4 3 2 1

της Γεωργίας Τσούρου

Ας πιάσουμε πάλι το θέμα για τις ζωές που δεν ζήσαμε: λίγο πριν, λίγο μετά τα γενέθλια των «-άντα», είναι σχεδόν παράδοση, αν όχι καθήκον,  το να ξεφεύγει ο νους στα όσα μπορούσαμε αλλά δεν κάναμε, στα όσα είμαστε – λέμε, τώρα – ικανοί αλλά δεν τολμήσαμε. Ποιος είναι ο αρμόδιος να κρίνει ότι όντως μπορούσαμε, ότι όντως ήμασταν ικανοί κι ότι ήταν μόνο οι συγκυρίες που μας εμπόδισαν να γίνουμε; Ποιος θα πάρει στο χέρι του τις ερασιτεχνικές μας φωτογραφίες και με σιγουριά θα πει ότι το΄χαμε να γίνουμε φωτογράφοι κι όχι υπάλληλοι, θα διαβάσει τα γράμματά μας και θα μας διαβεβαιώσει πως αν ξαναμοιραζόταν η τράπουλα θα βγάζαμε το ψωμί μας γράφοντας βιβλία; Θέλει κάποιον να κοιτάει από ψηλά και μάλιστα απ΄την αρχή μας ως το τέλος, ώστε με σιγουριά να πει πως είμαστε φτιαγμένοι από υλικά που είχαν τη δυνατότητα να βράσουν κι άλλη σούπα από αυτή που τελικά ρουφάμε σιγά-σιγά καθώς φτάνουμε στη δύση της ζωής μας. Θέλει ένα παντογνώστη, πώς να το κάνουμε, έναν σοφό, έναν μάντη.

Ο Φέργκιουσον γεννιέται στις 3 Μαρτίου του 1947, εγγονός του Ρωσοεβραίου Ισαάκ και γιος των Νεοϋορκέζων  Ρόουζ και Στάνλει κι η μικρούλα του ζωή πολλαπλασιάζεται με το 4. Ο καταξιωμένος  Paul Auster, λες και βάζει στοίχημα με τον εαυτό του, λες και δεν του αρκεί απλά να γράφει ένα-ένα τα βιβλία του, με αρχή μέση και τέλος, γράφει με μιας τέσσερα και χαρίζει στον ήρωά του την δυνατότητα να ζήσει ίσες εκδοχές της ζωής του. Η δομή του «4 3 2 1» είναι πρωτοφανής και μέχρι να καταλάβει ο αναγνώστης τι συμβαίνει απαιτείται μπόλικο πισωγύρισμα σε διαβασμένες σελίδες (κάτσε … η θεία Μίλντρεντ δεν παντρεύτηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο; γιατί είναι τώρα μεγαλοκοπέλα;  για μισό, αυτός δεν πέθανε πριν λίγο, τι κάνει τώρα στο πάρτι της ξαδέρφης;). Διαβάστε το βιβλίο με σημειωματάριο και μολύβι, ή τουλάχιστον 4 πακέτα ποστ – ιτ διαφορετικών  χρωμάτων πρόχειρα:  Ο Φέργκιουσον περνά 4 διαφορετικές παιδικές ηλικίες, 4 διαφορετικές εφηβείες, και ούτω καθεξής, κλωθογυρίζει, ωστόσο, γύρω από την ίδια βάση: Είναι πάντα του ίδιου πατέρα ο γιος, της ίδιας μάνας ο μονάκριβος, της ίδιας αγαπημένης ο εραστής, κάπως σαν κάθε ένας από εμάς, λίγο πριν τα γενέθλια των «-άντα», σίγουρος πως θα΄ταν ικανός για μεγαλεία, αρκεί να είχε διαλέξει τον παράδρομο, αντί της κεντρικής οδού.

