ΜΕΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ

της Μαρίας Σούμπερτ

Είναι τέσσερις εβδομάδες τώρα που παρατηρώ την κόρη μου κλεισμένη τις περισσότερες ώρες μέσα στο σπίτι, με ελάχιστα διαλείμματα για μια σύντομη βόλτα. Όταν παίζει με τις κούκλες της, η μία κούκλα ανησυχεί μήπως πεθάνει η άλλη από τον «ιό», όπως τον λέει, ενώ καμιά φορά το βράδυ ξεχνιέται και μου ζητάει να της ετοιμάσω κάτι για το πρωινό στο σχολείο. Και ξέρω πως της λείπουν οι φίλες της, οι γιαγιάδες της και η ξαδέρφη της.

Αυτό που δεν ξέρω όμως, και πολύ το σκέφτομαι τις τελευταίες εβδομάδες είναι πως αυτή η γενιά, η γενιά της Ειρήνης και της Άσπας, των παιδιών που είναι αρκετά μεγάλα για να καταλαβαίνουν ότι κάτι έχει αλλάξει, αλλά όχι και τόσο μεγάλα που να μπορούν να εκλογικεύσουν την καθημερινότητα, είναι αυτά τα οποία μεγαλώνουν με την ενοχή της «απειλής». Το πρώτο μέτρο που πάρθηκε ήταν να κλείσουν τα σχολεία. Οι ειδήσεις γέμισαν από πληροφορίες πως τα παιδιά κάτω των δώδεκα χρόνων είναι φορείς υψηλού ιϊκού φορτίου και ως εκ τούτου είναι επικίνδυνα για τους ηλικιωμένους και τις ευπαθείς ομάδες. Και παρ’ ότι προσπαθούμε όλοι να προστατεύσουμε όχι μόνο τους μεγάλους, αλλά και τα ίδια τα παιδιά από τις επιπτώσεις της πανδημίας, δεν μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου πως αυτά θα μεγαλώσουν κουβαλώντας την ενοχή –κυρίως αν κάποιος στο κοντινό τους περιβάλλον αρρωστήσει.

Επειδή όμως αυτά τα πράγματα είναι καλύτερα να τα συζητάμε με ανθρώπους εξειδικευμένους, έθεσα τον προβληματισμό μου στον παιδοψυχολόγο Τριαντάφυλλο Τριανταφυλλάκο. Και αυτός μου απάντησε.

 «Αυτές τις μέρες, τις μέρες τις «κλειστές», της αποχής, της απώλειας των συνηθειών, σίγουρα όλοι μας δοκιμαζόμαστε. Ο καθένας με τον δικό του τρόπο και τις δικές του άμυνες, προσπαθεί να δώσει νόημα σε μία τόσο δύσκολη και πρωτόγνωρη συνθήκη. Στο επίκεντρο όλου αυτού βρίσκεται η προστασία του παιδιού. Πολλές οι απορίες όπως «τι θα του πούμε», «πώς θα του το εξηγήσουμε» και φυσικά «πώς θα το απασχολήσουμε».

Όλες αυτές οι απορίες απαντώνται καθημερινά από πολλές ειδικότητες και από κάθε μέσο. Είναι εξαιρετική η προσπάθεια που έχει γίνει από πολλές πλευρές. Έχοντας μιλήσει και ο ίδιος με παιδιά, ένα πράγμα με έχει συναρπάσει, η εντυπωσιακή ανθεκτικότητα που δείχνουν αυτές τις μέρες. Το παιδί είναι ακόμα στη φάση που «χτίζει τον εαυτό του» μέσα από τις δραστηριότητες με τις οποίες ασχολείται. Αξιοποιεί το περιβάλλον που του δίνεται προκειμένου ακόμα και από τα λίγα ή πολλά ερεθίσματα του σπιτιού, να προσπαθεί να παράγει παιχνίδι, φαντασία και δημιουργικότητα.

Συνεπώς, το παιδί είναι μια οντότητα προσανατολισμένη προς τη ζωή και, κυρίως, την ελπίδα. Είναι πολύ σημαντικό στην προσπάθειά μας να ενημερώσουμε σωστά το παιδί να μην του αλλάξουμε αυτόν τον προσανατολισμό. Η διατύπωση της πληροφορίας θα πρέπει να εστιάζει στο τι χρειάζεται να κάνει το παιδί π.χ. «χρειάζεται να μείνουμε στο σπίτι για να μην κολλήσουμε τον παππού και τη γιαγιά» αντί για το «δεν θα πάμε στον παππού και στη γιαγιά γιατί θα τους κολλήσουμε και θα πεθάνουν»! Παρουσιάζουμε την πραγματικότητα με φιλτραρισμένο αλλά ρεαλιστικό τρόπο προκειμένου και το παιδί να μπορεί να κάνει τις σωστές συνδέσεις και να καταλήξει στα σωστά συμπεράσματα που οδηγούν στην ψυχραιμία και όχι στο φόβο και κυρίως στην ενοχή.

Θα αναρωτηθεί κανείς γιατί μιλάμε για ενοχή. Το μικρό παιδί αμύνεται ψυχικά με το να προσπαθήσει να ελέγξει μια κατάσταση με τον όποιο τρόπο. Ακόμα και αν η ευθύνη είναι του ενήλικα, το παιδί θα φανταστεί τι χρειάζεται να κάνει το ίδιο για να αντιμετωπίσει μια κατάσταση. Αν δεν πετύχει αυτό που θέλει, μπορεί να αισθανθεί ένοχο. Ένοχο γιατί δεν τα καταφέρνει να φύγει ο ιός, γιατί δεν βοηθάει τη μαμά και τον μπαμπά που δείχνουν εκνευρισμένοι ή στεναχωρημένοι μέσα στο σπίτι ή γιατί μπορεί να κολλήσει την γιαγιά και τον παππού κάτι που μπορεί να τους σκοτώσει.

Μπορεί να μη φαίνεται πάντα, αλλά το παιδί θέλει και αυτό να βοηθήσει με τον τρόπο του. Αντί να φορτώνεται με πολλές οδηγίες, απαγορεύσεις ή ενοχές, ας δώσουμε στο παιδί κάτι που μπορεί πραγματικά να ελέγξει. Μπορούμε να ζητάμε τις ιδέες του για οικογενειακές δραστηριότητες και, κυρίως, να αφήνουμε τον αυθορμητισμό, τη φαντασία του και την αγάπη του να μας εκπλήσσουν και να δίνουν και σε εμάς δύναμη για τη συνέχεια της ζωής μέσα στο σπίτι.
​
Γιατί τώρα, όσο και αν κοιμάται η Περσεφόνη, το παιδί θα μας δείξει το δρόμο για να βγούμε ξανά στου κόσμου το μπαλκόνι…»

Τριαντάφυλλος Τριανταφυλλάκος
Παιδοψυχολόγος
Ειδικευμένος στο μοντεσσοριανό σύστημα εκπαίδευσης