ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΗΜΗ ΠΡΕΜΙΕΡΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ «ΒΡΩΜΙΑ» ΚΑΙ ΣΥΝΟΜΙΛΗΣΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ

της Λίλας Παπαπάσχου

​«... κάπου άκουσα μια φράση στα αραβικά, αλλά ξέρω πως τη σκέφτηκε κάποιος στα γερμανικά. Τώρα θα την πω αυτή τη φράση. 
Γι ‘αυτά που δε μπορείς να μιλήσεις, καλύτερα να σιωπάς. 
Τώρα ξέρω πως αυτή η φράση είναι λάθος.
Γι αυτά που δεν μπορείς να μιλήσεις, πρέπει να μιλάς!»

Τη "Βρωμιά" του Robert Schneider, αυτό το τόσο ποιητικό μέσα στο σαρκαστικό περίβλημα του και άκρως τρυφερό μέσα στην σκληρότητά του κείμενο, πρωτογνώρισε το θεατρικό κοινό πριν από 20 χρόνια, δηλαδή το 1997 όταν παίχτηκε μ’ επιτυχία στο Θέατρο του Νέου Κόσμου σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, με πρωταγωνιστή τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη. 

Είκοσι χρόνια μετά...τίποτα δεν έχει αλλάξει για τους απανταχού Σαντ αυτού του πλανήτη, καθιστώντας το έργο του Schneider συνταρακτικά αληθινό και τραγικά επίκαιρο. Η θεματική επικαιρότητά του έργου τότε, έμοιαζε απόλυτη. Σήμερα, αγγίζει τα όρια της υπερβολής αλλά και της πραγματικότητας. Ο Αυστριακός συγγραφέας δημιούργησε ένα αριστοτεχνικά γραμμένο κείμενο το οποίο διδάσκεται στα Πανεπιστήμια Συγγραφής Θεατρικού Έργου και Σεναρίου και συγκινεί κάθε φορά που παρουσιάζεται στο θέατρο.

Φέτος, ο Σαντ επιστρεφεί με τη μορφή του Κωνσταντίνου Φάμη και την όπως πάντα ιδιαίτερη σκηνοθετική ματιά της Κατερίνας Πολυχρονοπούλου, για να μας εξομολογηθεί έναν πολύ προσωπικό μονόλογο, από αυτούς που σίγουρα δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο, ασυγκίνητο και κυρίως....ανέπαφο!

Ήδη από τις 7 Μαρτίου η "Βρωμιά" παρουσιάζεται στο Θέατρο Σταθμός, σε μετάφραση Κοραλίας Σωτηριάδου, σκηνοθεσία Κατερίνας Πολυχρονοπούλου και με τον ταλαντούχο Κωνσταντίνο Φάμη στο ρόλο του Σαντ, του Ιρακινού (λάθρο)μετανάστη με το "θλιμμένο" όνομα...το καθαρό βλέμμα και τα φωτεινά όνειρα...

Σε ένα υπόγειο κάπου στη Γερμανία (ο τόπος δεν έχει τόση σημασία γιατί το ίδιο σκηνικό θα μπορούσε να εκτυλίσσεται κάλλιστα και στην Ελλάδα ή σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα) κατοικεί ένας τριαντάχρονος Ιρακινός λαθρομετανάστης μαζί με τον εξίσου "παράνομο" συγκάτοικό του. Ο Σαντ επιβιώνει (;) πουλώντας τριαντάφυλλα σε "σαραντάρηδες και τις συνοδούς τους..", παρατηρώντας όμως παράλληλα τον κόσμο γύρω του, έναν κόσμο με σκυμμένο το κεφάλι για να μην κοιτάει στα μάτια. Έναν κόσμο που δεν συγχωρεί το "ξένο", το "διαφορετικό". Έναν κόσμο - τον κόσμο μας - που διαχωρίζει τους ανθρώπους σε "καθαρούς" και σε "βρώμικους". Ο Σαντ προφανώς ανήκει στους "βρώμικους" ή τουλάχιστον έτσι τον έχουν πείσει (ή έχει πείσει ο ίδιος τον εαυτό του). ​

