ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ/ΣΥΝΘΕΣΗ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ & ΠΕΡΦΟΡΜΑΝΣ «ΡΙΖΕΣ» ΤΗΣ ΕΛΙΖΑΣ ΣΟΡΟΓΚΑ

της Λίλας Παπαπάσχου

Οι «Ρίζες» της Ελίζας Σόρογκα με άγγιξαν βαθιά, γυρίζοντάς με πίσω στα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια και ξυπνώντας μνήμες από το «χωριό», το οποίο βέβαια - ως γνήσιο παιδί της πόλης- επισκεπτόμουν μόνο το τα καλοκαίρια και ενίοτε το Πάσχα. Τουρίστας δηλαδή και μάλιστα αρκετά «σνομπ». Όταν με ρωτούσαν από που είμαι, πάντα έλεγα ότι είμαι βέρα Αθηναία και ότι ο μπαμπάς μου έχει καταγωγή από την Πάργα, αν και μεγάλωσε στην Κέρκυρα (το θεωρούσα πολύ πιο σικ…) και φυσικά ούτε κουβέντα για την Αγιά.

Η Αγιά, βρίσκεται περίπου 8 χιλιόμετρα έξω από την τουριστική και πολυδιαφημισμένη Πάργα και είναι ένα σχετικά μικρό, γραφικό χωριό της Ηπείρου, που διατηρεί έως σήμερα κάποια από  τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα και όπως τα περισσότερα χωριά της ελληνικής υπαίθρου κατοικείται κυρίως από ηλικιωμένους ανθρώπους, ως επί το πλείστον γυναίκες που χήρεψαν και τα παιδιά τους βρίσκονται στην «ξενιτιά», αλλά - όπως έκανα κι εγώ -  τις επισκέπτονται όποτε οι υποχρεώσεις τους το επιτρέπουν, έχοντας αποκοπεί επί της ουσίας από τις "ρίζες" τους, αν και υπάρχουν και εξαιρέσεις, αφού ειδικά τα τελευταία χρόνια πολλοί επιστρέφουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, μακριά από τους εξοντωτικούς ρυθμούς της πόλης. 

Θυμάμαι έντονα τον παππού μου – που πέθανε σχεδόν 100 χρονών – να μου δείχνει το "λιοτρίβι", να παίζει τάβλι και χαρτιά με τους συντοπίτες του στο καφενείο, να πηγαίνει το πρωί στο φούρνο για ψωμί και λαδοκούλουρα, να κάνει μακροβούτια που κρατούσαν πάνω από δύο λεπτά στο Σαρακίνικο ή το Βάλτο κι εγώ να φοβάμαι ότι δεν θα ξαναβγεί στην επιφάνεια. Θυμάμαι να ζυμώνουμε μαζί με την πανέμορφη, συνονόματη γιαγιά μου – η οποία παραλίγο να φτάσει τα 90 - τα κουλούρια του Πάσχα και μετά να τα βάζουμε μαζί με το χειροποίητο ψωμί σε αυτούς τους ωραίους πέτρινους φούρνους.  Θυμάμαι σαν να είναι χθες και το σοκ που έπαθα όταν το αγαπημένο μου προβατάκι (του είχα δώσει και όνομα αλλά το έχω ξεχάσει πια), με το οποίο έπαιζα στον κήπο της θείας μου της Αντιγόνης μαζί με τα δεκάδες δεύτερα ξαδέρφια μου, είχε γίνει το πασχαλινό μας τραπέζι. Το θρήνησα κάνοντας «απεργία πείνας» για όσο διάστημα μείναμε εκεί, αλλά όταν γυρίσαμε στην Αθήνα έφαγα κρέας κανονικά. Βλέπετε τα «ανώνυμα» ζώα που σφαγιάζονται καθημερνά , με όλα τα σύγχρονα και «ανώδυνα» μέσα δεν έχουν την ίδια αξία με αυτό που κράτησα στην αγκαλιά μου, χάιδεψα, φίλησα, όπως ακριβώς θα έκανα με ένα γατάκι ή ένα σκυλάκι. Η απόσταση από τη φύση σε κάνει να αισθάνεσαι λιγότερο ένοχος για την καταστροφή της. 

