ίσως τώρα βρω πιο γρήγορα τον τρόπο να φιλιώσουμε.

Σας ευχαριστούμε Άλκηστη και Ματού! Περάσαμε πολύ όμορφα μαζί σας!