ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ

της Μαρίας Σούμπερτ

«Πρόσφυγας είναι αυτός που ότι κι αν πρόλαβε να πάρει μαζί του, δεν πρόλαβε να αποχαιρετίσει τον τόπο του κι έτσι είναι σαν να τον πήρε ολόκληρο μαζί του», γράφει ο Νεκτάριος Στελλάκης στην εισαγωγή του βιβλίου του «Είμαι πρόσφυγας από την Κερύνεια», αφηγούμενος στη συνέχεια την ιστορία της εντεκάχρονης Ιόλης που μέσα σε λίγη ώρα μεγάλωσε απότομα. Ο λόγος για την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο, το 1974, όταν χιλιάδες Κύπριοι οδηγήθηκαν στην προσφυγιά, αφήνοντας πίσω τους περιουσίες και ζωές ολόκληρες. Το βιβλίο ολοκληρώνει –αλλά και αναδεικνύει- η εικονογράφηση του Αχιλλέα Ραζή, μια εικονογράφηση εικαστική, κάθε σελίδα και πίνακας, όπου το άπειρο του ουρανού ή της γης συναντούν τα πρόσωπα εκείνα και τα γεγονότα που άλλαξαν τη ροή της ιστορίας.

Προσωπικά, τα γεγονότα της Κύπρου τα γνωρίζω μόνο από αφηγήσεις –ούτε καν από ανθρώπους που τις έχουν βιώσει. Διαβάζοντας όμως το βιβλίο του Νεκτάριου Στελλάκη ένιωσα καταρχήν σα να συμβαίνει δίπλα μου –συνέβη δίπλα μου κι ας μην είχα γεννηθεί ακόμα- αλλά και πως το πιο τραυματικό στοιχείο αυτού του εκτοπισμού δεν ήταν άλλο από την άνευ λόγου και αιτίας βιαιότητα της απώλειας της εστίας. Μέσα σε λίγες ώρες καλείσαι να εγκαταλείψεις ένα σπίτι που είναι πολλά περισσότερα από τέσσερις τοίχους και αντικείμενο: είναι επιθυμίες, προσδοκίες, προσπάθειες· είναι η ασφάλεια και όλα σου τα όνειρα. Και όταν καλείσαι να τα εγκαταλείψεις μέσα σε λίγες ώρες, να αφήσεις πίσω όλα όσα εκπροσωπούν την ταυτότητά σου, μοιάζει σα να χάνεις κομμάτι του εαυτού σου. Αν το έχανες όμως πραγματικά ίσως μπορούσες να επουλώσεις σιγά σιγά το τραύμα και να γινόσουν και πάλι ολόκληρος. Όταν όμως το κουβαλάς, όταν την εστία αυτή τη φέρεις μέσα σου, μια ανάμνηση ενός σπιτιού –του δικού σου σπιτιού- στη ρουτίνα του, έχεις πάντα την αίσθηση πως είναι κάπου εκεί πίσω και σε περιμένει. Το τραύμα μένει για πάντα ανοιχτό. Το ψυγείο ίσως δεν βγαίνει ποτέ από την πρίζα για να μην χαλάσουν τα φαγητά που έχει μέσα.

Η Ιόλη, ή «Κόρη Ιόλη» όπως την αποκαλεί ο πατέρας της –και δεν θα μπορούσε να δηλώσει με πιο τρυφερό τρόπο το ρόλο της, να της τον κάνει ξεκάθαρο- θα ζήσει αυτά τα εικοσιτετράωρα του εκτοπισμού. Θα κληθούν με τη μητέρα και τα μικρότερα αδέρφια της να φύγουν από το σπίτι τους, δεν θα ξαναδεί ποτέ τον πατέρα της –αναρωτιέται μονάχα αν πρόλαβε να τον αποχαιρετίσει-, θα χρειαστεί να γίνει μητέρα των αδερφών της –για να αλαφρώσει την δική της μάνα από το άγχος-, θα λειτουργήσει μηχανικά, θα αφήσει το μυαλό της να ταξιδέψει για να αλαφρώσει και το δικό της συναίσθημα. Θα γνωρίσει την αδιαφορία συντοπιτών της, αλλά και την φροντίδα, θα κρύψει μια γαμήλια φωτογραφία μη δει τους ξένους αποίκους και χαθούν τα χαμόγελα από τα εικονιζόμενα πρόσωπα.

Σε μια εποχή που το προσφυγικό έχει γιγαντωθεί, και μαζί με αυτό έχει εξαπλωθεί η μισαλλοδοξία και ο ρατσισμός, ο Νεκτάριος Στελλάκης γράφει ένα βιβλίο τόσο άμεσο και ξεκάθαρο που αν μη τι άλλο υπενθυμίζει στα παιδιά πως οι πρόσφυγες δεν έχουν χρώμα και σύνορα. Σήμερα είναι Σύριοι, πριν από 44 χρόνια ήταν Κύπριοι και πριν από 100 περίπου χρόνια Έλληνες της Μικράς Ασίας και Πόντιοι. Δεν νομίζω πως είναι τυχαία η κυκλοφορία βιβλίων για «παράλληλες» προσφυγιές, ταυτόχρονες ή παλαιότερες· έχω την αίσθηση πως στόχο έχουν να μιλήσουν στα παιδιά για το πόσο εύκολο είναι να βρεθείς ξαφνικά έξω από το σπίτι σου, να μην μπορείς να επιστρέψεις, αλλά και πόσο δύσκολο είναι να αλλάξεις ταυτότητα, να αποζητήσεις μια καινούργια. Και πώς να το κάνεις άραγε αυτό, όταν η ταυτότητά σου έμεινε κλειδωμένη μέσα στο σπίτι που άφησες πίσω;
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Νεκτάριος Στελλάκης
Είμαι πρόσφυγας από την Κερύνεια
Εικονογράφηση: Αχιλλέας Ραζής
εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
ISBN: 9789604711437
Τιμή: 8,50€
Ηλικία:11+​