Ο εξαιρετικός Κωνσταντίνος Φάμης στο ρόλο του Σαντ

Η Κατερίνα Πολυχρονοπούλου, έχοντας στη διάθεσή της έναν ηθοποιό με εντυπωσιακές δυνατότητες, κατάφερε να μας μεταφέρει μέσω του Σαντ όλη τη λύπη,  την απόγνωση, το θυμό, τη μοναξιά, τη νοσταλγία, το φόβο, αλλά και την πικρία που νιώθει βαθιά μέσα του κάθε ξεριζωμένος άνθρωπος, που λόγοι "ανωτέρας βίας" τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την πατρίδα του, αναζητώντας μία καλύτερη ζωή, σε κάποια από τις "ευνομούμενες" και "ανεπτυγμένες" ευρωπαϊκές χώρες, που λειτουργούν ως σημεία υποδοχής ή φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών. Ναι, αλλά ο Σαντ δεν είναι τίποτα από τα δύο με βάση το αυστηρό γράμμα του νόμου, άρα...πως ακριβώς κατηγοριοποείται η ύπαρξη του;

Παρακολουθώντας τη σύγχρονη επικαιρότητα με τους "παρανοϊκούς" ηγέτες και τους εξίσου "παρανοϊκούς" πολέμους τους, μπορεί εύκολα να συμπεράνει κανείς ότι οι μεταναστευτικές ροές θα αυξηθούν περαιτέρω, αφού καθημερινά άνθρωποι - κυρίως άμαχοι - ξεσπιτώνονται βίαια δίχως κανένα έλεος ή ντροπή, γεγονός που αυτόματα τους οδηγεί στην αναζήτηση ενός άλλου, πιο "φιλόξενου" τόπου διαμονής. Κι αυτήν ακριβώς τη συνθήκη θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι βαθιά και με απόλυτη συναίσθηση της δικής μας ευθύνης, για να μπορέσουμε να συλλάβουμε - έστω στο ελάχιστο - το μέγεθος της τραγωδίας αυτών των ανθρώπων, που αντίθετα με αυτό που κάποιοι μπορεί να πιστεύουν δεν έρχονται με σκοπό να μας σκοτώσουν, να μας βιάσουν, να μας ληστέψουν και να "βρωμίσουν" τις 'αγγελικά πλασμένες" χώρες μας, αλλά γιατί κάποιοι δεν τους άφησαν άλλη επιλογή.

Αυτό μας λέει κι ο Σαντ, που ενώ προσπαθεί να μας πείσει πως δεν είναι λυπημένος, είναι και μάλιστα πολύ. Ο Σαντ είναι απογοητευμένος, πληγωμένος, θυμωμένος...και "ματαιωμένος", από ένα διεθνές, παντοδύναμο απ' ότι φαίνεται lobby, που εν τέλει μας αντιμετωπίζει όλους σαν...λαθρομετανάστες...

Ο Σαντ μονολογεί απευθυνόμενους σε ένα "αόρατο" ακροατήριο...

Ο απίστευτα εκφραστικός, άμεσος και καθόλου μελοδραματικός Σαντ του Κωνσταντίνου Φάμη δεν είχε καμία πρόθεση να μας πείσει ότι είναι "άγιος". Έχει κι αυτός, όπως όλοι οι άνθρωποι, τα πάθη, τις μικρότητές, τα απωθημένα του. Και κουβαλάει πολύ θυμό μέσα του...όπως κι εμείς για τους δικούς του προσωπικούς λόγους ο καθένας. Είναι όμως και ευαίσθητος. Και αξιοπρεπής, Αυτό που διεκδικεί είναι ένα καθαρό, στα ίσια βλέμμα και ο σεβασμός στην προσωπικότητα του, που δεν περιορίζεται σε φυλετικά ή άλλα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Ο Σαντ διεκδικεί την ελευθερία να κάτσει στο παγκάκι ενός πάρκου, χωρίς αυτό να αποτελεί αντικείμενο σχολιασμού ή αντίστοιχα απειλητική πράξη. Να φλερτάρει με μία όμορφη γυναίκα, χωρίς αυτό να εκληφθεί ως άσκηση βίας ή σεξουαλική παρενόχληση. Να συνεχίσει τις σπουδές του στη Γερμανική γλώσσα που τόσο αγαπά...Να συνεχίσει να ονειρεύεται και να ελπίζει...

