ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ

6/5/2020

της Μαρίας Σούμπερτ

«Το φαινόμενο της πεταλούδας είναι μια ποιητική μεταφορά, στη θεωρία του χάους για το φαινόμενο της ευαίσθητης εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες», μας λέει η Βικιπαιδεία, περιγράφοντας την ποιητική μεταφορά με την οποία ένα σύστημα επηρεάζεται με έντονο τρόπο από μικρές κινήσεις και επιρροές, και στο οποίο ίσως αν δεν συνέβαιναν τα φαινόμενα αυτά να μην παρατηρούσαμε τόσο δραματικές αλλαγές.

Την θεωρία αυτή κάνει εικονογραφημένο παραμύθι ο Φιλίπ Ζαλμπέρ, και μας αφηγείται την ιστορία ενός μικρού κοριτσιού που απλώνει το χέρι και η μαμά του –πιθανά- το αποτρέπει φωνάζοντας «Μη!», γιατί αν πειράξει την πεταλούδα, μια ολόκληρη χιονοστιβάδα γεγονότων θα ξετυλιχθεί και θα οδηγήσει σε μια μεγάλη καταστροφή.

Έτσι η πεταλούδα θα κάνει το λουλούδι να ρίξει ένα πέταλο, που θα τρομάξει το σκαθάρι και θα το κάνει να αφήσει τον σβώλο του από κοπριά, που αυτός με τη σειρά του θα κυλήσει στο ποτάμι, που θα το κάνει να ξεχειλίσει, και να πλημμυρίσει την φωλιά του τυφλοπόντικα, που θα αρπάξει την αρκούδα από την ουρά, που θα κουτρουβαλήσει πάνω στο τσίρκο, που θα απειλήσουν το σπίτι με κατολίσθηση. Γι’ αυτό παιδάκι μου, άσε καλύτερα ήσυχη την πεταλούδα!

Η πιτσιρίκα του Ζαλμπέρ όμως δεν στόχευε την πεταλούδα, αλλά το λουλούδι –το οποίο και κόβει και δίνει στη μαμά. Αλλά φεῦ! Το πέταλο θα φύγει από το λουλούδι, θα τρομάξει το σκαθάρι και τέλος πάντων την συνέχεια την ξέρετε.

Παρ’ ότι πρόκειται φυσικά για ένα ξεκαρδιστικό παραμύθι με έντονες και χιουμοριστικές εικόνες, με χρώμα και κίνηση που παρακινεί τον μικρό αναγνώστη να δει τι στο καλό θα συμβεί πια στο τέλος, ο συγγραφέας και εικονογράφος μοιάζει να ανατρέπει το τέλος. Γιατί η μητέρα θα κάνει μια ολόκληρη απαγορευτική διάλεξη στο μικρό παιδί, θα προβάλει όλα της τα άγχη, θα ζήσει σκηνές μελλοντολογικές και θα πανικοβληθεί από το ενδεχόμενο να συμβεί κάτι κακό. Θα προσπαθήσει να αποτρέψει το παιδί της από το να πράξει και να δράσει για να προλάβει την καταστροφή. Γιατί όπως κάθε μητέρα –ή τουλάχιστον όπως οι περισσότερες από εμάς- το να περπατήσει για παράδειγμα το παιδί μας στο πεζοδρόμιο μόνο του σημαίνει αυτονόητα πως έχει ήδη φύγει τρέχοντας, έχει περάσει το δρόμο και είτε έχει γίνει ατύχημα, είτε το έχουν κλέψει στο απέναντι πεζοδρόμιο πριν προλάβουμε να το πιάσουμε, είτε… βάλτε τις δικές σας φαντασιώσεις σε αυτό.

Και ενώ είναι αυτονόητο πως πρέπει να προσέχουμε και να φροντίζουμε την ασφάλεια των μικρών μας –αλλά και τη δική μας από τα μικρά μας- θα πρέπει κάποια στιγμή να συνειδητοποιήσουμε πως δεν έχουμε εν τέλει τόσο μεγάλο έλεγχο ούτε επάνω τους, αλλά ούτε και σε όσα συμβαίνουν γύρω τους. Γιατί μπορεί να γλιτώσεις το δάχτυλο που θα μπει στην πρίζα, δεν είναι όμως καθόλου σίγουρο πως θα το προλάβεις πριν κρεμαστεί από τον πολυέλαιο την ώρα που μπήκες να κάνεις ένα αναθεματισμένο μπάνιο.