Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΣΥΣΤΗΝΕΙ ΣΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΤΗΝ «ΧΑΡΙΣΜΑΘΕΙΑ»

της Μαρίας Σούμπερτ

Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί η ανάγκη και επιθυμία για μια διαφορετική εκπαιδευτική προσέγγιση, που θα βασίζεται εξατομικευμένα στις ανάγκες και δεξιότητες κάθε μαθητή, που δεν τον εντάσσει και κατηγοριοποιεί βάση του μέσου όρου. Την περίοδο αυτή αναπτύχθηκε και η «Χαρισμάθεια», ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με αυτό ακριβώς τον στόχο. Ο ιδρυτής της «Χαρισμάθειας» Αλέξανδρος Παπανδρέου μίλησε στο Θεαθήναι για την λειτουργία και το όραμα του οργανισμού, αλλά και για το βιβλίο τους “Out of the Box Challenge” το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.

 
·        Τι είναι η Χαρισμάθεια και πως γεννήθηκε;

Η Χαρισμάθεια είναι ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός που μεριμνά για μία εκπαίδευση που να ανταποκρίνεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στις ικανότητες κάθε παιδιού ξεχωριστά. Για ένα σχολείο με προσωπικότητα που δίνει έμφαση στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων, όπως η δημιουργικότητα και η κριτική σκέψη. Μέσα από την διαφοροποιημένη διδασκαλία, αλλάζει το παράδειγμα στην εκπαίδευση, ώστε να καλύπτονται εξατομικευμένα οι γνωστικές και κοινωνικο-συναισθηματικές ανάγκες κάθε παιδιού, σε τάξεις πολλαπλών ταχυτήτων, όπως αυτές του ελληνικού σχολείου, ώστε να γίνει η μετάβαση μακριά από την αποστήθιση πληροφοριών.

Οραματιζόμαστε μια εκπαίδευση που απευθύνεται σε κάθε παιδί ξεχωριστά και καλλιεργεί τις δεξιότητές του, όπως τη δημιουργικότητα και την κριτική του σκέψη, ώστε να φτάσει στο απόγειο των δυνατοτήτων του. Μία εκπαίδευση που να χωράμε όλοι. Ένα σχολείο με προσωπικότητα.

Πάμε πίσω στο 2012, όταν μια μικρή ομάδα ανθρώπων αποφάσισε να αλλάξει το παράδειγμα στην εκπαίδευση και να κάνει το όραμά της πραγματικότητα. Βάλαμε στόχο να κάνουμε το σχολείο όπως θα έπρεπε να είναι: Ένας χώρος όπου κάθε παιδί θα βρίσκει χώρο έκφρασης, θα αναπτύσσει τις δεξιότητές του, θα παίρνει γνώσεις, αλλά θα καλύπτει και τις συναισθηματικές του ανάγκες. Μία εκπαίδευση που θα τοποθετεί το σχολείο μέσα στην κοινωνία και την κοινωνία μέσα στο σχολείο. Μία εκπαίδευση που θα είναι χτισμένη με χιούμορ, φαντασία και θα χαρίζει εμπειρίες. Ένα όμορφο ταξίδι, με προκλήσεις, με δυσκολίες, με εκπλήξεις, που πάντα θα αφήνει στο τέλος την αίσθηση της ικανοποίησης και της πληρότητας στους ταξιδιώτες του, μαζί με έναν θησαυρό από σκέψεις, στιγμές, εικόνες, αρώματα και γεύσεις.

Από τότε αφήνουμε πίσω μας μικρότερα ή μεγαλύτερα παραδείγματα της εκπαίδευσης αυτής, που ακουμπάνε στις καρδιές των παιδιών, των δασκάλων, των γονιών και μεταμορφώνουν σχολεία. Σήμερα, η ομάδα μας απαρτίζεται από καθηγητές πανεπιστημίου, ψυχολόγους, γιατρούς - αναπτυξιολόγους και εκπαιδευτικούς. Κάθε χρόνο, παίρνουν μέρος στα προγράμματά μας χιλιάδες παιδιά και υποστηρίζουμε εκατοντάδες γονείς. Έχουμε συνεργασία με δεκάδες σχολεία και κέντρα εκπαίδευσης. Ο στόχος μας όμως είναι να αγγίξουμε κάθε έναν μαθητή ξεχωριστά και να τον βοηθήσουμε να αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεται και δρα, αλλάζοντας την εμπειρία της εκπαίδευσης στο σύνολό της, ενδυναμώνοντας έτσι και την κοινωνία για να πάει μπροστά. 
 
