ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΘΤΝΚ & ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ «ΟΙ ΔΟΥΛΕΣ» ΤΟΥ ΖΑΝ ΖΕΝΕ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΤΣΕΖΑΡΙΣ ΓΚΡΑΟΥΖΙΝΙΣ

της Λίλας Παπαπάσχου

Ας ξεκινήσουμε με το δεδομένο ότι το ελληνικό θέατρο αγαπάει τον Ζαν Ζενέ. Αυτόν τον αιρετικό Γάλλο συγγραφέα με την αποκλίνουσα από κάθε μορφής νόρμα συμπεριφορά, που ευθύνεται - μεταξύ άλλων - και για τις πολυανεβασμένες "Δούλες", οι οποίες στην προκειμένη περίπτωση γίνονται αντικείμενο μελέτης και πειραματισμού από τον γνώριμο στο αθηναϊκό κοινό και πάντα ανατρεπτικό Τσέζαρις Γκραουζίνις, αλλά και από τρεις γνωστούς, έμπειρους και ταλαντούχους ηθοποιούς - Δημήτρης Ήμελλος Κώστας Μπερικόπουλος & Αργύρης Ξάφης - που υποδύονται τους δισυπόστατους ρόλους του έργου.

Ο ίδιος ο Ζενέ όρισε ως σκηνική οδηγία "ΟΙ ΔΟΥΛΕΣ" να παίζονται από νεαρά (ανήλικα) αγόρια  και να υπάρχουν δεξιά και αριστερά δύο πανό που θα δηλώνουν πως οι ρόλοι είναι γυναικείοι. ώστε να υπερτονιστεί η συμβολική χροιά των ηρωίδων του, μέσα από την αποστασιοποίηση που προσφέρει η ερμηνεία του αντίθετου φύλου στη σκηνή. Τρεις άντρες ντυμένοι γυναικεία φορούν σαν δεύτερο δέρμα επάνω τους εναλασσόμενους ρόλους, αφήνοντας τον απαραίτητο χώρο στο κείμενο να αναπνεύσει και να ξεδιπλωθούν επί σκηνής όλες οι διαχρονικές ποιότητες του.

Ο Τσέζαρις Γκραουζίνις φαίνεται ότι κατανοεί βαθιά τον καυστικό και προκλητικό τρόπο γραφής μίας συγγραφικής περσόνας bigger than life όπως ήταν ο Ζενέ, που επηρέασε σημαντικά  το παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικό και καλλιτεχνικό γίνεσθαι της εποχής του - και απ' ότι φαίνεται και τις μεταγενέστερες γενεές - ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ο οποιοσδήποτε από τους ήρωες των έργων του, τα οποία φέρουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και κάτι από το δικό του βαθιά επαναστατικό σκοτάδι, καθώς και τις εμπειρίες μιας πολυτάραχης ζωής. 

Ο Λιθουανός σκηνοθέτης πέρα από το ίδιο το έργο του Ζενέ, φάνηκε ότι σέβεται και το κοινό που έχει δημιουργήσει στην Ελλάδα, προσφέροντας του την ευκαιρία να παρακολουθήσει μία παράσταση που δεν μοιάζει με κανένα άλλο προγενέστερο ανέβασμα, που τολμά να μεγεθύνει το γκροτέσκο των χαρακτήρων, χωρίς καμία πρόθεση γελοιοποίησης της τραγικότητας τους, που δεν στέκεται στο πρώτο επίπεδο ανάγνωσης θέτοντας προφανή ταξικά ζητήματα που σαφώς κυριαρχούν στο έργο, αλλά δεν φωτογραφίζουν απαραίτητα το βαθύτερο νόημά του, δημιουργώντας εν τέλει ένα αριστοτεχνικό θρίλερ δωματίου με βιτριολικό χιούμορ, που φλερτάρει απροκάλυπτα με την πιο ακραία μαύρη κωμωδία και το θέατρο του παραλόγου. 

Αργύρης Ξάφης & Δημήτρης Ήμελλος στους ρόλους της Κλερ και της Σολάνζ αντίστοιχα, αν και σε αυτήν την παράσταση κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος για την πραγματική του "ταυτότητα"

Με όχημα τον υπερρεαλιστικό δραματουργικό καμβά του Ζενέ, με το κείμενο να μεταφράζεται στην προκειμένη περίπτωση με σύγχρονη ματιά και υπαινικτικά ποιητική διάθεση από την Έλσα Ανδριανού, τρεις "ώριμοι" άντρες ηθοποιοί καταθέτουν τρεις εντελώς προσωπικές - trans με τον όρο να σηματοδοτεί και τη μετάβαση- ερμηνείες που η καθεμία συμπληρώνει την άλλη σε αυτό το διαστροφικό παιχνίδι εξουσίας και εναλλαγής ρόλων, στηλιτεύοντας ακόμη και αυτήν την ίδια την ιδιότητα του ηθοποιού, που επαναπαύεται στις δάφνες του και πασχίζει να ικανοποιήσει το φιλοθεάμον κοινό, μην τυχόν και χάσει την πρωτοκαθεδρία και μαζί ό,τι αυτή συνεπάγεται... 

