Λείπει η Μελίνα και χορεύουν τα ποντίκια

γράφει ο Χρήστος Σούτος

Ο τελευταίος χρόνος και κάτι έχει περάσει χωρίς ιδιαίτερες πολιτιστικές δράσεις, αφού ο τομέας του πολιτισμού ανήκει σε αυτούς που έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από την πανδημία του κορωνοϊού. Με εξαίρεση το χώρο του βιβλίου και λίγο τα εικαστικά, οι άνθρωποι που δραστηροποιούνται στις παραστατικές τέχνες βρίσκονται όλον αυτόν τον καιρό σε αναγκαστική αργία. 

Η Ελλάδα, που οι περισσότεροι θεωρούν ως το λίκνο του πολιτισμού, έχει ταλαιπωρηθεί εδώ και δεκαετίες από τους ανθρώπους που βρίσκονται σε καίριες θέσεις, όπως αυτή του Υπουργού Πολιτισμού. Έτσι κι αλλιώς, θα ήταν δύσκολο να συγκριθεί κανείς με την μακροβιότερη και κορυφαία υπουργό, τη Μελίνα Μερκούρη. Όχι γιατί έμεινε στη θέση αυτή από το 1981 έως το 1989 και από το 1993 έως το θάνατό της, αλλά γιατί ήταν εκείνη που έθεσε τις βάσεις για τον σεβασμό της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και φρόντισε να καλλιεργήσει την αγάπη και το ενδιαφέρον των Ελλήνων για το ένδοξο παρελθόν τους, το δύσκολο παρόν τους και το αβέβαιο μέλλον τους. 

Δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να αναφερθούμε στο σύνολο του έργου της, γιατί αυτό θα χρειαζόταν τόμους και όχι ένα άρθρο, αλλά έχει ξεχωριστή σημασία να αναφέρουμε πως ορισμένα από τα πεπραγμένα της, εάν τα σεβόντουσαν οι πολιτικοί της επίγονοι δεν θα επέτρεπαν να συμβούν γεγονότα όπως το κλείσιμο του Θεάτρου Εμπρός και η καταστροφή του ιστορικού κινηματογράφου "Χάι-Λάιφ", στον Πειραιά. 

Το θέατρο Εμπρός, που στο παρελθόν αποτέλεσε την έδρα του θεατρικού οργανισμού Μορφές των σπουδαίων Δημήτρη Καταλειφού, Τάσου Μπαντή και Ράνιας Οικονομίδου, τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε υπό καθεστώς αυτοδιαχείρισης.

Η κατάληψη του χώρου το 2011, από την Κίνηση Μαβίλη και την Κίνηση Κατοίκων Ψυρρή, αποτέλεσε την αρχή. Τον επόμενο χρόνο το ακίνητο πέρασε στο ΤΑΙΠΕΔ και το 2013 κατόπιν αιτήματός του σφραγίστηκε.

Οι έντονες αντιδράσεις έφεραν ξανά το άνοιγμα του Εμπρός και παρά το γεγονός ότι η ΔΕΗ διέκοψε την παροχή ρεύματος συνέχισε τη λειτουργία του. Στο παλιό θέατρο του Εμπρός πραγματοποιούνταν παραστάσεις, προβολές ταινιών, συζητήσεις, συναυλίες και άλλα, με ελεύθερη συνεισφορά του κοινού, τα οποία το καθιστούσαν μοναδικό στην Αθήνα και γενικότερα στην Ελλάδα.

​Δυστυχώς, στις 19/5/2021, την ημέρα της Γενοκτονίας των Ποντίων, η ΕΛ.ΑΣ με μία επιχείρησή της προχώρησε στην οριστική σφράγιση του ακινήτου, δίνοντας με αυτήν την ενέργειά της ένα ακόμα χτύπημα στην ελεύθερη καλλιτεχνική έκφραση. 