Μετά το τέλος της παράστασης και αφού χρειάστηκε λίγος χρόνος προκειμένου να συνέλθουμε απ' όσα ναι μεν γνωρίζουμε και πλέον βιώνουμε καθημερινά, αλλά ο Σαντ μας τα υπενθύμισε με το δικό του απόλυτο και διαπεραστικό τρόπο, συνομιλήσαμε αρχικά με την Κατερίνα Πολυχρονοπούλου και στη συνέχεια με τον Κωνσταντίνο Φάμη. Ας δούμε όμως τι είπε στο "Θεαθήναι" η σκηνοθέτρια της παράστασης:

Η «Βρωμιά» του Robert Schneider είναι ένα έργο βαθιά αντιρατσιστικό και τραγικά επίκαιρο και το σκηνοθετήσατε με τρόπο που αναδεικνύει την ωμή ποιητικότητά του. Γιατί ακόμη και σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας, φοβόμαστε  τόσο πολύ το «ξένο» και το «διαφορετικό»;
 Κ.Π. Πράγματι, η «Βρωμιά» είναι ένα πολύ δυνατό και τραγικά επίκαιρο έργο. Και θα μας αφορά για πολύ καιρό ακόμα. Αν φοβόμαστε τόσο πολύ το «ξένο» και το «διαφορετικό» έχει να κάνει με τις τραγικές ελλείψεις μας. Έχουμε απομακρυνθεί από τη φύση και την ουσία της ύπαρξής μας. Μας τρομοκρατούν τα μέσα με εικόνες βίας, παραπληροφόρησης. Έτσι, είναι έτοιμο το έδαφος να φοβόμαστε ο ένας τον άλλον. Και όπως λέει και ο Σαντ, δε γίνεται να ζήσουμε ειρηνικά. Πώς να γίνει αυτό, όταν είμαστε γεμάτοι εσωτερικές συγκρούσεις και άγνοια; Όταν δεχόμαστε ό,τι μας λένε; Όταν υπάρχει μόνο θυμός και φόβος, συνθήκες που έχουν καλλιεργηθεί σιγά σιγά κι έχουν περάσει στην καθημερινότητά μας, στη ζωή μας. Άραγε, γνωρίζουμε τον πολιτισμό μας, τον σεβόμαστε; Αν δεν είμαστε ικανοί να σεβόμαστε τον πολιτισμό μας – και όχι μόνο τα επιτεύγματά του, αλλά και τα ήθη μας, τον βαθύτερο εαυτό μας, – πώς θα σεβαστούμε έναν πολιτισμό που δεν μας είναι οικείος; Πόσο γνωρίζουμε τον εαυτό μας; Πόσο σεβόμαστε τον εαυτό μας; Και πόσο εύκολο είναι να αποδεχθείς τον άλλον, όταν δεν έχεις αποδεχθεί τον εαυτό σου; Και διαπιστώνουμε ότι στις επιθέσεις που γίνονται και τους βομβαρδισμούς, πρώτα καταστρέφονται μουσεία, βιβλιοθήκες και μνημεία που έχουν μείνει αλώβητα από το χρόνο. Και δεν είναι τυχαίο. Χωρίς παρελθόν, χωρίς μνήμη, γίνεται πολύ πιο εύκολη η υποταγή.
 
Εκτός από τον διαπεραστικό και ταυτόχρονα έντεχνα ειρωνικό λόγο του Schneider, αναδείξατε και το εντυπωσιακό υποκριτικό ταλέντο του Κωνσταντίνου Φάμη που ενσάρκωσε με επιτυχία τον Σαντ, έναν άνθρωπο που έχει την ανάγκη να πιστέψει ότι είναι λυπημένος, ενώ στην ουσία είναι θυμωμένος. Είμαστε οι σύγχρονοι Έλληνες σαν τον Σαντ;
Κ.Π. Δυστυχώς, ναι. Υπάρχει μεγάλη μοναξιά, φόβος, θλίψη και θυμός.
 