Η φαντασία του ανθρώπου, που του επιτρέπει να πραγματοποιεί όλα αυτά - μεγαλειώδη ή νοσηρά - τα οποία στην πραγματικότητα φοβάται ή δεν μπορεί/θέλει να πράξει χρίζεται ως η μεγάλη πρωταγωνίστρια της παράστασης, παρασύροντας και τους θεατές σε μία αγωνιώδη αναζήτηση της διαρκώς μετατοπιζόμενης αλήθειας, που μοιάζει κι αυτή τόσο ασαφής και ακαθόριστη όσο και η πραγματική φύση των ηρωίδων του Ζενέ, όσο και η ανθρώπινη φύση εν γένει.

Η Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου μετατράπηκε από τον  Κένι ΜακΛέλαν στην κρεβατοκάμαρα εποχής της κυρίας που ξεχειλίζει από λουλούδια, θυμίζοντας ανθοστολισμένο "τάφο" και λειτουργώντας ως το ιδανικό σκηνικό περιβάλλον για την "εγκληματική" δράση της Κλερ και της Σολάνζ, οι οποίες βασίζονται σε υπαρκτά πρόσωπα και συγκεκριμένα στις αδερφές Christina και Lea Papin που κατακρεούργησαν την κυρία τους και την κόρη της το 1933.  

Τα λουλούδια μέσα σε έναν κλειστό χώρο μπορούν να γίνουν άκρως δολοφονικά, αφού ως γνωστόν ρουφούν το οξυγόνο, πνίγοντας όποιον κοιμηθεί στο ίδιο δωμάτιο μαζί τους. Έτσι και οι δύο "σατανικές" αδερφές που δημιούργησε το συγγραφικό δαιμόνιο του Ζενέ, μοιάζουν με λουλούδια, τα οποία εδώ λειτουργούν δίσημα. Ως επιστέγασμα ενός υπαρξιακού επιταφίου, αλλά και μιας απολεσθείσας νεότητας. 

Ο Αργύρης Ξάφης ως Κλερ σερβίρει και του σερβίρουν "δηλητήριο"...

Ο Αργύρης Ξάφης/Κλερ και ο Δημήτρης Ήμελλος/Σολανζ υποδύονται τις δύο δούλες, με τα κοστούμια τους να παραπέμπουν στο στερεοτυπικό ντύσιμο υπηρετικού προσωπικού και όπως συμβαίνει με όλα τα στερεότυπα οι ηρωίδες/ήρωες φυλακίζονται μέσα σε αυτό, δέσμιες της επαγγελματικής τους ιδιότητας, που αυτόματα τις κατατάσσει υπό της κυρίας. Έχοντας ο καθένας τις εξαιρετικά καίριες υποκριτικά στιγμές του, φωτίζουν διαφορετικές πτυχές της ίδιας "παράνοιας", σκιαγραφώντας τα πορτραίτα δύο εγκλωβισμένων ψυχών μέσα σε σάρκινες οντότητες τις οποίες μοιάζουν να περιφρονούν, δραπετεύοντας από αυτές μόνο μέσα από τις φαντασιώσεις τους.  

Την ίδια περιφρόνηση αισθάνονται και για την κυρία κι ας επιλέγουν να περνούν τον χρόνο τους υποδυόμενες πως είναι εκείνη. Την περιφρονούν και την μισούν. Την μισούν τόσο πολύ που θέλουν να την αφανίσουν, ακόμα κι αν αυτό οδηγήσει και στη δική τους αυτοκαταστροφή, αφού μέσα από αυτήν την αρρωστημένη, σαδομαζοχιστική σχέση εξουσιαστή και εξουσιαζόμενου, αυτοπραγματώνονται. Μισούν και τη σχέση της με τον κύριο, γι' αυτό και τον "δίνουν"¨στην αστυνομία, φθονώντας την ερωτική του σχέση με την Κυρία και μην μπορώντας να υπομείνουν την σκέψη ότι μπορεί με το δικό τους - μεγαλοαστικό - τρόπο να βιώνουν οι δυο τους την ευτυχία που κι εκείνες ποθούν περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο.

