ΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΑ ΧΟΡΙΚΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ ΚΟΥΚΟΥ

του Χρήστου Γκόντζου

Στο σημερινό κείμενο θα κάνουμε μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε από πολλές οπτικές γωνίες ένα από τα σπουδαιότερα έργα μουσικής δωματίου του συνθέτη Περικλή Κούκου. Θα προσεγγίσουμε το έργο ως προς την θεματολογία του, την μορφολογία του, την τεχνοτροπία του και έπειτα θα προσπαθήσουμε να εξάγουμε ένα απόσωμα που να συνοψίζει και να αποδίδει τον ρόλο και την σημασία του έργου για την σημερινή εποχή.

Θεματολογικά πρόκειται για έργο εμπνευσμένο από τους Πέρσες του Αισχύλου και είναι επεξεργασία μουσικών θεμάτων τόσο από την σονάτα του Π.Κούκου για βιολί, όσο και από την όπερα του «Πέρσες». Πρόκειται για μουσική με έντονα θεατρικά στοιχεία γραμμένη μιμούμενη την δράση του θέματος της τραγωδίας του Σαλαμινομάχου καθώς και την πλοκή του έργου. Έτσι ο συνθέτης προβαίνοντας σε μια αισθητική ερμηνεία του περιεχομένου της αρχαίας τραγωδίας συγκροτεί μια φόρμα άρρηκτα συνδεδεμένη με  αυτό. Με φανερό λοιπόν γνώμονα την αισθητική στην δημιουργία ο Π. Κούκος κάνει ένα βήμα παραπέρα και ταυτίζει με αριστοτεχνικό τρόπο τα γεγονότα με την  ερμηνεία, πάντα σεβόμενος τόσο την φόρμα του αρχαίου δράματος όσο και την φόρμα που προκύπτει από την αντανάκλαση που έχει αυτό στη μουσική του.

Μορφολογικά πρόκειται για έργο με ύφος αρκτικό. Παιχνίδι φωτός, σκιών και σκότους. Αυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο από τον καθρέφτη στην μικροδομή και στην μακροδομή του έργου αλλά και στις αυξομειώσεις της δυναμικής που αποτελεί θεμέλιο λίθο της μορφής του. Οι αντιθέσεις και οι κορυφώσεις του έργου γεννούν μια αίσθηση δυισμού ανάμεσα στο είναι και στο μη είναι. Ακόμα περισσότερο αυτό επιβεβαιώνεται από την τάση του συνθέτη να χρησιμοποιεί την ελληνική αρχή της ποσοτικής ρυθμικής του μακρού και του βραχέως σε ρυθμούς σύνθετούς και εναλλασσόμενους με το εμπλουτισμό πάντα μιας ουρανοκατέβατης δυναμικής που σχηματοποιεί και μορφοποιεί την δομή. Εξέχον μορφολογικό στοιχείο του έργου είναι η επεξεργασία θεμάτων που φαίνεται να προέρχονται από την ίδια μήτρα και που αναθρέφονται στην κατεύθυνση της ζεύξης και της διαίρεσης συνάμα. Η μία διαδικασία επιτυγχάνεται μέσα από την άλλη εδραιώνοντας μια απαράμιλλη ισορροπία.

Η τεχνοτροπία του έργου αξίζει να παρατηρηθεί ότι ταυτίζεται με την μορφολογία και την θεματολογία του, ως προς τον τρόπο σύλληψης της. Ο λυρισμός που διαπιστώνεται κατευθείαν ακόμα και με το πρώτο άκουσμα του έργου κατά κύριο λόγο οφείλεται στην σοφή διάταξη και την αρμονία διαστημάτων και χρονικών αξιών που άλλοτε αναστρέφονται ολοκληρωτικά και άλλοτε παραλλάσσονται γύρω από τον ίδιο τρόπο και κέντρο σκέψης. Χαρακτηριστικό της τεχνοτροπίας του συνθέτη είναι οι σκιές γύρω από την κυριαρχούσα μελωδία και η αρμονική παράθεση της μελωδίας έναντι της διαστηματικής. Αν τολμούσαμε να δώσουμε μερικούς χαρακτηρισμούς για την τεχνοτροπία του συνθέτη που εξάγεται από το παραπάνω έργο αυτοί θα ήταν «Παραστατική μουσική», «Κοσμική-Λυρική» και τέλος «Προσωπική με διαχρονική αντίληψη».