Λίγες γραμμές πρέπει να γραφτούν και για τον όγκο αυτού του βιβλίου: Για κάθε αληθινό εραστή της λογοτεχνίας, ένα πραγματικά ογκώδες βιβλίο είναι το όνειρο, μα 1.300 σελίδες (περίπου 800 στο πρωτότυπο αγγλικό), είναι ικανές να κάνουν τα αναγνωστικά βράδια - το λιγότερο - ανήσυχα (δεν βολεύεται το ρημάδι σε καμία στάση, πιέζει τον θώρακα, αν διαβάζετε ανάσκελα, και καταπονεί τους καρπούς αν επιμείνετε να το κρατάτε στο ύψος των ματιών) . Με κάθε τρόπο, αυτό το βιβλίο είναι σαν να βροντοφωνάζει τον ερχομό του, να απαιτεί την προσοχή, και το ξεβόλεμα:

«Δες το έτσι, είπε στον Νόα. Έχεις κάπου να πας με το αυτοκίνητό σου. Είναι σημαντική δουλειά και δεν γίνεται ν΄αργήσεις. Πας εκεί από δύο δρόμους – απ΄τον κεντρικό ή απ΄τον παράδρομο. Θεωρητικά, ο παράδρομος είναι καλύτερος απ΄τον κεντρικό δρόμο, υπάρχει όμως ένα θεματάκι: κάθε κατεύθυνση έχει μόνο μία λωρίδα, κι έτσι και πέσεις σε βλάβη ή ατύχημα, διατρέχεις τον κίνδυνο να κολλήσεις για πολλή ώρα, πράγμα που θα σε κάνει ν΄αργήσεις στο ραντεβού σου.
Στάσου, είπε ο Νόα. Πρέπει να ξέρω περισσότερα γι΄αυτό το ραντεβού. Πού πηγαίνω, και γιατί είναι τόσο σημαντικό για μένα;
Δεν έχει σημασία, αποκρίθηκε ο Φέργκιουσον.
Όμως έχει σημασία, Άρτσι, όλα έχουν σημασία.
Υπάρχουν μόνο δύο επιλογές, ο κεντρικός δρόμος και ο παράδρομος, και καθεμιά έχει τα θετικά της και τα αρνητικά της. Παίρνεις τον κεντρικό δρόμο, γίνεται καραμπόλα με τρία αυτοκίνητα, η κυκλοφορία κολλάει για παραπάνω από μια ώρα και όπως κάθεσαι στο αμάξι σου, το μόνο πράγμα που σκέφτεσαι είναι ο παράδρομος και γιατί δεν πήγες αποκεί. Θα καταριέσαι τον εαυτό σου που έκανες τη λάθος επιλογή, και ωστόσο πώς ξέρεις στ΄αλήθεια πως ήταν η λάθος επιλογή; Τον βλέπεις τον παράδρομο; Ξέρεις τι γίνεται στον παράδρομο; Σου έχει πει κανείς πως μια πελώρια σεκόγια έπεσε στον παράδρομο και καταπλάκωσε ένα περαστικό αυτοκίνητο , σκοτώνοντας τον οδηγό εκείνου του αυτοκινήτου και μπλοκάροντας την κυκλοφορία για τρεισήμισι ώρες;
Πού θέλεις να καταλήξεις μ’ όλα αυτά Άρτσι;
Λέω πως δεν θα μάθεις ποτέ αν έκανες τη λάθος επιλογή ή όχι. Θα έπρεπε να έχεις όλα τα δεδομένα για να το μάθεις, κι ο μόνος τρόπος για να έχεις όλα τα δεδομένα είναι να βρίσκεσαι σε δύο τόπους ταυτόχρονα – πράγμα αδύνατο.
Και;
Και γι΄αυτό πιστεύουν οι άνθρωποι στο Θεό.»
Ω, μα εμείς δεν πιστεύουμε στον Θεό, πιστεύουμε στο Συγγραφέα κι είναι σαν να είμαστε όχι σε δύο, μα σε εκατό τόπους ταυτόχρονα.
_________________________
4 3 2 1
Paul Aster
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Μετάφραση: Μαρία Ξυλούρη
ISBN 978 618 03 1263 8

Ο καταξιωμένος συγγραφέας Paul Auster