ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ

της Μαρίας Σούμπερτ

Η αλήθεια είναι πως πάντα προσεγγίζω τα βιβλία συμβουλευτικής γονέων με μια σχετική δυσπιστία, για τον απλούστατο λόγο πως καλούνται οι συγγραφείς τους να γενικεύσουν, αλλά και να δώσουν μια συγκεκριμένη θεωρία σε περιπτώσεις και καταστάσεις που μόνο κοινές δεν είναι –δηλαδή, ναι, πολλοί έχουμε παιδιά που όταν θυμώνουν αρχίζουν να κουτουλάνε, να δαγκώνουν, να φτύνουν, να φωνάζουν και ξέρω και ‘γω τι άλλο, αλλά δεν είναι σε όλα τα παιδιά κοινοί οι λόγοι αυτής της αντίδρασης. Βέβαια αυτό που είναι κοινό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι οι αντιδράσεις των γονιών, που λίγο ως πολύ ξεκινάνε ήρεμα και καταλήγουν με τα νεύρα τσατάλια να φαντασιώνονται αποδράσεις σε άλλο πλανήτη. 

Παρ’ όλ’ αυτά –και επειδή ας μην κοροϊδευόμαστε, είμαι το ίδιο ανασφαλής ως μητέρα όσο κάθε άλλη- τα διαβάζω εν τέλει με ενδιαφέρον. Και η αλήθεια είναι πως κρατώντας μια κριτική στάση απέναντί τους –και στο κομμάτι της συμβουλευτικής- η θεωρία τους μέχρι στιγμής μου έχει δώσει ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Διαβάζοντας λοιπόν το βιβλίο της Catherine Dumonteil- Kremer «Μία νέα γονική εξουσία χωρίς τιμωρίες και ξύλο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gema, ξεκίνησα απευθείας με μια απορία: πόσο αντιφατικό είναι να μιλάμε για ένα γονικό σύστημα εξουσίας χωρίς τιμωρία και ξύλο. Η ίδια η έννοια της εξουσίας αναφέρεται σε κάτι πάνω από εμάς, με έλεγχο επάνω μας –ίσως και έλεγχο ζωής και θανάτου. Πώς λοιπόν μπορεί να γίνει μια εξουσία λιγότερο καταπιεστική; Ή να τη βιώνουμε λιγότερο καταπιεστική; Πώς αντιδρούμε εμείς οι ίδιοι σε μορφές εξουσίας; Συνήθως προσπαθούμε να τους αντιταχθούμε, να τις καταρρίψουμε, να τις ανατρέψουμε. Ή απλώς τρέμουμε μπροστά τους, ανίκανοι να κινηθούμε.

Κάπως έτσι αντιδρά και ένα παιδί, το οποίο υφίσταται λιγότερο ή περισσότερο την σωματική και ψυχολογική βία από τους γονείς του. Δεν ξέρω βέβαια το κατά πόσο το να βάλω τις φωνές στην κόρη μου που επιμένει να κάνει τα δικά της και εγώ απλώς έχω φτάσει στα όριά μου, είναι κακοποίηση –και ποιος κακοποιεί ποιον, εδώ που τα λέμε… Όπως αναφέρει όμως η συγγραφέας, ότι πληγώνει ένα παιδί δεν του μαθαίνει τίποτα. Ήταν η πρώτη σημείωση που κράτησα, γιατί ναι μεν δηλώνει το αυτονόητο, αλλά καλό είναι που και που να τα ξαναβλέπουμε αυτά τα αυτονόητα μπροστά μας για να τα θυμόμαστε και πάλι.

Από την άλλη, η δεύτερη μεγάλη σημείωση που κράτησα ήταν η απενοχοποίηση των συναισθημάτων των γονέων. Όταν την στιγμή εκείνη που ο γονιός έχει πέσει στη δική του συναισθηματική λακκούβα και δεν έχει το κουράγιο να αντιμετωπίσει ένα δίχρονο ή τρίχρονο ή επτάχρονο παιδί που όπως λέει και η κόρη μου «Θέλει αυτό που θέλει». Από τη μία δηλαδή ζητάμε από το παιδί μας να εκφράζεται ελεύθερα, από την άλλη δεν αντέχουμε αυτή την έκφραση.

Μία τρίτη σημείωση που έκανα ήταν η παρομοίωση της συγγραφέως για την συναισθηματική κατάσταση σαν δεξαμενή. Που όταν είναι γεμάτη εκφράζεται με χαρά και γέλιο και παιχνίδι, αλλά όταν αδειάζει –είτε λόγω κούρασης και πείνας, είτε κάπου γεγονότος που έχει δυσκολέψει το παιδί μέσα στη μέρα του- εκφράζεται με θυμό και νεύρα. Εκεί βέβαια δεν μπορώ παρά να θυμηθώ το στίχο του Κίπλινγκ «Ο θυμός είναι του φόβου το αυγό», και εγώ προσωπικά θα αναζητήσω το τι έχει προκαλέσει αυτή την ανασφάλεια που εκφράζεται με την έκρηξη. Και θα προσπαθήσω –όσο μπορώ ας είμαστε ειλικρινείς- να αντέξω αυτό το θυμό, βάζοντας τα δικά μου όρια: να μην με πονέσει το παιδί, να μην πονέσει τον εαυτό του και να μην γίνει καταστροφικό.

Σε αυτό το σημείο το ερώτημα το οποίο προκύπτει είναι φυσικά «Τι είναι τα όρια;» και «Γιατί μπαίνουν όρια;». Αν ορίσουμε τα όρια ως ένα σύστημα συνεπειών, το παιδί θα τα βιώσει καταστροφικά, αλλά αν τα ορίσουμε ως έναν τρόπο προστασίας του παιδιού από τον εαυτό του και το περιβάλλον του ίσως μπορέσουμε να βρούμε ένα σημείο επαφής.

Γιατί και η τελευταία σημείωση που κράτησα ήταν πως η δική μας αντίδραση ποικίλλει στη δράση του παιδιού βάση και των δικών μας παλιών εμπειριών ως παιδιά. Ένας γονιός που ωρύεται στο παιδί του που δεν τρώει το φαγητό του ίσως να έχει ζήσει και ο ίδιος αντίστοιχες καταστάσεις ως παιδί που δεν ήθελε να φάει το φαγητό του. Ένας γονιός που χτυπάει το παιδί του, τις περισσότερες φορές έχει φάει ξύλο και ο ίδιος, και ενώ η εξήγηση αυτή δεν είναι δικαιολογία, είναι πάντα πολύ απελευθερωτικό το να ανακαλύπτει κανείς πως για τη συμπεριφορά του υπάρχει κάποια αιτία. Και πως μπορεί να την ελέγξει πια ο ίδιος.

Από εκεί κι έπειτα όμως, δεν σταματάω να προτείνω πως όταν υπάρχουν προβλήματα, η καλύτερη λύση είναι να απευθυνθεί κάποιος σε έναν ψυχοθεραπευτή που του ταιριάζει –για να κάνει θεραπεία ο ίδιος και όχι το παιδί του. Αν αλλάξει ο ίδιος, το πιθανότερο είναι να αλλάξει και το ίδιο το παιδί.
------------------------------------------------------------------------------------------------------
Catherine Dumonteil- Kremer
Μία νέα γονική εξουσία χωρίς τιμωρίες και ξύλο
εκδόσεις Gema
ISBN: 978-960-6893-39-1
Τιμή: 12.00€