Ο συνθέτης Περικλής Κούκος

Ένα έργο επίκαιρο λόγω της θεματολογίας του. Επίκαιρο λόγω της ερμηνείας του συνθέτη σε όλα τα πεδία που είναι άνθρωπος της εποχής μας και της εποχής του. Τέλος διαχρονικό λόγω της επιτυχίας που ήδη έχει γνωρίσει και του στίγματος και της παρακαταθήκης που αφήνει στον μουσικό κόσμο, ο οποίος  είναι σίγουρο ότι θα ασχοληθεί και θα ασχολείται για καιρό ακόμα με αυτά που πρεσβεύει καθώς και με τον τρόπο με τον οποίο θέτει την δόξα-γνώμη του μέσα στον Κόσμο και στην ιστορία.
--------------------------------------------------------------------------------------------------
Περικλής Κούκος
Συνθέτης
​Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Σπούδασε στο Εθνικό Ωδείο με τον Τώνη Γεωργίου (πιάνο) και τον Δημήτρη Δραγατάκη (ανώτερα θεωρητικά: πτυχίο αρμονίας, αντίστιξης, ενορχήστρωσης και φούγκας – άριστα με διάκριση). Παρακολούθησε μαθήματα πιάνου στη Βιέννη με τον Βάλτερ Πάνχοφερ, ενώ παράλληλα μελέτησε σύνθεση με τον Γ.Α. Παπαϊωάννου. Με υποτροφία της R.A.M. και του Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές σύνθεσης και διεύθυνσης ορχήστρας στη Βασιλική Μουσική Ακαδημία στο Λονδίνο, απ’ όπου αποφοίτησε με α΄ βραβείο, λαμβάνοντας το μεταπτυχιακό δίπλωμα σύνθεσης και το ανώτατο δίπλωμα της Βασιλικής Ακαδημίας (Dip. R.A.M.). Έχει γράψει πέντε όπερες, δύο σκηνικές καντάτες, έργα για ορχήστρα, μουσική δωματίου, έργα για φωνή ή σόλο όργανα καθώς και σκηνική μουσική. Έχει συνθέσει πολλά έργα κατόπιν ανάθεσης από σημαντικούς φορείς (Υπουργείο Πολιτισμού, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασιλική Ακαδημία Μουσικής του Λονδίνου, Εθνική Λυρική Σκηνή, Εθνικό Θέατρο, Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Ελληνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση, Ινστιτούτο Γκαίτε, Βρετανικό Συμβούλιο κλπ.) και από ορχήστρες (ΚΟΑ, ΚΟΘ, Ορχήστρα των Χρωμάτων, Καμεράτα- Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής κ.ά.). Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε φημισμένες αίθουσες συναυλιών σε όλο τον κόσμο (Κάρνεγκι Χολ, Κοντσέρτγκεμπαου, Ρόγιαλ Φέστιβαλ Χωλ, Ουίγκμορ Χωλ, Μουζίκφεραϊν κ.ά.), καθώς και σε διάφορα φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από σημαντικές ορχήστρες όπως: ΚΟΑ, ΚΟΘ, Ορχήστρα της ΕΛΣ, Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, Ορχήστρα των Χρωμάτων, Καμεράτα-Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής, Φιλαρμονική Ορχήστρα της Μόσχας, Φιλαρμονική του Στρασβούργου, Φιλαρμονική του Ισραήλ, Φιλαρμονική της Βαρσοβίας, Βασιλική Φιλαρμονική του Λονδίνου, Φιλαρμονική του Κιέβου, Φιλαρμονική του Ντούισμπουργκ, Φιλαρμονική της Κόνσταντς. Επίσης, από τις ορχήστρες: Συμφωνική του Λονδίνου (LSO), Συμφωνική της Οξφόρδης, Συμφωνική του Σαν Ρέμο, Συμφωνική της Κόρντομπα, Συμφωνική του Κάρλσμπαντ, Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Μόσχας, Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Πράγας, Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Βορειοδυτικής Γερμανίας (NDR), Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Φλάνδρας, Συμφωνική NHK του Τόκιο, Συμφωνική της Ραδιοφωνίας της Σόφιας, Ορχήστρα της Όπερας της Βουδαπέστης, Συμφωνική της Βασιλικής Μουσικής Ακαδημίας του Λονδίνου, Alea III της Βοστώνης, Καμεράτα Όρφεους της Νέας Υόρκης, Καμεράτα του Μονάχου και της Στουτγάρδης, Φιλαρμονική Καμεράτα της Κεντρικής Γερμανίας, Βιρτουόζοι της Πράγας, Συμφωνιέττα της Σόφιας, κ.ά. Πολλές συνθέσεις του έχουν ηχογραφηθεί και παρουσιαστεί από την Ελληνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση, καθώς και από Ραδιοφωνίες ξένων χωρών. Αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στο Διεθνές Βήμα Συνθετών της UNESCO στο Παρίσι το 1987. Τον ίδιο χρόνο εκπροσώπησε τους νέους Έλληνες συνθέτες στο 1ο Συνέδριο που διοργάνωσε το Διεθνές Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Το 1989 ανακηρύχθηκε Hermes Fellow της Βασιλικής Ακαδημίας Μουσικής του Λονδίνου. Επίσης, εκπροσώπησε την Ελλάδα στο πλαίσιο των ραδιοφωνικών ανταλλαγών της Ένωσης Ευρωπαϊκών Ραδιοφωνιών στη Βουλγαρία, με το έργο του Prooimion για μεγάλη ορχήστρα, ενώ έχει συμμετάσχει στην Κοπεγχάγη – Πολιτιστική Πρωτεύουσα 1996.

