Η «ΠΡΟΣΒΟΛΗ» ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΙΘΟΥΣΕΣ

του Βασίλη Σκαρμούτσου

Η προσβολή
L' insulte
του Ζιάντ Ντουεϊρί
Με τους Αντέλ Καράμ, Καμέλ Ελ Μπάσα, Ρίτα Χαγιέκ
 
Οι λέξεις αλλάζουν τα πάντα
* Επίσημη συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ Βενετίας 2017
(βραβείο Volpi καλύτερης ανδρικής ερμηνείας για τον  Καμέλ Ελ Μπάσα)
* Υποψήφια για ξενόγλωσσο Όσκαρ
Διάρκεια: 113’
Ημερομηνία κυκλοφορίας: 12 Απριλίου στους κινηματογράφους!
 
Στη σημερινή Βηρυτό, μια προσβολή που ξεφεύγει από κάθε έλεγχο, οδηγεί τον Τόνι, έναν Χριστιανό Λιβανέζο, και τον Γιάσερ, έναν Παλαιστίνιο πρόσφυγα, να λύσουν τις διαφορές τους στο δικαστήριο. Η δίκη διχάζει την κοινωνία του Λιβάνου, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης βάζουν φωτιά στην ήδη τεταμένη κατάσταση, και παλιές πληγές βγαίνουν στο προσκήνιο, όπως και τραυματικές αποκαλύψεις. Ο Τόνι και ο Γιάσερ καλούνται να επανεξετάσουν τις ζωές τους και τις προκαταλήψεις τους.
 
 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΖΙΑΝΤ ΝΤΟΥΕΪΡΙ
               
Να υποθέσουμε πως η ιδέα για την ταινία προέκυψε μετά από παρατήρηση της λιβανέζικης κοινωνίας;
Όχι, η ιδέα για την ταινία προέκυψε από κάτι που μου συνέβη πριν λίγα χρόνια στη Βηρυτό. Είχα μια διαφωνία για κάτι ασήμαντο με έναν υδραυλικό
στο σπίτι μου, αλλά η ένταση κλιμακώθηκε, τα αίματα άναψαν και κατέληξα να πω κάτι που τον προσέβαλε Το συμβάν μπορεί να ήταν τυχαίο, αλλά τα υποσυνείδητα συναισθήματα υπήρχαν. Όταν ξεστομίζεις τέτοιες λέξεις σημαίνει ότι έχουν παγιωθεί μέσα σου συγκεκριμένα συναισθήματα. Η Ζοελί Τούμα, η συνσεναριογράφος μου στην ταινία, ήταν παρούσα εκείνη τη μέρα που πρόσβαλλα τον υδραυλικό. Με έπεισε να πάω να του ζητήσω συγνώμη. Όμως, ο υδραυλικός δεν τη δέχτηκε. Κατέληξα να πάω στο αφεντικό του για να πω ότι θέλω να ζητήσω συγνώμη από τον υπάλληλό του. Κι όταν το αφεντικό χρησιμοποίησε το γεγονός αυτό μαζί με άλλες δικαιολογίες για να απολύσει τον υδραυλικό, τον υπερασπίστηκα κατευθείαν. Έτσι συνειδητοποίησα πως όλο αυτό ήταν πολύ καλό υλικό για σενάριο ταινίας.
               