Συγχωρείστε μου αυτόν τον κάπως παρατεταμένο πρόλογο και τα personal data,  αλλά όπως καταλαβαίνετε η παράσταση της Ελίζας Σόρογκα και των ικανότατων συνεργατών της, έχει για μένα πολύ προσωπικό χρώμα και χάρηκα ιδιαίτερα που μία τόσο νέα – και ταλαντούχα - δημιουργός θέλησε να αναδείξει μέσα από τις ιστορίες αυτών των γενναίων γυναικών, μέρη, μνήμες και πρόσωπα  που στις μέρες μας έχουν αποκτήσει πλέον έναν φολκλόρ χαρακτήρα. Σε όλους μας αρέσει να αναφερόμαστε σε αυτές τις ηρωϊκές γυναίκες ως παραδείγματα θάρρους, δύναμης, υπομονής και θέλησης, αλλά φοβάμαι πως λίγοι εκτιμάμε αληθινά και σε όλη της την έκταση την τεράστια προσφορά τους, σε όλα τα επίπεδα. 

Το πρώτο σκέλος της παράστασης ήταν ένα μισάωρο κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ, σε σύλληψη, σκηνοθεσία και παραγωγή της Ελίζας Σόρογκα και συν-σκηνοθεσία/ διεύθυνση φωτογραφίας Αίγλης Δράκου, το οποίο αποτύπωσε με ποιητικό νατουραλισμό, έχοντας επιρροές από τον ιαπωνικής καταγωγής χορό Butoh, τις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν γυναίκες που έχουν απομείνει μόνες σε απομακρυσμένα χωριά της Ηπείρου, έχοντας ζήσει ήδη μία σκληρή ζωή και καταφέρνοντας να επιβιώσουν από τον πόλεμο - από τους πολέμους - τη φτώχεια, τις κακουχίες και κάθε λογής αντιξοότητες…

Οι ηλικιωμένες γυναίκες με τα αδρά, χαμογελαστά πρόσωπα και τα ταλαιπωρημένα, αλλά απρόσμενα ευκίνητα σώματα, που σπάνια έως ποτέ παντρεύονταν αυτόν που αγαπούσαν - αν προλάβαιναν να αγαπήσουν - μιλούσαν στο φακό σαν να μιλούν στον εαυτό τους και όλους όσους πέρασαν και χάθηκαν από τη ζωή τους, ενώ συνειρμικά θύμιζαν εμβληματικές ηρωίδες του Παπαδιαμάντη, της Ζατέλλη, του Μπέργκμαν ή του Ταρκόφσκι. Μέσα από τον δικό τους ασκητικό τρόπο ζωής, το ασήμαντο έμοιαζε σημαντικό, η καθημερινότητα μια συνεχής υπέρβαση, η μοναξιά ελευθερία, η αγάπη θυσία, η φύση το μόνο καταφύγιο. Το δε "ανθρώπινο" σε μόνιμη συνδιαλλαγή με το "Θείο".      

Στα απομακρυσμένα χωριά της Ηπείρου η ζωή είναι μεν σκληρή αλλά είναι και...ωραία

 
Στο δεύτερο σκέλος της πολυμεσικής  σκηνικής σύνθεσης μεταφερθήκαμε από την μακρινή Ήπειρο - αν και στην προκειμένη περίπτωση  δεν νιώσαμε καθόλου απόμακρες τις συγκεκριμένες γυναίκες, αφού αποτελούν επί της ουσίας αρχετυπικές μορφές και αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης - στις άδειες, μαύρες καρέκλες που περίμεναν καρτερικά να γεμίσουν τον χώρο Β της Πειραιώς 260. Με εντελώς ιεροτελεστικό τρόπο που θύμιζε αρχαία τραγωδία και ντυμένες υποδειγματικά από την Εύα Γουλάκου - που υπογράφει την σκηνογραφική και ενδυματολογική επιμέλεια - τον γυμνό από άλλα σκηνογραφικά αντικείμενα χώρο κατέκλυσαν σταδιακά γυναίκες τριών γενεών συνδεδεμένες άρρηκτα με το τραγούδι.