·        Ποιοι είναι οι στόχοι της και ποιες οι μέθοδοι;

Βάλαμε στόχο να κάνουμε το σχολείο όπως θα έπρεπε να είναι: Ένας χώρος όπου κάθε παιδί θα βρίσκει χώρο έκφρασης, θα αναπτύσσει τις δεξιότητές του, θα παίρνει γνώσεις, αλλά θα καλύπτει και τις συναισθηματικές του ανάγκες. Μία εκπαίδευση που θα τοποθετεί το σχολείο μέσα στην κοινωνία και την κοινωνία μέσα στο σχολείο. Μία εκπαίδευση που θα είναι χτισμένη με χιούμορ, φαντασία και θα χαρίζει εμπειρίες. Ένα όμορφο ταξίδι, με προκλήσεις, με δυσκολίες, με εκπλήξεις, που πάντα θα αφήνει στο τέλος την αίσθηση της ικανοποίησης και της πληρότητας στους ταξιδιώτες του, μαζί με έναν θησαυρό από σκέψεις, στιγμές, εικόνες, αρώματα και γεύσεις.

Προτείνουμε μια εκπαίδευση που απευθύνεται σε κάθε παιδί ξεχωριστά, ώστε να φτάσει στο απόγειο των δυνατοτήτων του. Μία εκπαίδευση που να χωράμε όλοι. Το σχολείο θα πρέπει να είναι ένας χώρος όπου κάθε παιδί θα βρίσκει χώρο έκφρασης, θα αναπτύσσει τις δεξιότητές του, θα παίρνει γνώσεις, αλλά θα καλύπτει και τις συναισθηματικές του ανάγκες.

Τα παιδιά πρέπει να εξερευνούν, είτε βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον, ενεργοποιώντας τις αισθήσεις τους, είτε είναι σε ένα ψηφιακό, ανακαλύπτοντας και χτίζοντας δικούς τους κόσμους. Είναι σημαντικό, τα παιδιά να καταλαβαίνουν την πρακτική σημασία των όσων διδάσκονται και να πηγαίνουν πέρα από την πληροφορία δουλεύοντας επάνω σε ιδέες και εννοείς. Έτσι, θα αναπτύξουν ερευνητικές δεξιότητες και φαντασία, για να φτάσουν να προτείνουν κάτι πρωτότυπο. Η διαδικασία της μάθησης πρέπει να ξεφύγει από τα βιβλία και σε αυτή να εμπλακούν τόσο οι γονείς, οι συγγενείς, οι φίλοι και η γειτονιά, το παιδί νιώθει ότι στηρίζεται ψυχολογικά και να αντιλαμβάνεται ότι η μάθηση, ακόμα και όταν είναι δύσκολη, δεν είναι απαραίτητα δυσάρεστη. Η διαβάθμιση δυσκολίας βοηθάει τα παιδιά να αναπτύξουν επιμονή και υπομονή. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά δίνουν αξία στην προσπάθεια και ξεπερνάνε τον φόβο της αποτυχίας.

Για να μπορέσουμε να υποστηρίξουμε έμπρακτα τα παιδιά μέσα στις τάξεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, χρειάζεται να χαρτογραφήσουμε τις ανάγκες κάθε μαθητή, όχι μόνο γνωστικά, αλλά σε επίπεδο δεξιοτήτων και συναισθηματικής ισορροπίας. Θα πρέπει μέσα στην ίδια τάξη, με το ίδιο μάθημα, ο κάθε μαθητής να δουλεύει επάνω στους δικούς του προσωπικούς στόχους, να καλύπτει τις αδυναμίες του, αλλά να ενδυναμώνει και τις κλίσεις του, ώστε να γίνει το καλύτερο που μπορεί να είναι. Η αξιολόγηση των μαθητών γίνεται περιγραφικά, με βάση τις προσαρμοσμένες απαιτήσεις που έχουμε για τον καθένα και όχι ποσοτικά. Αυτό απαιτεί την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών επάνω σε τεχνικές διδασκαλίας, όπως χρειάζεται και αναπτύξουμε κατάλληλων εργαλείων, με πρωτότυπο εκπαιδευτικό υλικό, που θα τους υποστηρίξει. Έτσι, θα απευθυνθούν σε κάθε παιδί ξεχωριστά και θα σχεδιάσουν ένα ξεχωριστό μονοπάτι μάθησης για κάθε μαθητή.
Έτσι μπορούμε να κάνουμε την εκπαίδευση να αποκτήσει νόημα!
 
