ΟΛΓΑ

της Γεωργίας Τσούρου

Το ζήτημα της διαρκούς φυσικής παρουσίας ως αναγκαίας ή μη συνθήκης για την διατήρηση του ερωτικού πάθους παραμένει βασανιστικά ανεπίλυτο και υποθέτω πως έτσι θα μείνει όσο υπάρχουν ποιητές, συγγραφείς και φυσικά ερωτευμένοι. Η λαϊκή σοφία εν προκειμένω δεν βοηθά στο να δοθεί απάντηση, τροφοδοτώντας μας με αντιφατικές απόψεις (βλέπε «η αγάπη μεγαλώνει με την απόσταση» vs. «μάτια που δεν βλέπονται, γρήγορα λησμονιούνται»). Ποτάμια μελάνης έχουν χυθεί σχετικά με το θέμα, με την Σάρα του «Τέλους μιας σχέσης» να ψελλίζει το αλησμόνητο «δεν χρειάζεται να σε έχω για να σε αγαπώ» στον Μπέντριξ την ώρα που τον εγκαταλείπει δια παντός και τον Ουμπέρτο Εκο να υποστηρίζει πως «Η απουσία είναι για την αγάπη ό,τι είναι ο άνεμος για τη φωτιά: σβήνει τη μικρή φλόγα, αλλά δυναμώνει τη μεγάλη». Υποθέτω πως, όπως μπροστά σε μια απολαυστικά φορτωμένη βιβλιοθήκη, μπορείς απλά να τραβήξεις από το ράφι όποιο βιβλίο σου κάνει κέφι την δεδομένη βραδιά, επιφυλασσόμενος του δικαιώματός σου να αλλάξεις γνώμη την επόμενη και να δοκιμάσεις κάποιο άλλο. 

Η Όλγα του Bernhard Schlink είναι ένα κορίτσι που εκπαιδεύεται στην απουσία της αγάπης από νήπιο. Ορφανή από γονείς, μεγαλώνει με την γιαγιά της η οποία την φροντίζει μεν, αλλά δεν της δείχνει τρυφερότητα, και σύντομα αναζητά παρηγοριά στα βιβλία και την φιλία που δημιουργεί με τα παιδιά της αριστοκρατικής οικογένειας του χωριού όπου ζει, τα αδέλφια Χέρμπερτ και Βικτώρια. Τα τρία παιδιά θα μεγαλώσουν μαζί, στα τέλη του 19ου αιώνα, έως ότου η Βικτώρια θα φύγει για σπουδές και η Όλγα θα μείνει μόνη με τον Χέρμπερτ. Οι δύο νέοι φυσικά θα ανακαλύψουν ο ένας εκ νέου τον άλλο και θα αγαπηθούν βαθιά, όμως ο Χέρμπερτ έχει μόλις αρχίσει να ανακαλύπτει και την αποστολή που καλούνται να εκπληρώσουν τα ψηλά του πόδια, δηλαδή πρωτίστως το να τρέξουν μακριά από την αγαπημένη του, με προορισμό το άγνωστο.

«Ο Χέρμπερτ αναστέναξε. «Μη με κοροϊδεύεις. Αυτό που θέλω να ξέρω είναι αν το άπειρο έχει σημασία για τους ανθρώπους, αυτά τα πεπερασμένα όντα που ζουν μια πεπερασμένη ζωή.» Η Όλγα ακούμπησε το ανοιχτό βιβλίο στην κοιλιά της αλλά δεν το άφησε από τα χέρια της. Ήθελε να το ξανασηκώσει και να συνεχίσει το διάβασμα. «Και τι θα το κάνεις το άπειρο όταν το φτάσεις;

«Θα παντρευτούμε και θα σταματήσεις το διάβασμα» Η Όλγα έσκυψε προς το μέρος του και τον αγκάλιασε από τον λαιμό. «Δεν θα με παντρευτείς ποτέ. Ούτε τώρα, που είσαι τόσο μικρός για γάμο αλλά ούτε και αργότερα που οι γονείς σου θα σου βρουν μια πιο ταιριαστή γυναίκα. Μας μένει ένας χρόνος μέχρι να πας εσύ στη φρουρά κι εγώ στην Ακαδημία. Ένας χρόνος! Μόνο που πρέπει να κανονίσουμε πότε θα κοιταζόμαστε και πότε θα διαβάζω» είπε χαμογελώντας ξανά.»

