Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΓΙΟΣΕΦ ΜΕΝΓΚΕΛΕ

της Γεωργίας Τσούρου

Δύο μαθήματα αντιπαθούσα σφόδρα στο σχολείο, από το δημοτικό μέχρι τη λήξη των ακαδημαϊκών σπουδών μου και τα δύο με εκδικήθηκαν πανηγυρικά στην ενήλικη ζωή μου: την ιστορία και τη γεωγραφία.  Κι αν η απουσία βασικών γνώσεών μου σχετικά με την δεύτερη απλά με κάνει διαρκώς ρεζίλι  τις πιο ατυχείς στιγμές - «τι εννοείτε πώς οι Βρυξέλλες είναι πόλη κι όχι χώρα» (true story) - οι ελλείψεις μου στην πρώτη με κάνουν μισό άνθρωπο που για πάντα –όσο κι αν δειλά προσπαθώ να αναπληρώσω τα κενά – θα αγνοεί την μεγαλύτερη εικόνα των πραγμάτων, το παρασκήνιο της παγκόσμιας πολιτικής κατάστασης και την ιστορική αιτία των γεγονότων.

Η γνώση της ιστορίας είναι ένα προνόμιο, ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια κάθε ανθρώπου που προσπαθεί να κατανοήσει το παρόν του και ενδεχομένως να διαμορφώσει και το μέλλον του. Δεν μπορούμε πουθενά να πάμε αν δεν γνωρίζουμε από πού ερχόμαστε και τι έχει δοκιμαστεί πριν από εμάς, αν δεν διδαχθούμε από τα λάθη των προηγούμενων και δεν κατανοήσουμε τι έφερε τις κοινωνίες μας εδώ που είναι σήμερα. Ακόμα μεγαλύτερο προνόμιο είναι η όσο το δυνατόν πιο ψύχραιμη μελέτη ενός τμήματος της ιστορίας το οποίο έχει – ή δείχνει να έχει – κάνει τον κύκλο του. Η χρονική απόσταση από αυτό, η πληθώρα των πληροφοριών και η επιστημονική τους επεξεργασία μπορεί πράγματι να μας κάνει σοφότερους.

Το βιβλίο «Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΓΙΟΣΕΦ ΜΕΝΓΚΕΛΕ» θα μπορούσε να αποτελέσει ένα περίφημο ιστορικό εγχειρίδιο. Ο συγγραφέας του, Olivier Guez, με σπουδές στις κοινωνικές επιστήμες και στα οικονομικά και ευρωπαϊκά θέματα και εμφανές ταλέντο στην έρευνα, αφού εργάζεται ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος, έγραψε την ιστορία του «Αγγέλου του Θανάτου», του φριχτού γιατρού του Άουσβιτς, από την στιγμή που αυτός, μετά τη λήξη του πολέμου, ξέφυγε από τους (λίγους τότε) τιμωρούς των Ναζί και υποδυόμενος έναν απλό δυτικό μετανάστη, αναζήτησε κρησφύγετο στην Αργεντινή. Οι συγκυρίες που τον ευνόησαν, τον προστάτευσαν και τελικώς εξασφάλισαν ότι ο εγκληματίας αυτός θα πέθαινε ελεύθερος, αν και εξόριστος, είναι αναρίθμητες και έχουν τόσα πλοκάμια για κάθε ένα από τα οποία μπορεί περίφημα να γραφτεί ένα ξεχωριστό βιβλίο. Το δίκτυο των πρώην Ναζί που εγκαταστάθηκε κι έδρασε στην Λατινική Αμερική.  Το φλερτ του Περόν με τον φασισμό και το όραμά του να χρησιμοποιήσει τα διδάγματα του Μουσολίνι και του Χίτλερ προκειμένου να διοικήσει τη χώρα του. Η αρχική αδιαφορία των Γερμανικών διωκτικών αρχών, πριν διαρρεύσουν μαζικά οι εικόνες και οι διηγήσεις για τα ναζιστικά εγκλήματα και η καταδίωξη των υπαιτίων γίνει εθνική υποχρέωση. Το χρήμα από την πατρική επιχείρηση Μένγκελε (η οποία έκλεισε μόλις τη δεκαετία του ‘ 90) το οποίο έρεε άφθονο από την πατρίδα προς την εξορία και εξαγόρασε για τον εξόριστο «γιατρό» ένα επίπεδο ζωής και μια σχετική ασφάλεια. Ο έρωτας: μίας, δύο, τριών γυναικών για τον φριχτό αυτό άνθρωπο.

Πάνω από όλα, όμως, η πίστη στο ναζιστικό ιδεώδες, που ακόμα και σαράντα χρόνια μετά γεννούσε σε ανθρώπους ενός συγκεκριμένου είδους την ανάγκη να προστατεύσουν τους παλιούς στρατιώτες του, ό,τι εγκλήματα κι αν είχαν αυτοί διαπράξει και αφοσιωμένοι ως το τέλος να τους εξυπηρετούν.  Όλα αυτά εξασφάλισαν στον Μένγκελε αυτό που ο ίδιος στέρησε δια παντός από τα θύματά του, κάποιες φορές με ένα απλό νεύμα του χεριού του μπροστά στη ράμπα «διαλογής» στο Άουσβιτς , κάποιες με επώδυνα και αδιανόητα πειράματα: λίγη ακόμα ζωή.

Μα «ποιος μπορούσε να του το προσάψει; Είχε βρει το θάρρος να εξαλείψει την ασθένεια εξαλείφοντας τους ασθενείς, το σύστημα τον ενθάρρυνε προς αυτή την κατεύθυνση, οι νόμοι του το επέτρεπαν, ο φόνος ήταν κρατική υπόθεση.»

«Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΓΙΟΣΕΦ ΜΕΝΓΚΕΛΕ»  είναι ένα βιβλίο που θα ήταν θαυμάσιο να μην είχε γραφτεί ποτέ. Όχι γιατί δεν έπρεπε ένας συγγραφέας να σκύψει πάνω στην ιστορία που με λεπτομέρεια και καταιγιστικό ρυθμό διηγείται, αλλά διότι θα ήταν μια ευτυχής υπόθεση το να μην είχε ζήσει η ανθρωπότητα τα γεγονότα πάνω στα οποία βασίζεται. Δυστυχώς, όμως δεν διαλέγουμε την ιστορία μας, όπως δεν διαλέγουμε την πατρίδα και την οικογένειά μας. Το μόνο που μπορούμε να διαλέξουμε, και πάλι καλά, είναι το τι θα επιτρέψουμε να διδαχθούμε από αυτές.
----------------------------------------------------------------------------------------
Η ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΓΙΟΣΕΦ ΜΕΝΓΚΕΛΕ
Olivier Guez
Εκδόσεις Κριτική
Μετάφραση: Ευγενία Γραμματικοπούλου
ISBN 978 960 586 243 5