ΝΕΑ ΦΙΝΛΑΝΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

12/6/2019

της Γεωργίας Τσούρου

Οι μέρες μας είναι γεμάτες από φωνές. Από τη δική μας, των αγαπημένων μας, ξένων ανθρώπων απρόσκλητων και ανεπιθύμητων, άλλων που απλά εξαναγκαζόμαστε να υπομείνουμε. Η άποψη του άλλου, το σχόλιό του, τα νέα του, τα αστεία του, οι φόβοι και οι πεποιθήσεις του καταφθάνουν στα αυτιά μας 24 ώρες το 24ώρο σαν καράβια που ελλιμενίζουν το ένα μετά το άλλο από δεκάδες πλευρές και ξεχύνουν στην προβλήτα το περιεχόμενο της κοιλιάς τους. Το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το κινητό, το διπλανό γραφείο, το διπλανό μπαλκόνι, το ίντερνετ, το πεζοδρόμιο, όλα είναι γεμάτα φωνές και η εποχή μας προσφέρει άπειρα θέματα για να διαμορφώσεις άποψη και ακόμα πιο πολλά βήματα να την εκφράσεις.

Το να βιώσει κάποιος σήμερα τη σιωπή είναι δύσκολο, απαιτείται πρωτίστως να κλείσει ένα προς ένα τα κανάλια εισόδου της φωνής των άλλων, κι ύστερα να σωπάσει ο ίδιος, ώστε να μην προκαλέσει τον αντίλογο. Μια ιδέα θα ήταν να ξεχάσουμε την γλώσσα μας, το εργαλείο αυτό το πρωτόγονο που διαθέτουμε για να μετατρέπουμε τη φωνή μας από άναρθρη κραυγή σε άποψη. Διαβάζω το βιβλίο «ΝΕΑ ΦΙΝΛΑΝΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ», που μοιάζει να διακωμωδεί την ιδέα της γλώσσας ως αρχής των πάντων: γραμμένο στα ιταλικά, μεταφρασμένο στα ελληνικά, εξιστορεί την αναζήτηση ενός ανθρώπου που χάνει τη μνήμη του λόγω τραυμάτων εν μέσω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και σώζεται από έναν Γερμανό γιατρό ο οποίος αποφασίζει ότι ο ασθενής του είναι, όπως και ο ίδιος, φινλανδικής καταγωγής. Σαν να ξαναγεννιέται, ο ανώνυμος και αγνώστων στοιχείων ήρωας βαφτίζεται από άλλον, αναλαμβάνει τη νέα του ταυτότητα και οδηγείται σε έναν καινούριο κόσμο τον οποίο μοιάζει να οφείλει να αγαπήσει και να ανακαλύψει σαν προπατορικό του: το Ελσίνκι. Στο μεταξύ, μια και προαποφασίστηκε για λογαριασμό του από τον ευεργέτη γιατρό, ξεκινά, σαν νήπιο, να μάθει από την αρχή την δεδομένη μητρική του γλώσσα, τα φινλανδικά, και μέσα από αυτά ή με αφορμή αυτά, να ανακαλύψει το ποιος ήταν πριν ξαναγίνει ένας μικρός άνθρωπος χωρίς ιστορία και χωρίς ακόμα ταυτότητα.

Ο ήρωάς μας μιλάει λίγο αλλά σκέφτεται πολύ και θυμάται σιγά σιγά όλο και περισσότερα. Στο Ελσίνκι η αναζήτηση της ταυτότητάς του συνεχίζεται με τη βοήθεια ενός αινιγματικού λουθηρανού εφημέριου και μιας τρυφερής νοσοκόμας, μέχρι την αποκάλυψη της αλήθειας.

« Η σωστή λέξη δίνει αρμονία στη σκέψη, της προσδίδει το μαθηματικό αναπότρεπτο της μουσικής. Σε κάθε εποχή όμως ακούγονται διαφορετικές μουσικές, και συγχορδίες που κάποτε θεωρούνταν διαβολικές σήμερα δεν τρομάζουν κανέναν. Η αιώνια αρμονία δεν υφίσταται: όπως οτιδήποτε αποτελεί μέρος αυτού του κόσμου, έτσι και οι ήχοι φθείρονται με το πέρασμα του χρόνου και ο άνθρωπος πρέπει να επινοήσει άλλους για να μπορεί να κρατάει το κεφάλι του έξω από τη σιωπή. Ο κανόνας έρχεται πάντα μετά το λόγο: αυτή είναι η μεγάλη αδυναμία κάθε γραμματικής.»

Η σιωπή ως ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό. Όσο ο ήρωας δεν διαθέτει γλώσσα ικανή να εξιστορήσει το ποιος είναι, από πού έρχεται και ποιες απόψεις διαθέτει, έχει και χρόνο να επανεφεύρει τον εαυτό του. Η σιωπή, επομένως, αποτέλεσμα της αγλωττίας, είναι μια δεύτερη ευκαιρία, το σφουγγάρι που σβήνει τα λάθη από τον μαυροπίνακα και τον αφήνει γλιστερό, έτοιμο να δεχτεί επάνω του νέες λέξεις, νέα λάθη. Αρκεί να μην ανυπομονείς πέρα από ό,τι άλλο να μιλήσεις ξανά για να καλύψεις εκ νέου την σιωπή.

«Κάθε γλώσσα κρύβεται πίσω από τη μυσταγωγική τελετουργία της γραμματικής της, όπως μια μυστική αίρεση πίσω από τις σκοτεινές τελετές της. Όμως η γλώσσα δεν είναι κάποια θρησκεία στην οποία μπορείς είτε να πιστέψεις είτε όχι. Η γλώσσα είναι ένα φυσικό φαινόμενο και είναι ίδιον ολόκληρης της ανθρωπότητας, Η ανοησία των ανθρώπων την χώρισε σε πάμπολες γραμματικές και καθεμιά ισχυρίζεται πως είναι η σωστή πως είναι ο καθρέφτης της καθαρότητας της σκέψης ενός ολόκληρο λαού. Κι έτσι κάθε λαός μαθαίνει τους κανόνες της γραμματικής του και τρέφει την ψευδαίσθηση ότι μ΄αυτούς τους κανόνες θα λύσει τη δυσνόητη άσκηση της ζωής.»