Μήπως τελικά δεν αντιδρούμε γιατί η αυτολύπηση είναι πιο «βολική»;
Κ.Π. Είναι αυτός ο λόγος ή μήπως υπάρχει βαθιά απογοήτευση και αίσθηση ματαιότητας; Το έργο αυτό είναι ένας καθρέφτης της ανικανότητάς μας να εναντιωθούμε και ν’ αλλάξουμε τα πράγματα. Πάντως, και το ότι μας συγκινεί τόσο πολύ είναι δείγμα ότι δε χάθηκαν όλα. Ότι έχουμε καταλάβει πολύ καλά τι συμβαίνει και όταν θα ωριμάσουν οι συνθήκες θα αντιδράσουμε. Πάντα πίστευα και εξακολουθώ να πιστεύω ότι η παιδεία, η ευγένεια, η γνώση της ιστορίας, η τέχνη μπορούν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Και θέλω ακόμα, έστω και ουτοπικά, να συνεχίσω να το πιστεύω. Και ο Σαντ ήταν φοιτητής στη χώρα του. Θαύμαζε τη γερμανική γλώσσα, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία. Όμως, πόσο απογοητεύτηκε όταν γνώρισε τη χώρα των ονείρων του και τους ανθρώπους που κατοικούν σ’ αυτήν. Πόσο δύσκολα μπορεί να εισέλθει ένας «ξένος», ένας «διαφορετικός» στα ασφαλή κλουβιά μας; Πόσο εύκολα μπορούμε να τον εμπιστευτούμε; Και γιατί να πρέπει να φεύγουν από τον τόπο τους άνθρωποι και να σκοτώνονται, στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από έναν εφιάλτη που κάποιοι αποφάσισαν γι’ αυτούς,  χωρίς να υπολογίζουν την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια; Γιατί και περήφανοι είναι και αξιοπρεπείς οι άνθρωποι και οι χώρες που καταστρέφονται. Και είχαν πολιτισμό, όμορφα σπίτια, τις οικογένειές τους. Γιατί έρχεται ο Σαντ να μας θυμίσει ότι όλοι κάποια στιγμή φοβηθήκαμε ανθρώπους με σκούρο δέρμα. Και να συγκλονιζόμαστε με  τα παιδιά που χάνουν τη ζωή τους, τις οικογένειές τους, τα σπίτια τους. Και όσα επιβιώσουν θα θυμούνται τον πόνο και το θάνατο, πριν γνωρίσουν τη ζωή.
 

Η σκηνοθέτις Κατερίνα Πολυχρονοπούλου

Σειρά έχει ο πρωταγωνιστής της παράστασης Κωνσταντίνος Φάμης, που μας μίλησε για τον πολυεπίπεδο ρόλο που κλήθηκε να ερμηνεύσει και τον πολύσημο συμβολισμό του.

Ερμηνεύετε με επιτυχία έναν πολύ δύσκολο και απαιτητικό - κινησιολογικά και υποκριτικά - μονόλογο, με έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις. Ποιος είναι για σας ο Σαντ και γιατί εν τέλει γίνεται τόσο συμπαθής στο κοινό;
Κ.Φ. Ο Σαντ που δημιούργησε ο Ρόμπερτ Σνάιντερ, επηρεασμένος από ένα υπαρκτό πρόσωπο, είναι για μένα ένας κανονικός άνθρωπος. Με απόλυτα φυσιολογικές ανάγκες. Αυτές δηλαδή που έχουμε όλοι μας. Είναι ένας ήρωας ευγενικός, ευαίσθητος, περήφανος και πολύ πονεμένος. Ένας χαρακτήρας που όπως λέει "δεν έχει ήσυχη τη συνείδηση του". Και γι ´ αυτό συνεχίζει να ονειρεύεται. Τα όνειρα που κάνει άλλωστε, είναι αυτά που του δίνουν δύναμη να συνεχίζει να ζει στη χώρα που αγαπά, αλλά φαίνεται να μην τον αγαπά. Συμπαθής γίνεται γιατί καθίσαμε να τον ακούσουμε. Γιατί δώσαμε λίγο χώρο και σε κείνον να μπορέσει να σας δείξει ποιος είναι, τι θέλει και τι δεν του αρέσει.
 