Εν τέλει λοιπόν η ταινία βασίστηκε σε κάτι πολύ συγκεκριμένο...
Ναι, γιατί κατευθείαν βρήκα όλες τις δυναμικές στο να δημιουργήσω μια ιστορία βασισμένη σε ένα γεγονός, που ξεφεύγει πέρα από κάθε έλεγχο. Πάντα ξεκινώ τις ταινίες μου με κάποιο περιστατικό, με κάποια διένεξη. Κατόπιν προσπαθώ να εξετάσω τα αποτελέσματα. Πάντοτε με ενδιαφέρουν οι χαρακτήρες: ποιοι είναι πριν την έναρξη της ταινίας και πως καταλήγουν να διαμορφώνονται στο φινάλε της. Σε αυτήν την ταινία δεν είχα έναν αλλά δύο βασικούς πρωταγωνιστές: τον Τόνι και τον Γιάσερ. Και οι δύο κουβαλούν τα σφάλματά τους ενώ παράλληλα το παρελθόν του καθενός είναι χρωματισμένο από μια σειρά εσωτερικών εμποδίων. Επιπλέον βρίσκονται στη μέση ενός έντονα ηλεκτρισμένου εξωτερικού περιβάλλοντος. Ο χαρακτήρας του Τόνι κουβαλάει ένα μυστικό, κάτι το οποίο το βίωσε. Κανείς δεν θέλει να μιλάει γι' αυτό καθώς πρόκειται για θέμα ταμπού, κι έτσι ο Τόνι νιώθει πως αυτό είναι τεράστια αδικία. Αλλά και ο Γιάσερ πέφτει πάνω σε εμπόδια. Η εμπειρία τον έχει διδάξει να μην εμπιστεύεται το δικαστικό σύστημα.
               
Τριάντα χρόνια μετά το πέρας του εμφυλίου πολέμου, πού βρίσκονται οι διάφορες δυνάμεις της λιβανέζικης κοινωνίας; Έχουν κατορθώσει να προχωρήσουν πέρα από τις διαφωνίες τους κι όλα όσα τις κινητοποιούσαν κατά τα 15 χρόνια διαρκείας του εμφυλίου, από το 1975 έως το 1990;
Ο πόλεμος στον Λίβανο τερματίστηκε το 1990. Δεν υπήρξαν νικητές και ηττημένοι. Οι πάντες αθωώθηκαν. Η γενική αμνηστία μετατράπηκε δυστυχώς σε γενική αμνησία. Κρύψαμε τη βρωμιά κάτω από το χαλί. Δεν μπορεί όμως να υπάρξει εθνική ίαση αν δεν συζητήσουμε φανερά για το τι ακριβώς συνέβη.
 
               
Γι' αυτό επέλεξες να αφηγηθείς την ιστορία ως δικαστικό δράμα;
Τα δικαστικά δράματα επιτρέπουν στους σεναριογράφους να χρησιμοποιήσουν έναν χώρο όπου μπορούν να τοποθετήσουν τους δύο ανταγωνιστές, τον ένα απέναντι στον άλλο. Σου επιτρέπουν να κινηματογραφήσεις την πρόσωπο με πρόσωπο αντιπαράθεσή τους. Είναι μια σύγχρονη προβολή πάνω στο γουέστερν, παιγμένη όμως σε κλειστό χώρο. Αυτό προσπάθεια να πετύχω με δεδομένο πως η ταινία περιγράφει κάτι σαν μονομαχία ανάμεσα στον Τόνι και τον Γιάσερ.
               
Σε ποιο βαθμό ένα δικαστικό δράμα σχετικά με τον Λίβανο γίνεται ένα προσωπικό φιλμ για σένα;
Το παρελθόν μας, μας βοηθάει υποσυνείδητα να συλλάβουμε μια ιστορία, δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής από αυτό. Η δικαιοσύνη ως έννοια ήταν πάντοτε πολύ σημαντική για μένα. Προέρχομαι από οικογένεια δικηγόρων και δικαστών. Η μητέρα μου είναι δικηγόρος και ήταν η νομική σύμβουλος της ταινίας. Μάλιστα είχαμε πολύ έντονες συζητήσεις κατά τη διάρκεια συγγραφής του σεναρίου. Είναι πολύ δυναμική. Η μητέρα μου είναι απίθανη! Και υποστήριζε με πάθος το να αθωωθεί ο Παλαιστίνιος στην ταινία.
Η Ζοελί κι εγώ γνωρίζουμε από πρώτο χέρι την ιστορία του εμφυλίου στο Λίβανο. Το τίμημα το πλήρωσαν όλες οι πλευρές. Εγώ κι εκείνη προερχόμαστε από οικογένειες με βαθιές πολιτικές πεποιθήσεις κι έχουμε διαφορετική θρησκεία. Η Ζοελί προέρχεται από οικογένεια Χριστιανών Φαλαγγιτών. Η οικογένειά μου είναι όλοι Σουνίτες και υπερασπιζόμαστε τον αγώνα των Παλαιστινίων με έναν έντονο τρόπο. Ως νεαροί ενήλικες προσπαθήσαμε, μέσα στο πέρασμα των χρόνων, να κατανοήσουμε τον τρόπο σκέψης ο ένας του άλλου. Εντέλει καταλήξαμε πως στην ιστορία του Λιβάνου τίποτα δεν μπορεί να χωριστεί σχηματικά σε άσπρο και μαύρο. Είναι αδύνατον να πεις: «αυτοί ήταν οι καλοί και αυτοί ήταν οι κακοί».

