ΝΑ ΜΕ ΦΩΝΑΖΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΟΥ

21/5/2019

της Γεωργίας Τσούρου

Ήταν απόγευμα Φλεβάρη και καθόμασταν οι δυο μας στην κουζίνα της που έβλεπε στα πλάγια του κήπου. Εγώ είχα μόλις τελειώσει το φαγητό που μου είχε φτιάξει και βιαζόμουν σιγά σιγά να την αφήσω για να ξοδέψω το απόγευμά μου σε κάτι - ήμουν σίγουρη - πιο ενδιαφέρον από την έως εκείνη τη στιγμή βαρετή μας ψιλοκουβέντα. Τότε εκείνη πήρε στα χέρια της ένα πορτοκάλι και άρχισε να το καθαρίζει. Εκείνο το αιώνιο πορτοκάλι που έτρωγε κάθε μέρα, χειμώνα καλοκαίρι, μετά το φαγητό της, μόνο έτσι εξηγείται, πρέπει εκείνη τη στιγμή να της θύμισε την πατρίδα της, και τότε ξεκίνησε να μου διηγείται το πως δεκαπέντε χρόνων κορίτσι, στην μικρή επαρχιακή πόλη που μεγάλωσε, ερωτεύτηκε ένα συνομήλικο αγόρι της.

Ένα ολόκληρο καλοκαίρι, άρχισε να διηγείται χαμογελώντας περήφανα όσο και μελαγχολικά, μόνο αντάλλασσαν βλέμματα μισοκρυμμένοι πίσω από δέντρα και γωνίες και από την άλλη πλευρά της αυλής της εκκλησίας. Απέμεινα να τη ακούω εντυπωσιασμένη, διότι όπως κάθε έφηβη, πίστευα πως ο έρωτας ήταν αποκλειστικά προσωπική μου ανακάλυψη. Από την ιστορία της δυστυχώς δεν θυμάμαι άλλες λεπτομέρειες, θυμάμαι όμως ξεκάθαρα το ότι με είχε συνεπάρει. Αν σήμερα μπορούσα να της ξαναμιλήσω, δεκαπέντε ακριβώς χρόνια μετά το θάνατό της, το πρώτο πράγμα που θα της ζητούσα θα ήταν να κάτσουμε αντίκρυ πάνω από ένα πιάτο φρεσκοκομμένα πορτοκάλια για να μου την διηγηθεί όλη πάλι από την αρχή.

Το ότι θυμόμαστε με τη μύτη δεν είναι, φυσικά, μυστικό. Επίσης μυστικό δεν είναι ότι δεν ερωτευόμαστε μόνο ανθρώπους, αλλά και εποχές, και ιδέες και φυσικά, ιστορίες. Η ιστορία του ανεκπλήρωτου εφηβικού έρωτα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, που εκείνη με αφορμή την μυρωδιά ενός πορτοκαλιού νοστάλγησε, δεν είχε απολύτως κανέναν άλλο τρόπο να βιωθεί ξανά, πέρα από το να βγει από το στόμα της και να φτάσει στα αυτιά μου για να με κάνει, δια παντός, να ερωτευτώ το ιδανικό της αυθεντικής ερωτικής διήγησης. Από εκείνο το χειμωνιάτικο απόγευμα στην κουζίνα της γιαγιάς μου αναζητώ σαν τον μονομανή ερωτευμένο το χάρτινο ιδανικό μου και φέτος την άνοιξη το ξαναβρήκα, στο βιβλίο «Να με φωνάζεις με το όνομά σου» του Αντρέ Ασιμάν.

Ο έφηβος Έλιο παραθερίζει στο σπίτι των γονιών του σε μια όμορφη κωμόπολη της Ιταλίας. Ο Όλιβερ είναι ένας νεαρός ακαδημαϊκός που φιλοξενείται στο σπίτι προκειμένου να ολοκληρώσει την συγγραφή του βιβλίου του. Το Μεσογειακό καλοκαίρι είναι γεμάτο δώρα και ο συγγραφέας δεν ντρέπεται καθόλου να τα προσφέρει σπάταλα στους δυο του πρωταγωνιστές: Ένα πέτρινο αρχοντικό με κήπο, ιδανικές καιρικές συνθήκες, ξανθός ήλιος τα πρωϊνά, πορτοκαλής το απόγευμα, όλα τα φρούτα της γης και της θάλασσας από την κουζίνα της ακάματης Μαφάλντα στο τραπέζι τους, μια γεμάτη βιβλιοθήκη, ένα καλοκουρδισμένο πιάνο, φίλοι που τους τριγυρνούν σαν χορός και δυο κρεβατοκάμαρες που μοιράζονται το ίδιο μπαλκόνι. Στην πραγματικότητα ο συγγραφέας δεν τα χαρίζει όλα αυτά στους δύο νέους για να τους κακομάθει, μα για να τους αποζημιώσει: Ο ερωτευμένος σαν στρατιώτης πρέπει να είναι χορτάτος και ξεκούραστος για να πέσει στη μάχη, και ο έρωτας δεν είναι μάχη μόνο με τον άλλο, μα και με το ίδιο μας τον εαυτό, με εκείνους που μας παρατηρούν να μαχόμαστε, και πάνω από όλα, με τον χρόνο. Οι σελίδες του βιβλίου γεμίζουν με την αφήγηση του Έλιο ο οποίος θρηνεί και πανηγυρίζει ταυτόχρονα για όλα όσα του συνέβησαν.

