ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΤΑ ΕΧΟΥΝ ΟΛΑ

της Μαρίας Σούμπερτ

Μου τράβηξε το ενδιαφέρον ο τίτλος του βιβλίου της Madeline Levine «Το τίμημα της αφθονίας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μάρτης. Φαντάστηκα πως θα αφορά ένα βιβλίο που απευθύνεται σε γονείς, από τις πρώτες σελίδες όμως συνειδητοποίησα πως η τεκμηρίωση και ανάπτυξη απέχουν πολύ από την συμβουλευτική γονέων. Βασισμένη σε έρευνες και στοιχεία, με έναν σοβαρό λόγο που δεν λαϊκίζει και δεν απευθύνεται στους γονείς που αναζητούν κάτι εύκολο να διαβάσουν, το πυκνογραμμένο βιβλίο της Levine ανοίγει μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για τα παιδιά της αφθονίας: παιδιά που τα έχουν όλα, άρα δεν δικαιούνται να «μην είναι καλά», παιδιά που ζουν κάτω από ασφυκτικές πιέσεις για σχολικές και κοινωνικές επιδόσεις, παιδιά που ζουν στο περιθώριο της επιτυχημένης ζωής των γονιών τους.

Να όμως, που τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν ολοένα και συχνότερα κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές, εξαρτήσεις από ναρκωτικές ουσίες και αλκοόλ, κρίσεις πανικού και απόσυρσης. Πώς μπορείς όμως να προσεγγίσεις ένα παιδί που τα έχει όλα; Καθαρά κοινωνικά, τα παιδιά αυτά βρίσκονται υπό τον φθόνο των υπολοίπων –είναι βουτυρόπαιδα, δεν ξέρουν τις δυσκολίες και τις κακοτοπιές της ζωής, δεν έχουν δυσκολευτεί καθόλου. Δεν έχουν κρυώσει, δεν έχουν πεινάσει. Τι τα κάνει λοιπόν να νιώθουν τόσο αδύναμα, εγκλωβισμένα και απομονωμένα; Γιατί δεν τα ακούει κανείς;
           
Η Madeline Levine προτείνει πως στην περίπτωση των παιδιών αυτών τα προβλήματά τους περνάνε συνήθως απαρατήρητα, αφενός γιατί αφορούν στις σχέσεις, στον αρκετά καλό πρωταρχικό δεσμό, αλλά και στην ανταγωνιστικότητα μιας κοινωνικής μερίδας που πρέπει να αποκτάει όλο και περισσότερα, να επιτυγχάνει όλο και περισσότερα. Η ψυχολογική έρευνα κατά την Levine έχει επικεντρωθεί στα παιδιά οικογενειών σε ανάγκη – παιδιά που πεινάνε ή κρυώνουν. Και καλά κάνει, καθώς πρέπει να βρεθεί τρόπος να υποστηριχθούν αυτά τα παιδιά. Ταυτόχρονα όμως στον τομέα της ψυχολογικής ανάγκης, της παραμέλησης, της κακοποίησης, της γονεϊκής απουσίας  η οικονομική τάξη δεν φαίνεται να έχει καμία σημασία. Μπορεί οι λόγοι να διαφέρουν, αλλά ένα παραμελημένο παιδί είναι πάντα ένα παραμελημένο παιδί. Και πάλι όμως, όσο το γράφω αυτό μπαίνει μέσα μου σε λειτουργία η κοινωνική διάσταση: το παραμελημένο παιδί της ευκατάστατης οικογένειας δεν θα πεινάει τουλάχιστον ή δεν θα κρυώνει ή δεν θα στερείται βασικά αγαθά.  
           
Στην παγίδα αυτή πέφτουμε συχνά και το αποτέλεσμα είναι να μη δίνουμε σημασία στα παιδιά και τους εφήβους εκείνους που φωνάζουν ζητώντας βοήθεια. Με παραβατική ή αποσυρμένη συμπεριφορά, προσπαθούν να ταρακουνήσουν τις οικογένειές τους, οι οποίες ως επί το πλείστον δυσκολεύονται να «δουν» το πρόβλημα ακριβώς λόγω της ίδιας τους της ευκατάστατης θέσης.

Το βιβλίο αναφέρεται στην αμερικανική πραγματικότητα μιας μάλλον ευκατάστατης πολιτείας, διαβάζοντάς το όμως είδα πολλά στοιχεία κοινά με την ελληνική πραγματικότητα και μάλιστα την ελληνική πραγματικότητα της κρίσης. Μιας πραγματικότητας που θέλει γονείς να δουλεύουν δύο και τρεις δουλειές για να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία –όπου κυριαρχεί η αίσθηση της αφθονίας- ενώ στο σπίτι τα πράγματα είναι δύσκολα. Παιδιά που βιώνουν την κατάθλιψη γονέων που είχαν μάθει σε έναν τρόπο ζωής τον οποίο δεν μπορούν πια να συντηρήσουν. Παιδιά που δεν έχουν μάθει ποτέ όρια ή που έχουν βιώσει αυταρχικούς γονείς.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΚΤΕΠΝ (Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά) η Ελλάδα παρουσιάζει χαμηλότερα ποσοστά στη χρήση όλων των παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, την έναρξη σε πολύ μικρή ηλικία (περίπου 13 χρονών) και την πρόσβαση στις παράνομες ουσίες. Ταυτόχρονα παρατηρείται υψηλότερο ποσοστό χρήσης εισπνεόμενων ουσιών, ενώ παρατηρήθηκε αύξηση της χρήσης κάνναβης –την ώρα που παρέμενε σταθερή στην υπόλοιπη Ευρώπη (έρευνα: «Πανευρωπαϊκή έρευνα στο σχολικό πληθυσμό για τη χρήση οινοπνευματωδών και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών (έρευνα ESPAD): Η Ελλάδα συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο το 2015», ΕΚΤΕΠΝ 2017).

Ολοένα και αυξάνονται λοιπόν οι έφηβοι που παραπέμπονται στα προγράμματα απεξάρτησης και δημιουργούνται ολοένα και περισσότερες δομές που να απευθύνονται σε εφήβους και να μπορούν να στηρίξουν το βαρύ τους πρόγραμμα. Οι έφηβοι αυτοί πολύ συχνά προέρχονται από οικογένειες που «έχουν τον τρόπο τους» και μέχρι πρόσφατα θεωρούσαν πως λειτουργούσαν τέλεια, πως ήταν υπόδειγμα οικογένειας. Και δυστυχώς για τους εφήβους αυτούς –που ζουν και οι ίδιοι με τις ενοχές των παροχών που τους έχουν προσφερθεί μέσα στην οικογένεια- η αναγνώριση του προβλήματος και η αντιμετώπιση των βαθύτερων λόγων που τους κρατούν σε αδύναμη θέση παραμένει πολύ πιο δύσκολη. Γιατί το «πρόβλημα» δεν είναι φανερό. Είναι στις σχέσεις.
 _________________________________________________________________________________
Madeline Levine
Το τίμημα της αφθονίας
Μετάφραση: Μαριωάννα Λουκά
εκδόσεις Μάρτης
ISBN978-618-82707-4-9
Τιμή: 22,50€