Ίσως αυτό είναι το μοναδικό σημείο σε ολόκληρο το βιβλίο όπου η Όλγα έχει άδικο. Ο γάμος της με τον Χέρμπερτ μπορεί όντως να μην ιερουργηθεί ποτέ από παπά, αλλά θα ευλογηθεί από μακρά διαστήματα απουσίας, τεράστια χρονικά κενά που ο Χέρμπερτ θα πολεμά ή θα καταστρώνει σχέδια για αποστολές στην Αρκτική, όσο η Όλγα θα ζει την φαινομενικά ταπεινή ζωή της δασκάλας του χωριού, αφοσιωμένης στα βιβλία και το καθήκον της. Η απουσία διατηρεί το πάθος τους άσβεστο και τροφοδοτεί την αποδοχή της διαφορετικότητας του ενός εραστή από τον άλλο ή μήπως είναι το αντίθετο που συμβαίνει; Μήπως τελικά είναι μόνο οι άνθρωποι που καλωσορίζουν ο ένας τον άλλο γι’ αυτό που είναι, όσο διαφορετικοί κι αν είναι, που μπορούν να βιώσουν μια σχέση με περιόδους απουσίας, χωρίς να βασανίζονται από την ανασφάλεια;

Η λογοτεχνική φιγούρα που διατρέχει κατά τη διάρκεια της ζωής της σημαντικά ιστορικά γεγονότα ήταν ανέκαθεν ένα χρήσιμο εργαλείο αφήγησης και σε χέρια τόσο επιδέξια όσο του Bernhard Schlink δεν είναι να απορεί κανείς που θριαμβεύει. Καθόλη τη διάρκεια της ανάγνωσης, ωστόσο, δεν μου έβγαινε από το μυαλό ότι η ιστορία της Γερμανίας (από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και το σήμερα)  καταλήγει να υπηρετεί την Όλγα και όχι το αντίθετο. Η φιγούρα της ωριμάζει διαρκώς, τροφοδοτούμενη από τα διδάγματα του χρόνου και αποδεικνύεται έως και την τελευταία σελίδα – χρόνια πολλά μετά το θάνατό της - ότι κρύβει πολύ περισσότερα μυστικά και ανατροπές από ό,τι ο ατυχής και τελικά μάλλον υπερβολικά σίγουρος για τον εαυτό του εραστής της θα πίστευε ποτέ. Σύντομα η γυναίκα αυτή αναδεικνύεται σοφή, παγκόσμια και δίκαιη. Σαν μάνα που από απόσταση ασφαλείας παρακολουθεί το παιδί της να παίζει, προβλέποντας με ακρίβεια τον μικροτραυματισμό και αποδεχόμενη αυτόν ζυγίζοντάς τον με την εμπειρία και το μάθημα ζωής που θα αποκτηθεί, η Όλγα αποδέχεται πλήρως και αφήνει όχι μόνο τον εραστή της, αλλά όλους τους ανθρώπους που κατά τη διάρκεια της ζωής της θα αγαπήσει, να λαθέψουν και να φύγουν μακριά της για να μάθουν τα μαθήματά τους. Και επειδή τελικώς, ο μόνος τρόπος να αγαπάς, είναι να αφήνεις τον άλλο ελεύθερο και να φύγει, όλοι γυρνούν πίσω στην Όλγα: για να της διηγηθούν όσα έζησαν, να ζήσουν λίγο μαζί της, χαζεύοντάς την όσο, ελεύθερη και η ίδια, διαβάζει αφοσιωμένη το βιβλίο της, για να την αγαπήσουν βαθιά και για πάντα και να διδαχθούν από την ιστορία της.

ΟΛΓΑ
BERNHARD SCHLINK
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΤΡΑΓΑΛΙΝΟΣ
ISBN 978 960 586 263 3