Ο πολυφωνικός όμιλος «Κυράδες της Άνω Δερόπολης», οι γυναίκες του πολυφωνικού συνόλου «Χαονία» μαζί με δύο από τις «Ισοκράτισσες» μοιράστηκαν, με τους θεατές που τις χειροκροτούσαν με ενθουσιασμό κάθε φορά που έμπαιναν στην σκηνή, προσωπικές ιστορίες που μετουσιώθηκαν σταδιακά σε πολυφωνικό τραγούδι με τη μουσική διεύθυνση του βραβευμένου για την προβολή και τη διάδοση του Ηπειρώτικου Πολυφωνικού τραγουδιού και πραγματικά άξιου πολλών συγχαρητηρίων, Αλέξανδρου Λαμπρίδη, “κυρατζή” του Πολυφωνικού Καραβανιού.

Χωρίς κανένα μουσικό όργανο, χωρίς ορχήστρες και ηχητικά εφέ, αλλά με πολύτιμο αντηχείο ολόκληρη την ύπαρξή τους,  οι υπέροχες αυτές γυναίκες – παλαιότερης και νεότερης γενιάς – γέμισαν την σκηνή με τις μαγικές, κελαρυστές φωνές τους, που αντηχούσαν στην ψυχή μας, θυμίζοντας στον καθένα  τις «ρίζες» του και ξαναγυρνώντας μας σε εποχές που τίποτα δεν ήταν δεδομένο και εύκολο, αλλά υπήρχε μία αυθεντικότητα και κυριαρχούσε μια διάθεση για ζωή, ικανές να υπερπηδήσουν κάθε φυσικό και ανθρώπινο εμπόδιο.

Οι εξαιρετικές, γλυκύτατες και πανέμορφες: Κατίνα Ρούτζιου, Αναστασία Κάλη, Βασιλική Ζώκου, Βασιλική Μπιτσιούνη, Ευτυχία Λιάζου, Σοφία Ζάχου, Σταυρούλα Κιτσάκη, Χριστίνα Ντρίγιου/«Κυράδες της Άνω Δερόπολης» Αλίκη Γκανά, Άρτεμις Ίσου, Δάφνη Τσιάβου, Κατερίνα Ευθυμίου, Ουρανία Μπατσινίλα, Πένυ Σπυροπούλου, Σοφία Ίσου/  Πολυφωνικό σύνολο «Χαονία» με δύο «Ισοκράτισσες»  και  Μαρία Σαρέλη στο ρόλο της Θανάσως, μας χάρισαν στιγμές γνήσιας καλλιτεχνικής απόλαυσης, πνευματικής ανάτασης και ψυχικής ευφορίας, ερμηνεύοντας ζωντανά γνωστά Ηπειρώτικα τραγούδια και αναδεικνύοντας το πολυφωνικό τραγούδι από βιωματική γνώση που μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά, σε υψηλή τέχνη, άξια να χειροκροτηθεί με τον ενθουσιασμό και την ένταση που τις αποθέωσε το ικανοποιημένο και συγκινημένο κοινό ανθρώπων κάθε ηλικίας. 

Γυναίκες όμορφες κάθε ηλικίας μας ταξίδεψαν στους υπέροχους ήχους του πολυφωνικού τραγουδιού

Οι "Ρίζες", αυτός ο ιδιαίτερος συνδυασμός ντοκιμαντέρ & περφόρμανς εκπλήρωσε απόλυτα την πρόθεσή του να τελέσει έναν ύμνο στην εσωτερική γυναικεία δύναμη, παρουσιάζοντας παράλληλα μεγάλο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον, αφού κατάφερε να συνδυάσει αρμονικά - και μοναδικά! - το παραδοσιακό με το αβανγκάρντ στοιχείο.