Αν στην περίπτωση του Εμπρός η Μελίνα θα ήταν η πρώτη που θα πήγαινε στο θέατρο συμμετέχοντας στις δράσεις της αυτοδιαχείρισης, στην περίπτωση του ιστορικού κινηματογράφου του Πειραιά "Χάι-Λάιφ" χρειάστηκε η τωρινή ηγεσία του Δήμου Πειραιά και η πολιτεία γενικά, να προβούν σε ακύρωση της από το 1986 απόφασης κήρυξης του εν λόγω ακινήτου ως διατηρητέου. Η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη είχε αφήσει μία τεράστια παρακαταθήκη για τη διάσωση ιστορικών κτηρίων, αλλά και θερινών σινεμά, απέναντι στη λαίλαπα της άναρχης, ογκώδους δόμησης και στο κέρδος ανεξαρτήτως περιβαλλοντικού ή πολιτιστικού κόστους. Το ΦΕΚ με αριθμό 408Δ/1986 είχε χαρακτηρίσει διατηρητέο τον ιστορικό κινηματογράφο, κάτι που σεβάστηκαν όλοι όσοι τον χρησιμοποίησαν κατά καιρούς για επιχειρηματικούς σκοπούς. 

Από τη Μεταπολίτευση και μετά στεγαζόταν εκεί το ΚΚΕ και στο ισόγειο οι κατά καιρούς επιχειρήσεις, με τελευταίες τις μουσικές σκηνές PASSPORT & ΚΡΕΜΛΙΝΟ. Τόσο το ΚΚΕ, όσο και οι εν λόγω επιχειρηματίες δεν προέβησαν σε καμία ενέργεια αλλοίωσης των χαρακτηριστικών που έχει το συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό στολίδι της πόλης του Πειραιά.

Το κτήριο χτίστηκε την περίοδο 1908-12 και στο ισόγειο του διαθέτει έναν χώρο προβολής και συναυλιών, που χρονολογείται από την εποχή του Μεσοπολέμου, με στοιχεία art deco διακόσμησης σε θεωρεία και εξώστη. Είναι ο κινηματογράφος, στον οποίο προβλήθηκαν οι πρώτες ομιλούσες ταινίες και δυστυχώς κανείς, από τη Δημοτική Αρχή πρωτίστως, δεν ενδιαφέρθηκε για τη διάσωση και αξιοποίηση του.

Η πώληση του ακινήτου πριν από λίγο καιρό σε μεγάλο επιχειρηματικό όμιλο και η απόφαση από τους νέους ιδιοκτήτες για τη μετατροπή του σε Πολυκατάστημα ρούχων, δεν βρήκε εμπόδια κανένα εμπόδιο. 

Η ζημιά ήδη έχει ξεκινήσει, αφού τα συνεργεία έχουν μπει στο χώρο, έχουν ξηλώσει τη σκηνή και την πλατεία και βρισκόμαστε ένα βήμα πριν κατεδαφίσουν και τους διατηρητέους art deco εξώστες και θεωρεία, η ηλικία των οποίων υπερβαίνει τον έναν αιώνα.

Η δημοτική αρχή ενός τόπου οφείλει να προφυλάσσει όλα εκείνα τα στοιχεία της πόλης που αποτελούν τοπόσημα και τα οποία μπορούν, αν αξιοποιηθούν σωστά, να γίνουν βάση πολιτιστικών - και όχι μόνο- δρώμενων.

Ο Πειραιάς, πέρα από το Δημοτικό Θέατρο, έχει και άλλα τέτοια ακίνητα, όπως ο κινηματογράφος αυτός. Καλή και προς τη σωστή κατεύθυνση η αξιοποίηση του αρχιτεκτονικού εκτρώματος του Πύργου στο Λιμάνι, αλλά η αξία βρίσκεται στα κτήρια που κουβαλούν ιστορικές μνήμες και την ατμόσφαιρα άλλων, πιο ρομαντικών,, εποχών.