ΕΙΔΙΚΗ ΑΠΕΣΤΑΛΜΕΝΗ

της Γεωργίας Τσούρου

Συγκλονισμένη πάλι, λέει, η βιομηχανία κινηματογράφου, με το τελευταίο δημιούργημα του Λαρς φον Τρίερ «Το σπίτι που έχτισε ο Τζακ». Ο καταξιωμένος σκηνοθέτης δημιούργησε, διαβάζω, μια ταινία που αφηγείται με επίπονη λεπτομέρεια (οπτική και αφηγηματική) την εγκληματική πορεία ενός κατά συρροή δολοφόνου και δεν χαρίζεται ούτε λεπτό στον θεατή, φέρνοντάς τον από το πρώτο δεκάλεπτο αντιμέτωπο με το τι πραγματικά περίμενε να ζήσει μέσα στην κινηματογραφική αίθουσα και πόση ψυχική ηρεμία προτίθετο να θυσιάσει για αυτό. Ούτε την είδα, ούτε πρόκειται να την δω την ταινία αυτή, όχι διότι έχω ηθικό πρόβλημα με την ωμή βία στο πανί, αλλά επειδή γνωρίζω καλά πως δεν είναι για μένα. Προτιμώ να αντλώ τις ανατριχίλες μου από τα βιβλία, εκεί όπου οι εικόνες είναι όλες δικές μου να τις πλάσω και δεν με περιορίζει η κάμερα κανενός.

Όλη αυτή η συζήτηση γύρω από «Το σπίτι που έχτισε ο Τζακ», μια ιστορία που είχε, όπως κάθε ιστορία άλλωστε, αμέτρητες δυνατότητες να ειπωθεί, ωστόσο ειπώθηκε με τον συγκεκριμένο τρόπο του συγκεκριμένου Δανού, με έκανε πάλι να σκεφτώ ότι τελικά, κάθε έργο τέχνης δεν αξίζει μόνο όσο το μήνυμα που περνάει, αλλά και όσο το κάρο πάνω στο οποίο ο δημιουργός φορτώνει το μήνυμα για να φτάσει σε μας. Παράδειγμα: Η «Ειδική Απεσταλμένη» του Jean Echenoz, ένα βιβλίο που θα μπορούσε να έχει γραφτεί με τόσους διαφορετικούς τρόπους, μα γράφτηκε κι αυτό με τον συγκεκριμένο τρόπο του συγκεκριμένου Γάλλου και με άφησε μαγεμένη.

Μια και πιάσαμε την έβδομη τέχνη: αν ήταν ταινία, η «Ειδική Απεσταλμένη» θα ήταν γυρισμένη με κάμερα στο χέρι: ο παντογνώστης αφηγητής κάθε τρεις και λίγο την στρέφει προς τον εαυτό του για να κλείσει το μάτι συνωμοτικά στον θεατή ή απλά να σηκώσει τους ώμους αιφνιδιασμένος και αυτός, ενώ το πτώμα μπροστά του στάζει αργά αίμα από την κοιλιά στη μέση του φουαγιέ της τράπεζας. Η κομψευόμενη Κονστάνς, οσονούπω ζωντοχήρα και πρώην one-hit-wonder σταρ της ποπ, πέφτει θύμα απαγωγής από μια ομάδα μάλλον άτσαλων και οπωσδήποτε υπερβολικά συμπαθητικών κακοποιών. Οι απαγωγείς της ζητούν λύτρα από τον σύζυγό της, ωστόσο εκείνος λαμβάνει οδηγίες από τον δικηγόρο του να μην υποκύψει, και σύντομα ξεχνιέται ερωτοτροπώντας με την γραμματέα του ανωτέρω. Ποιος θα σώσει την Κονστάνς από τους απαγωγείς, από την ζωή στο απομονωμένο αγρόκτημα στη μέση του πουθενά, και ακόμα χειρότερα, από μια ζωή ως τριαντάρα ντιβορσέ στο Παρίσι, χωρίς ενδιαφέροντα, προοπτικές ή συγκινήσεις; Εδώ ο παμπόνηρος Γάλλος κοιτάει δεξιά και αριστερά και αφού σιγουρευτεί ότι κανείς δεν μας ακούει, θα μας ψιθυρίσει μέσα από την κάμερα: «Το καθήκον προς την πατρίδα, naturellement».

«Καθισμένος στο γραφείο του, ο στρατηγός Μπουρζό ήταν βυθισμένος σ΄έναν δύστροπο φάκελο, βρίζοντας μέσα απ΄τα δόντια του και υπογραμμίζοντας αφηρημένα κάποια σημεία μ΄ένα Panter Small. Δεν έδειξε ότι είχε αντιληφθεί την παρουσία τους, κι επειδή φαινόταν ότι θ΄αργούσε να το κάνει, ο Ομπζά, ξεροβήχοντας στεντόρεια, τον έκανε να σηκώσει τα μάτια του στους επισκέπτες του. Ίδε ο άνθρωπος, στρατηγέ μου, είπε ο Ομπζά. Χωρίς να της απευθύνει το λόγο, ούτε καν για να τη χαιρετίσει, ο στρατηγός περιεργάστηκε επί μακρόν την Κονστάνς από την κορυφή έως τα νύχια, κάνοντας επί μακρόν μια σύντομη παράκαμψη προς το πουράκι του. Της είχε ξανασυμβεί να την επιθεωρούν έτσι, αλλά η Κονστάνς σχημάτισε την εντύπωση πως, αυτή τη φορά, η εξέταση δεν είχε κανέναν ιατρικό ή λιβιδινικό χαρακτήρα. Ύστερα, στρεφόμενος προς τον Ομπζά: Είχες δίκιο, του είπε ο Μπουρζό, νομίζω ότι είναι μια χαρά για τη δουλειά. Με συγχωρείτε, άρχισε να χάνει την υπομονή της η Κονστάνς, αλλά για ποια δουλειά μιλάτε; Είναι πολύ απλό, απάντησε ο στρατηγός, θ΄αποσταθεροποιήσετε τη Βόρεια Κορέα.»

Για κάθε κυβικό εκατοστό Τριερικού αίματος, ο Echenoz πασαλείβει τους πάντες στο καταπληκτικό αυτό βιβλίο του με μαύρο χιούμορ, ψιθυριστές πληροφορίες πίσω από τις κουΐντες, ανατροπές, σαρκασμό μα και ενσυναίσθηση. Μέχρι το προτελευταίο κεφάλαιο ο αναγνώστης νιώθει πως δεν θα μείνει κανένας ζωντανός, και όποιος το καταφέρει, αλίμονο, θα συλληφθεί επ’ αυτοφώρω με τα βρακιά κατεβασμένα: δεν χρειάζεται να ανοίξουν τα άντερα των θυμάτων μπροστά στα μάτια μας για να νιώσουμε τη γελοιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και οι δυνατότητες να ειπωθεί η ιστορία της μικρότητας, μα και του μεγαλείου, είναι πολλές. Ψηφίζω Echenoz και το κάρο του (αριστοτεχνικά μεταφρασμένο από τον Αχιλλέα Κυριακίδη) και μένω σπίτι αγκαλιά με το βιβλίο μου. Σινεμά από την άλλη Πέμπτη.
----------------------------------------------------------------------------------------
ΕΙΔΙΚΗ ΑΠΕΣΤΑΛΜΕΝΗ
Jean Echenoz
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης
Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ
ISBN: 978 960 572 183 1