Το έργο του Schneider θίγει εκτός από το μείζον θέμα του φυλετικού ρατσισμού και άλλα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, όπως είναι η έλλειψη παιδείας, η ανεπάρκεια των σύγχρονων πολιτικών, η αδιαφορία και η άγνοια των πολιτών κλπ. Ο Σαντ καταθέτοντας σε αυτόν τον καταιγιστικό μονόλογο την αλήθεια του, λειτουργεί επαναστατικά, έστω κι ερήμην του;
Κ.Φ. Ο Σαντ είναι λυπημένος. Κι ας λέει ξανά και ξανά ότι δεν είναι. Αυτή η λύπη και ο πόνος εκφράζεται με διαφορετικό τρόπο κάθε στιγμή απ´ αυτόν το χαρακτήρα.  Άλλοτε κλαίει και άλλοτε θυμώνει, και βρίζει. Η θυμωμένη του πλευρά θα μπορούσε να είναι μια προσπάθειά του να επαναστατήσει. Άλλωστε η επανάσταση είναι η άρνηση αποδοχής μιας κατάστασης που δε μας αρέσει. Που μας καταπιέζει και μας πονά, πιθανότατα. Απ’ αυτήν την άποψη ο Σαντ είναι επαναστάτης. Σίγουρα όμως δε γίνεται ηθελημένα. Επινοεί φανταστικούς ακροατές και τους τα λέει καταπρόσωπο. Εξαιτίας του φόβου του όμως δεν τολμά να τα πει στους ίδιους τους συμπολίτες του. Αντ΄αυτού, επιδεικνύει μια τεράστια γενναιοδωρία και λέει ότι τους αγαπάει. Και ξέρει με ποιον τρόπο να αγαπάει ο Σαντ. Αμφιβάλλω αν οι άλλοι ξέρουν με ποιον τρόπο να αγαπήσουν, αρχικά τον εαυτό τους και κατ΄ επέκταση τον κάθε Σαντ.

Ο Σαντ του Κων/νου Φάμη θέλει να αγαπήσει και να αγαπηθεί...

Στο "κατανυκτικά" κλειστοφοβικό σκηνικό που δημιούργησε η Παναγιώτα Κοκκόρου (η ίδια επιμελήθηκε και το κοστούμι του Σαντ)  ένας νέος άνθρωπος με σκούρο δέρμα και ανοιχτή καρδιά (και κοφτερό μυαλό!) διεκδικεί το δικαίωμα να ζει, να εργάζεται, να ερωτεύεται, να ελπίζει και να απολαμβάνει όσα απολαμβάνουν και οι συμπολίτες του, ασχέτως εθνικότητας και χώρας προέλευσης.

Ο Σαντ του Ρόμπερτ Σνάιντερ της Κατερίνας Πολυχρονοπούλου και του Κων/νου Φάμη δεν είναι η "βρωμιά" στις καθαρές μας πόλεις...οι οποίες για να είμαστε ειλικρινείς δεν είναι καθόλου μα καθόλου...καθαρές...

"ΒΡΩΜΙΑ", του Ρόμπερτ Σνάιντερ, κάθε Τετάρτη & Πέμπτη στις 21.00, στο Θέατρο Σταθμός έως και τις 29 Μαρτίου 2018.
​

Με το βλέμμα στραμμένο ψηλά...

Είδος: Κοινωνικό 
Συντελεστές
Μετάφραση: Κοραλία Σωτηριάδου
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Πολυχρονοπούλου
Σκηνικό/Κουστούμι: Παναγιώτα Κοκκορού
Σχεδιασμός αφίσας: Κάρολος Πορφύρης
Φωτογραφία αφίσας: Γιώργος Γιαννίμπας
Επικοινωνία-Δημόσιες σχέσεις: Χρύσα Ματσαγκάνη 
Στο ρόλο του Σαντ, ο  Κωνσταντίνος Φάμης

Πληροφορίες Παράστασης 
ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΑΘΜΟΣ
Διεύθυνση: Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα 104 37
Τηλέφωνο: 21 1403 6322

​Παραστάσεις: Από 7 έως 29 Μαρτίου (8 παραστάσεις)

Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Τετάρτη & Πέμπτη στις 21.00

Τιμές εισιτηρίων
Γενική Είσοδος: 10€
Μειωμένο: 8€
Ατέλειες: 5€ (με το πρόγραμμα της παράστασης)
 
Διάρκεια παράστασης
70' λεπτά χωρίς διάλειμμα
 
Προπώληση εισιτηρίων
Viva.gr