Μετά από τόσα χρόνια, χάρη στην Ελίζα Σόρογκα, τους ικανότατους συνεργάτες της και τις αξιοθαύμαστες αυτές γυναίκες, ένιωσα περήφανη για την καταγωγή μου και ξαναγύρισα έστω και στιγμιαία σε μέρη αγαπημένα με τα οποία με συνδέουν πολύ περισσότερα από όσα νόμιζα, αποτίοντας έναν φόρο τιμής στους δικούς μου προγόνους...νεκρούς και ζωντανούς. Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους για το ταξίδι!

"ΡΙΖΕΣ", στο χώρο Β της Πειραιώς 260, στις 21.00 για μία ακόμα παράσταση...
​

Η δημιουργός της παράστασης "ΡΙΖΕΣ", Ελίζα Σόρογκα

Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους
Περφόρμανς
Σύλληψη – Σκηνοθεσία - Παραγωγή: Ελίζα Σόρογκα
Μουσική διεύθυνση: Αλέξανδρος Λαμπρίδης
Σχεδιασμός φωτισμού: Ελευθερία Ντεκώ
Σκηνογραφία - Ενδυματολογική επιμέλεια: Εύα Γουλάκου
Casting: Αλέξανδρος Λαμπρίδης
Σχεδιασμός ήχου - Σύνθεση: Δημήτρης Μυγιάκης
Επιμέλεια ήχου: Γιώργος Κατσιάνος
Βοηθός σκηνογράφου: Ιωάννα Παπαδογιάννη
Κατασκευή σκηνικού: Δημήτρης Λαζούλος
Συντονισμός παραγωγής: Ειρηάννα Δραγώνα
Αφήγηση - Μουσική ερμηνεία: Οι «Κυράδες της Άνω Δερόπολης» (Κατίνα Ρούτζιου, Αναστασία Κάλη, Βασιλική Ζώκου, Βασιλική Μπιτσιούνη, Ευτυχία Λιάζου, Σοφία Ζάχου, Σταυρούλα Κιτσάκη, Χριστίνα Ντρίγιου) - Το πολυφωνικό σύνολο «Χαονία» με δύο «Ισοκράτισσες» (Αλίκη Γκανά, Άρτεμις Ίσου, Δάφνη Τσιάβου, Κατερίνα Ευθυμίου, Ουρανία Μπατσινίλα, Πένυ Σπυροπούλου, Σοφία Ίσου)
Στον ρόλο της Θανάσως η Μαρία Σαρέλη

Ντοκιμαντέρ
Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Ελίζα Σόρογκα
Συν-σκηνοθεσία - Διεύθυνση φωτογραφίας: Αίγλη Δράκου
Μοντάζ: Σμαρώ Παπαευαγγέλου
Σχεδιασμός ήχου / μιξάζ: Δημήτρης Μυγιάκης
Color Correction: 'Αγγελος Μάντζιος
Γραφιστική υποστήριξη: Αργύρης Αγγελής
Διάρκεια 80' (30' το πρώτο μέρος και 50' το δεύτερο μέρος)

Πειραιώς 260 (Β)
 

• 07/07 έως 09/07/2018 στις 21:00
• 09/07/2018 στις 18:00

 
*Τα πολυφωνικά τραγούδια - χωρίς μουσικά όργανα- έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα βιωματικά- ταξιδεμένα από στόμα σε στόμα και γενεά σε γενεά. Οι «Κυράδες της Άνω Δερόπολης» αποτελούν το κορυφαίο γυναικείο πολυφωνικό σύνολο της ύστατης γενιάς βιωματικών ερμηνευτών του Ηπειρώτικου Πολυφωνικού Τραγουδιού, αποτελώντας απαράβατο σημείο αναφοράς.