·        Τι σας εμπνέει και τι σας δυσκολεύει;

Μας δίνει φοβερή ικανοποίηση να βλέπουμε παιδιά να απελευθερώνουν το δυναμικό τους, να βλέπουμε παιδιά που δεν αντέχουν σε ένα τυποποιημένο εκπαιδευτικό περιβάλλον να ελευθερώνονται και να ανοίγουν τα φτερά τους. Παίρνουμε φοβερά μηνύματα ικανοποίησης μετά από κάθε δράση και αυτό μας λέει ότι «κάτι κάνουμε σωστά». Είναι πολύ δύσκολο αυτό που έχουμε επιλέξει να κάνουμε: να αλλάξουμε την εκπαιδευτική πραγματικότητα στην Ελλάδα. Για κάποιους είναι ουτοπικό. Για εμάς είναι αναγκαιότητα και επομένως μονόδρομος.

Εάν κάθε φορά που μας έλεγαν ότι αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε δεν γίνεται σταματάγαμε, δε θα είχαμε καταφέρει τίποτα από όσα έχουμε καταφέρει από το 2012. Το 2012 μας είπαν ότι δεν είναι έτοιμη η Ελλάδα να ακούσει για «Χαρισματικά παιδιά». Κάναμε ένα μεγάλο συνέδριο και το 2015 δεκάδες σχολεία ήθελαν να έχουν κάποια πρόβλεψη/παρέμβαση για Χαρισματικά παιδιά. Το 2015 λέγαμε για διαφοροποιημένη διδασκαλία στις τάξεις του ελληνικού σχολείου και μας αντιμετωπίζανε με σκεπτικισμό, ότι αυτό δεν γίνεται. Σήμερα υπάρχουν μεταπτυχιακά του Πανεπιστημίου, σεμινάρια, ημερίδες και σχολεία που υποστηρίζουν και προωθούν τη διαφοροποιημένη διδασκαλία. Το 2017 κάναμε νέο συνέδριο για να παρουσιάσουμε τη διαφοροποίηση One to One: θέλαμε κάθε μαθητής να έχει δικούς του στόχους. Φυσικά και ακούστηκε τρελό! Μέχρι να το εφαρμόσουμε σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού για μία ολόκληρη χρονιά, μετρώντας φανταστικά αποτελέσματα. Τώρα έχουμε αποδείξει ότι γίνεται.

Η μεγάλη δυσκολία που αντιμετωπίζουμε είναι η αντίληψη της κοινής γνώμης ότι αυτό που κάνουμε είναι ανέφικτο! Από την άλλη, αυτό είναι κινητήριος δύναμη, είναι ο λόγος που πρέπει να συνεχίσουμε να το κάνουμε και να τα καταφέρουμε: γιατί οι άλλοι πιστεύουν ότι είναι αδύνατο. Τα δύσκολα είναι δύσκολα ακριβώς γιατί αξίζουν.
 
·        Μιλήστε μας για το βιβλίο "Out of the Box Challenge". Ποιο το σκεπτικό της δημιουργίας του; Απευθύνεται σε όλους τους μαθητές; Τι πρέπει να προσέξουν οι γονείς ώστε να μην το χρησιμοποιήσουν για "επαναλήψεις"; Σε ποιες επιστήμες επικεντρώνεται; 

Το βιβλίο αυτό είναι τα περσινά θέματα του διαγωνισμού και έχει πολλαπλές χρήσεις. Κάποιοι μπορεί να το χρησιμοποιήσουν για προετοιμασία για το διαγωνισμό, άλλοι για να γεμίσουν με φαντασία τον ελεύθερο τους χρόνο, ακόμα και στις διακοπές, ενώ εκπαιδευτικοί μπορούν να βρουν ευφάνταστο εκπαιδευτικό υλικό για να κάνουν στις τάξεις τους. Ξεχάστε τις τυπικές ερωτήσεις των διαγωνισμών. Εμείς θέλουμε τα παιδιά να χρησιμοποιήσουν την κριτική τους σκέψη, τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους, μέσα από ένα βιβλίο -προπομπό μιας διαφοροποιημένης εκπαίδευσης. Στείρα απομνημόνευση κανόνων και αποστήθιση φεύγουν και δίνουν τη θέση τους σε γρίφους, κουίζ, καλλιτεχνική δημιουργικότητα και συγγραφική φαντασία. «Τι μέρα θα έχουμε 30 μέρες μετά τη Δευτέρα;», «Τι είναι το ελαφρύδι;» ή φτιάξε το δικό σου παραμύθι και δώσε τη δική σου απάντηση για το πώς θα αντιμετώπιζες ένα πρόβλημα. Σαν αφόρμηση παίρνουμε πολλές διαφορετικές γνωστικές περιοχές, από φυσική, μαθηματικά και προγραμματισμό, μέχρι ηθική, φιλοσοφία και γλώσσα.