Λίγο πολύ θα συμφωνήσουμε όλοι πως λογοτεχνία δίχως έρωτα δεν υπάρχει. Κρυφά βλέμματα και παθιασμένοι εναγκαλισμοί, απιστία και αιώνιοι όρκοι συναντώνται παρεμπιπτόντως ή παραλλήλως σε σελίδες γεμάτες με φόνους, ιστορικά γεγονότα, κωμικές ιστορίες και πολιτικές αναταραχές. Ωστόσο τα δείγματα αυθεντικής ερωτικής λογοτεχνίας, βιβλίων δηλαδή που σαν τον ερωτευμένο, ασχολούνται στα όρια της εμμονής αποκλειστικά με την ανάλυση του έρωτα ως γεγονότος, είναι ελάχιστα και το συγκεκριμένο είναι αριστοτεχνικά γραμμένο, πυκνογραμμένο και διδακτικό τόσο για εκείνους που θεωρούν ότι γνωρίζουν το θέμα του, όσο και για εκείνους που φοβούνται πως ακόμα δεν το έχουν συναντήσει. Η ντροπή, η μνήμη, το πάθος, η πνευματική πρόκληση, η αφοσίωση στο σώμα του άλλου και τις λεπτομέρειές του, η αναζήτηση της συντροφικότητας δεν είναι μόνο αποδεδειγμένα φαινόμενα του έρωτα, είναι σκέλη ενός βασικού ερωτήματος σχετικά με το τι συντηρεί τα ανθρώπινα κίνητρα και τι δημιουργεί την προσωπική ιστορία του καθενός μας.

«Το αποκάλεσα το Σύνδρομο του Σαν Κλεμέντε. Σήμερα η βασιλική του Σαν Κλεμέντε είναι χτισμένη επάνω σ΄αυτό που κάποτε ήταν το καταφύγιο διωκόμενων χριστιανών. Σαν το υποσυνείδητο, σαν τον έρωτα, σαν τη μνήμη, σαν τον χρόνο τον ίδιο, σαν τον καθένα από εμάς, η εκκλησία είναι χτισμένη πάνω στα ερείπια αλλεπάλληλων αναστηλώσεων, και δεν υπάρχει θεμέλιο, ούτε τέλος ή αρχή, παρά μονάχα στρώματα και μυστικά περάσματα και συγκοινωνούντα δωμάτια, σαν τις χριστιανικές κατακόμβες, και δίπλα σε εκείνες, μια εβραϊκή κατακόμβη. Όμως, όπως λέει ο Νίτσε, φίλοι μου, σας έδωσα το ηθικό δίδαγμα προτού σας δώσω την ιστορία.»

Φυσικά τέλος, θέλουμε δεν θέλουμε υπάρχει, με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, και λίγο πριν την έξοδο το ταμείο χρησιμοποιεί για νόμισμα τη μνήμη. Ο Έλιο διηγείται για να μην ξεχάσει κι επειδή ακριβώς δε ξέχασε. Και φυσικά ο έρωτας ήταν αθάνατος, αν το κορίτσι, εβδομήντα χρόνια μετά, θυμάται το αγόρι, με αφορμή μόνη τη μυρωδιά ενός πορτοκαλιού. Το πόσο τρέμουμε ότι θα ξεχάσουμε κάτι είναι ευθέως ανάλογο του πόσο θα κοπιάσουμε να το απαθανατίσουμε, είτε σε σελίδες, είτε εμπιστευόμενοι την ιστορία μας σε άλλους.

«Τόσα χρόνια αργότερα, μπορώ να ακούσω την φωνή των δύο νεαρών ανδρών να τραγουδούν εκείνους τους στίχους στα ναπολιτάνικα λίγο πριν την αυγή, δίχως να συνειδητοποιούν, καθώς αγκαλιάζονταν και φιλιούνταν, ξανά και ξανά, στα σκοτεινά δρομάκια της παλιάς Ρώμης, ότι αυτή ήταν μια από τις τελευταίες φορές που θα έκαναν έρωτα.

«Αύριο να πάμε στο Σαν Κλεμέντε» είπα εγώ.
«Αύριο είναι σήμερα» απάντησε εκείνος.»