Παραμύθια σαν τα παλιά

γράφει η Μαρία Σούμπερτ

«Οι παραδόσεις είναι το δοκίμιο του λαού μας, ενώ τα παραμύθια –ο πεζός του προφορικός λόγος- αποτελούν την προσπάθειά του να αυτοπεριγραφεί και να αυτοψυχαναλυθεί» γράφει ο Κώστας Καφαντάρης (2005:17-20). Τι είναι όμως αυτό που κάνει το παραμύθι τόσο δυνατό; Είναι άραγε ο τρόπος με τον οποίο εντάσσει μέσα του την ανάγκη ενηλικίωσης του πολιτισμού, των κοινωνιών, των ίδιων των ατόμων -όπου δεν αναφερόμαστε μόνο στην φυσική ενηλικίωση των 18 χρόνων, αλλά και στην συναισθηματική; Είναι ο τρόπος που περιγράφει τους ήρωές του –τόσο ανοιχτός και τόσο ουδέτερος που θα μπορούσαν όλοι να ταυτιστούν μαζί τους; Είναι ο τόπος που θυμίζει τα χωριά των γονιών μας και τους τόπους των παππούδων μας; Είναι οι ιστορίες που ζουν οι ήρωες –τόσο παράλογες, αλλά και τόσο αυτονόητες;

​Στα παραμύθια γράφει η Marie Louise von Franz (2012:24) «υπάρχει ένα πρότυπο που ταιριάζει με το ασυνείδητο όλων, αποτυπώνονται και συγκρατούνται στη μνήμη πιο εύκολα και πιο βαθιά. Τώρα πια ξέρουμε ότι ο σχηματισμός της μνήμης βασίζεται στο συναίσθημα, άρα, όσο πιο συναισθηματικά έντονο είναι κάτι, τόσο περισσότερο εντυπώνεται».

Η Νάντια Λιαρέλλη αγγίζει το παραδοσιακό παραμύθι και γράφει δύο νέα παραμύθια στο βιβλίο της «Η κόκκινη κότα και ο Προκόπης ο τεμπέλης», ένα βιβλίο που συγκεντρώνει δύο ιστορίες. Στην πρώτη ιστορία το «αντικείμενο» που θα κινήσει την πλοκή είναι η κόκκινη κότα που γεννάει λίρες. Η κότα αυτή θα ευεργετήσει τον φτωχό πατέρα, αργότερα και τα παιδιά του για να καταλήξει να κινδυνεύσει ο μικρότερός του γιος από αυτή –ή τέλος πάντων από την επιθυμία ενός άλλου για αυτήν. Η δομή είναι κλασική: ο φτωχός αδερφός και ο πλούσιος, ο φτωχός ψάχνει να βρει τη Μοίρα του και βρίσκει εν τέλει την κότα. Κρατάει το μυστικό ασφαλές και δεν το αποκαλύπτει στα παιδιά του ούτε καν στο θάνατό του, κάτι που θα κάνει η γυναίκα του όταν κινδυνεύσει εκείνη και τα παιδιά της από τον δεύτερο σύζυγο. Τότε τα τρία αγόρια τότε θα αναζητήσουν την τύχη τους και ενώ –κλασικό στοιχείο και αυτό των παραμυθιών- οι δύο μεγαλύτεροι θα είναι τυχεροί, ο μικρότερος θα δυσκολευτεί.

Αν κρατήσω ένα στοιχείο μόνο από την αφήγηση αυτή θα αναφερθώ στην κληρονομικότητα μέσα στην οικογένεια –όχι την βιολογική, αλλά και τις κληρονομημένες συμπεριφορές και τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα που μπορούν να επηρεάσουν, αλλά και να περάσουν μέχρι και σε επτά γενιές.

Η δεύτερη ιστορία της Νάντιας Λιαρέλλη ξεκινάει πάλι από το παραδοσιακό μοτίβο του τεμπέλη γιου. Ο Προκόπης –πόσο ειρωνικό το όνομα!- δεν κάνει τίποτα. Η μητέρα του τα κάνει όλα για αυτόν. Μέχρι που θα έρθει η στιγμή που θα φύγει από το σπίτι. Ακόμα και τότε όμως φεύγει με πονηριά με στόχο να μην δουλέψει ποτέ στη ζωή του. Όταν όμως βρεθεί στο σπίτι ενός δασκάλου, εκείνος θα τον πείσει να σηκωθεί. Και θα είναι τόση η έκπληξή του από όσα μαθαίνει, που δεν θα τεμπελιάσει ποτέ ξανά.

Η ανάπτυξη της ιστορίας μοιάζει να ανταποκρίνεται στον εσωτερικό ψυχισμό του παιδιού-αγοριού, το οποίο ζώντας χωρίς πατέρα μόνο με τη μητέρα μαθαίνει να τρέφεται από αυτήν. Το παιδί λοιπόν δεν μπορεί να μεγαλώσει, εξαρτάται πλήρως από την μητέρα, η οποία με τη σειρά της ενώ πληγώνεται από την τεμπελιά του συνεχίζει να την καλλιεργεί. Η συνθήκη αυτή θα αλλάξει μόνο όταν το αγόρι απομακρυνθεί από τη μητέρα και προσεγγίσει μια πατρική μορφή που θα δώσει χώρο εκτός από το συναίσθημα και στην μάθηση. Ο δάσκαλος θα συμβολίσει το νόμο του πατέρα που μέχρι εκείνη τη στιγμή απουσιάζει από τον ψυχισμό του νέου, και μόνο τότε αυτός θα μπορέσει να μεγαλώσει και να προχωρήσει στη ζωή του.

Ιδιαίτερα θεραπευτικά λοιπόν τα παραμύθια, όπως και τα παραμύθια της Νάντιας Λιαρέλλη. Μερικές φορές άλλωστε δεν χρειάζεται να εξηγούμε τι είναι ένα παραμύθι και τι εξυπηρετεί, φτάνει απλώς να τα διαβάσουμε.

Νάντια Λιαρέλλη
Η κόκκινη κότα και O Προκόπης ο τεμπέλης
Εκδόσεις Πατάκη
ISBN: 9789601681870
Τιμή: €7.90
Ηλικία: 9+