​Έργα του έχουν εκπροσωπήσει της Ελλάδα στο εξωτερικό, στο πλαίσιο των ανταλλαγών της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών (Βερολίνο, Δρέσδη, Λειψία), ενώ έχει συμμετάσχει σε συνέδρια και έχει δώσει διαλέξεις και σεμινάρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει διατελέσει πρόεδρος του Συλλόγου «Μ. Καλομοίρης», αντιπρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, μέλος του Δ.Σ. και έφορος της Στέγης Καλών Τεχνών και Γραμμάτων, καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ (1997-99) και καλλιτεχνικός διευθυντής και πρόεδρος του Δ.Σ. της εταιρείας Ελληνικό Φεστιβάλ (2000-2003). Είχε την καλλιτεχνική διεύθυνση, την καλλιτεχνική επιμέλεια και την ευθύνη της χορωδιακής επεξεργασίας του δρώμενου στην Ακρόπολη κατά τον επίσημο εορτασμό για την υποδοχή του 2000 (Millennium). Επεξεργάστηκε τον Ολυμπιακό Ύμνο για μεικτή χορωδία a capella στις επίσημες τελετές Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας ύστερα από ανάθεση της Ολυμπιακής Επιτροπής για την Ολυμπιάδα του 2004 και ανακηρύχθηκε “Artist in Residence” στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Το 2003, του απονεμήθηκε το βραβείο «Ξένιος Δίας» για την προσφορά του στη διεθνή προβολή της χώρας μας. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής, καθηγητής ανώτερων θεωρητικών και σύνθεσης και έφορος ανώτερων θεωρητικών του Εθνικού Ωδείου, όπως επίσης καθηγητής και έφορος ανώτερων θεωρητικών στο Ωδείο Αθηνών.