ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΒΡΑΔΥ

της Γεωργίας Τσούρου

Κάθε φορά που πλησιάζει η γιορτή των ερωτευμένων, η σκέψη μου αναζητά τους μεγάλους λογοτεχνικούς έρωτες που έχω ζήσει. Αφότου αναπολήσω τα ατελείωτα βράδια που μου έχουν χαρίσει οι δαιδαλώδεις ιστορίες του Τζον Ίρβινγκ και οι εθιστικές δυστοπίες της Μάργκαρετ Άτγουντ, έρχεται πάντα να με συγκινήσει η ανάμνηση της πρώτης φοράς που έπεσε στα χέρια μου ένα από τα μικρά αλλά τόσο όμορφα βιβλία της Εμμανουέλ Μπέρνχαϊμ. Ήταν Παρασκευή πρωί όταν βρήκα το «Παρασκευή βράδυ» της άγνωστης σε εμένα έως τότε Μπέρνχαϊμ στην στοίβα με τις προσφορές της Πολιτείας και επειδή έκανε μόνο 800 δραχμές (ναι, μιλάμε για τόσο παλιά) το αγόρασα χωρίς δεύτερη σκέψη. Το έβαλα στην τσάντα μου και μπήκα στην Πανεπιστημιακή Λέσχη της οδού Ιπποκράτους, όπου σκόπευα να περάσω την ημέρα διαβάζοντας για την εξεταστική. Κατέληξα να το διαβάζω απνευστί, καθισμένη στα σκαλιά του δεύτερου ορόφου, καθώς άγνωστοι ανεβοκατέβαιναν δίπλα μου, πόρτες άνοιγαν και έκλειναν κάπου στο βάθος, και εγώ συνεπαρμένη άφηνα πολύτιμες ώρες ακαδημαϊκής μελέτης να χαθούν για πάντα.

Όπως όλοι οι μεγάλοι έρωτες, έτσι και αυτός, τελείωσε απότομα. Όταν λίγες ώρες μετά έκλεισα το μόλις 95 σελίδων βιβλίο που τώρα πια είχα διαβάσει, σήκωσα τα κεφάλι και κοίταξα τριγύρω, αρχίζοντας να ψάχνω κάτι να του μοιάζει. Μα συγκρίνεται τελικά με τίποτε άλλο, ένα βιβλίο που όταν κλείνει θέλεις να το διαβάσεις αμέσως από την αρχή; Που δεν θέλεις να φτάσει στο τέλος γιατί ξέρεις ότι θα νοσταλγείς τους πρωταγωνιστές, όπως νοσταλγείς τις παλιές αγάπες;

Τι προλαβαίνει να συμβεί μέσα σε 95 σελίδες; Η Λωρ βρίσκεται εγκλωβισμένη στο αυτοκίνητό της, εν μέσω γενικής απεργίας, πηγαίνοντας για δείπνο σε φίλους. Είναι Παρασκευή βράδυ και το επόμενο πρωί θα μετακομίσει στο σπίτι του Φρανσουά, η πρώτη φορά που θα συζήσει με έναν άντρα. Το Παρίσι μοιάζει με πόλη μετά την αποκάλυψη, οι δρόμοι είναι γεμάτοι ακινητοποιημένα αυτοκίνητα, το μετρό δεν λειτουργεί, τα μαγαζιά είναι σκοτεινά, κινητά δεν υπάρχουν (1η έκδοση του βιβλίου Οκτώβριος 1998) και ο Φρανσουά είναι απόψε πιο μακριά από ποτέ. Τότε, στο μικρό αυτοκίνητο της Λωρ εισβάλει ένας άγνωστος άντρας που μυρίζει καπνό, δερμάτινο σακάκι και κολόνια.

Το βιβλίο είναι γραμμένο σχεδόν σαν ποίημα, με μικρές κοφτές προτάσεις που περιγράφουν τα ελάχιστα απαραίτητα και αφήνουν δεκάδες κενά και ερωτηματικά, σαν εργασία για το σπίτι για την φαντασία του αναγνώστη. Μα πώς; Γιατί; Γίνονται αυτά τα πράγματα; Θα μπορούσε δηλαδή να συμβεί και σε μένα; Είναι παντελώς ουτοπικό και όμως άκρως αληθοφανές και όπως κάθε σύντομος αλλά σημαντικός έρωτας,  μένει αξέχαστο.

Η συγγραφέας, διαβάζω, σπούδασε ιαπωνική λογοτεχνία στη Σχολή Ανατολικών Γλωσσών, εργάστηκε στο περιοδικό Cahiers du cinéma και έγραψε σενάρια για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Πέθανε τον Μάιο του 2017 σε ηλικία μόλις 61 ετών. Το βλέμμα της στη φωτογραφία του εξωφύλλου, όσο την κοιτάω απόψε, 17 χρόνια από εκείνη την ημέρα που αγόρασα το «Παρασκευή Βράδυ», με πείθει ότι θα μπορούσε η ιστορία του να είναι ακόμα και βιογραφική.

Πολλά χρόνια μετά, ανακάλυψα εξίσου τυχαία ένα ακόμα βιβλίο της με τίτλο «Η Γυναίκα του», το οποίο είχε γραφτεί πέντε χρόνια πριν το «Παρασκευή Βράδυ». Ήταν και αυτό ακριβώς 95 σελίδες και εξίσου αλλόκοτο και καθηλωτικό. Ξανάζησα, διαβάζοντάς το, την έξαψη του να εγκλωβίζεσαι στην ιστορία και να μην θέλεις ποτέ να τελειώσει, παρόλο που ξέρεις πως κάθε σελίδα σε φέρνει όλο και πιο κοντά στο αναπόφευκτο τέλος και στην απώλεια που αυτό συνεπάγεται. Η Εμμανουέλ Μπέρνχαϊμ με έμαθε, έτσι, πως στους συγγραφείς που ερωτεύεσαι στα νιάτα σου, σε αντίθεση με τους άλλους ανθρώπους, μπορείς να εμπιστευτείς ξανά και ξανά την καρδιά σου σίγουρος ότι δεν θα σε απογοητεύσουν ποτέ.
 
*Το «Παρασκευή Βράδυ» έγινε ταινία, το 2002, σε σκηνοθεσία του Claire Denis.
** Το βιβλίο «Η γυναίκα του» έλαβε το βραβείο Médecis το 1993.