Όλο αυτό κάνει την ιστορία συναρπαστική, σωστά;
Αν έπρεπε να συνοψίσω την ταινία, θα την χαρακτήριζα μια αναζήτηση για αξιοπρέπεια. Και οι δύο πρωταγωνιστές έχουν δεχτεί χτυπήματα στην τιμή και την αξιοπρέπειά τους. Και οι δύο κατηγορούν τον άλλο και τον καθιστούν υπεύθυνο για τα προβλήματά τους. Η ταινία είναι απολύτως αισιόδοξη και ουμαντιστική. Δείχνει τα μονοπάτια που μπορούν να ακολουθηθούν για να φτάσουμε στην ειρήνη.

Πιστεύεις πως η ταινία είναι εύκολα προσβάσιμη από μη Λιβανέζους θεατές;
Ναι, το πιστεύω, επειδή η ταινία έχει μια οικουμενική διάσταση. Ο Γιάσερ και ο Τόνι θα μπορούσαν να έχουν οποιαδήποτε εθνικότητα, οποιαδήποτε θρησκεία. Το τονίζω για άλλη μια φορά. Αυτή η ταινία είναι απολύτως αισιόδοξη και ουμαντιστική. Παρουσιάζει έναν εναλλακτικό δρόμο προς επίλυση των συγκρούσεων, ένα μονοπάτι που αναγνωρίζει τη δικαιοσύνη και τη συγνώμη.
 
 ----------------------------------------------------------------------------------------------------
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΖΙΑΝΤ ΝΤΟΥΕΪΡΙ
Ο Ζιάντ Ντουεϊρί γεννήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1963 στη Βηρυτό του Λιβάνου. Βίωσε τον εμφύλιο πόλεμο στη χώρα του μεγαλώνοντας και τελικά έφυγε για τις ΗΠΑ στα 20 του χρόνια για να σπουδάσει. Εν τέλει αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο με πτυχίο κινηματογράφου κι άρχισε να δουλεύει στο Λος Άντζελες. Άρχισε να δημιουργεί θόρυβο γύρω από το όνομά του δουλεύοντας ως βοηθός σκηνοθέτη και χειριστής κάμερας στις ταινίες του Κουέντιν Ταραντίνο «Reservoir Dogs», «Pulp Fiction» και «Jackie Brown». Το 1998 γράφει το σενάριο και σκηνοθετεί την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, το «West Beyrouth», η οποία έλαβε μέρος στο φεστιβάλ των Καννών, στο «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών». Ακολούθησε η ταινία «Όλα για τη Λίλα» (Lila dit ça, 2004). Τη μεγάλη του επίδοση την έπιασε στην τρίτη του ταινία. Τίτλος της: «Η επίθεση» (The Attack, 2012). «Η προσβολή» είναι η τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του. Έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ Βενετίας και έφτασε στην τελική πεντάδα των υποψήφιων ταινιών για το ξενόγλωσσο Όσκαρ, όντας η πρώτη επίσημη υποψηφιότητα του Λιβάνου.