Ουσιαστικά περιέχει τα θέματα του περσινού διαγωνισμού “Out of the Box Challenge”, του πρώτου μαθητικού διαγωνισμού δημιουργικότητας και κριτικής ικανότητας για παιδιά Γ’ και Δ’ δημοτικού και για παιδιά Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού, χωρισμένα ανά ηλικιακή κατηγορία. Με αυτό το βιβλίο μπορείς εύκολα να φτιάξεις προκλήσεις, να φτιάξεις κυνήγι θησαυρού ή να ακονίσεις το μυαλό σου, αντί να λύνεις σταυρόλεξα ή sudoku.

Το “Out of the Box Challenge” είναι πολλά πράγματα! Είναι ένας μαθητικός διαγωνισμός που παρουσιάζει το μοντέλο εκπαίδευσης που πρεσβεύει η «Χαρισμάθεια» – αυτό που βασίζεται στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και όχι στο παραγέμισμα με γνώσεις. Θέλει να αναδείξει την αδυναμία της εκπαίδευσης, όπως γίνεται σήμερα για να αντεπεξέλθει σε προβληματισμούς, σε αναζητήσεις και στις ανάγκες των παιδιών. Θέλει να αποδείξει στους «κακούς» μαθητές ότι θα μπορούσαν να είναι «καλοί», εάν είχαν όρεξη να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους, το μόνο που χρειάζεται είναι ένας άλλος τρόπος για να γίνεται το μάθημα. To “Out of the Box Challenge” θέλει να δείξει ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε χιούμορ και φαντασία στην εκπαίδευση με εκπληκτικά αποτελέσματα για τα παιδιά και ότι τα «δύσκολα» μπορούν να είναι ευχάριστα, χωρίς να χάνουν το εκπαιδευτικό τους περιεχόμενο. Θέλει να διορθώσει τα κακώς κείμενα, που ταυτίζουν την ικανοποίηση των παιδιών με την ευκολία και την έλλειψη στόχων. Βάζει προκλήσεις και κινητοποιεί τα παιδιά. Βάζει τα παιδιά μπροστά στο αδύνατο και με αυτόν τον τρόπο τους αφαιρεί το βάρος της αποτυχίας ή της επιτυχίας. Πρέπει απλώς να δώσουν τον καλύτερο τους εαυτό και από κει και πέρα να μην έχουν καμία ανησυχία… Έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει κάτι περισσότερο που θα μπορούσαν να έχουν κάνει. Τo “Out of the Box Challenge” είναι ένας μαθητικός διαγωνισμός που επισημαίνει, με τον τρόπο του, όλες τις στρεβλώσεις που φέρνει η παρούσα εκπαίδευση και παρουσιάζει την εκπαίδευση που πρόκειται να έρθει!

Δε θα έχει ενδιαφέρον να δούμε παιδιά που βαριούνται την αποστήθιση και δε θεωρούνται καλοί μαθητές, να είναι κινητοποιημένα, να σκέφτονται και να δημιουργούν σε ένα νέο μοντέλο εκπαίδευσης; Δε χρειάζεται να γίνει πιο εύκολη η εκπαίδευση, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει πιο ουσιαστική, πιο ενδιαφέρουσα και πιο ευχάριστη.
 
·        Πώς μπορεί να ενταχθεί η δημιουργικότητα στο πλαίσιο των δράσεων της Χαρισμάθειας;

Όλες οι δράσεις της Χαρισμάθειας είναι σχεδιασμένες ώστε να αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα, την κριτική ικανότητα και τη διαθεματικότητα. Πιστεύουμε στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και όλα μας τα προγράμματα σχεδιάζονται με βάση το competencebased learning.