Η ερμηνεία του Κώστα Μπερικόπουλου στο ρόλο της Κυρίας δυναμιτίζει την ήδη ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, με τον αξιόλογο ηθοποιό να ενσαρκώνει την κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας , με τον απαραίτητο ναρκισσισμό και την επιτηδευμένη χάρη χολιγουντιανής σταρ του μεσοπολέμου, συστήνοντας στο κοινό το πρωτότυπο, έναντι της φθηνής απομίμησης της κυρίας που ενσαρκώνουν οι δύο δούλες, η καθεμία με τον τρόπο της. Βέβαια, με τον άντρα της στην φυλακή, το γόητρο της δεν μένει σε καμία περίπτωση αλώβητο, εξισώνοντας την έμμεσα με την υφέρπουσα παραβατικότητα που διέπει το σύνολο του έργου του Ζενέ. Αν και φαινομενικά είναι το θύμα, η Κυρία του Κώστα Μπερικόπουλου μοιάζει να ξέρει πολύ περισσότερα για το "φόνο"...

Για το τέλος ο Τσέζαρις Γκραουζίνις κράτησε το γεμάτο συγκρατημένη οργή και αγανάκτηση ξέσπασμα του εκπληκτικού Δημήτρη Ήμελλου που με το δικό του ξεχωριστό τρόπο βγάζει μέσω του μονολόγου του μια άηχη κραυγή, αποτίοντας φόρο τιμής σε όλης της γης τους "κολασμένους", τους απόκληρους και υπόδουλους ανθρώπων, καθεστώτων και του ίδιου τους του εαυτού, χωρίς ωστόσο να εκπέσει η παράσταση ή ο ίδιος σε κοινωνικοπολιτικό - ταξικό μανιφέστο.

Τον Γκραουζίνις προφανώς και δεν τον ενδιαφέρει να κάνει επίδειξη στρατευμένης τέχνης, αλλά να φωτίσει τις πτυχές ενός πολυδιάστατου έργου με αμιγώς καλλιτεχνικά κριτήρια, παίζοντας θέατρο μέσα στο θέατρο, στηλιτεύοντας ακόμη και αυτήν την ίδια την έννοια της θεατρικής πράξης..

"Οι Δούλες" είναι ένα σημαντικό έργο, που σε κάθε εποχή συμβολίζει και κάτι διαφορετικό. Οι έγκλειστες αδερφές του Ζενέ, θα μπορούσαν να είναι στην εποχή μας ο καθένας από εμάς στη χειρότερη εκδοχή του, εγκλωβισμένος σε ατομικές και συλλογικές διαστρεβλώσεις., που τον οδηγούν να φαντασιώνεται κάτι που δεν είναι, με κίνδυνο να οδηγηθεί σε πνευματική και ψυχική σχάση. Η λογική από την τρέλα απέχει ελάχιστα, αν δεν συμπορεύονται κιόλας....

Έως και τις 13 Ιανουαρίου 2019 "Οι Δούλες" του Ζαν Ζενέ ζωντανεύουν από τον Τσέζαρις Γκραουζίνις στην Κεντρική Σκηνή του ΘΤΝΚ με μία αξιόλογη ανδρική διανομή που δικαιώνει το δημιουργικό όραμα του σκηνοθέτη και προσφέρει στο αθηναϊκό κοινό την ευκαιρία να παρακολουθήσει ένα εναλλακτικό ανέβασμα, του πιο πολυπαιγμένου στη χώρα μας έργου ενός πραγματικού enfant terrible  της παγκόσμιας δραματουργίας. 

Κώστας Μπερικόπουλος, Αργύρης Ξάφης και Δημήτρης Ήμελλος σε μια παράσταση που έχει/και θα συζητηθεί, ευχόμαστε για τους σωστούς λόγους...

Συντελεστές της παράστασης
Μετάφραση: Έλσα Ανδριανού
Σκηνοθεσία: Τσέζαρις Γκραουζίνις
Σκηνικά-Κοστούμια: Κέννυ ΜακΛέλλαν
Μουσική επιμέλεια: Μαρτύνας Μπιαλομπζέσκις
Επιμέλεια κίνησης: Έντγκεν Λάμε
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Γιάνναρος
Βοηθός σκηνοθέτης: Άκης Γουρζουλίδης 
Βοηθός σκηνογράφου: Αντιγόνη ΜακΛέλλαν

Παίζουν οι ηθοποιοί:
Δημήτρης Ήμελλος
Κώστας Μπερικόπουλος
Αργύρης Ξάφης 

Μέρες και Ώρες παραστάσεων:
Τετάρτη, Πέμπτη & Σάββατο στις 21.15
& Κυριακή στις 19.00
Έως τις 13 Ιανουαρίου 2019

Θέατρο του Νέου Κόσμου 
Αντισθένους 7 & Θαρύπου
117 43, Αθήνα
210 9212900
[email protected]