ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΑΝΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

της Μαρίας Σούμπερτ

​Ένα θέμα που με απασχολεί τον τελευταίο καιρό είναι για ποιο λόγο η παιδική λογοτεχνία, ενώ ξεκινάει τόσο δημιουργικά στα μεγάλα εικονογραφημένα βιβλία, μοιάζει να προσκολλάται στην καθημερινότητα και την κυριολεξία από την στιγμή που το παιδί αρχίζει να διαβάζει μόνο του. Φαίνεται σαν την στιγμή που στη ζωή του παιδιού –ως μαθητή πλέον- μπαίνει ο χάρακας και ο διαβήτης, να διακόπτεται απότομα και η επαφή με τον μαγικό κόσμο της φαντασίας, και οι θεματικές των βιβλίων να περιορίζονται σε ζητήματα αξιών και συμπεριφοράς με ένα υπερβολικά κυριολεκτικό χαρακτήρα.

Όταν λοιπόν διαβάζω ένα βιβλίο για αυτές τις ηλικίες που ΔΕΝ είναι κυριολεκτικό, αλλά προσπαθεί να μεταδώσει ένα μήνυμα με έναν πιο έμμεσο τρόπο, τότε φυσικά και ενθουσιάζομαι. Μια τέτοια περίπτωση είναι το βιβλίο του Πάνου Χριστοδύλου «Δεν το έκανα εγώ! (Ή μήπως το έκανα;)», όπου η θεματική της «αταξίας» δεν φωτογραφίζεται άμεσα στο παιδί της ιστορίας, ούτε σε κάποιο ζώο που πάει σχολείο, αλλά στην κασετίνα του παιδιού. Μέσα σε αυτήν, όπως και ο  Oliver Jeffers* με τα κραγιόνια του, το μολύβι, ο μαρκαδόρος και η γόμα αρχίζουν να αποκτούν ζωή και να διεκδικούν χώρο και χρόνο. Αυτό φυσικά θα οδηγήσει σε μουτζούρες, όπου κάθε προσπάθεια να διορθωθεί το λάθος κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα –και κινδυνεύει να στείλει τη μαμά στο ψυχιατρείο.
         
Πόσες φορές δεν έχουμε κάνει κάτι –είτε ως παιδιά, είτε ως ενήλικες- το οποίο ενώ ξεκινήσαμε να το κάνουμε με τις καλύτερες προθέσεις, εν τέλει καταλήγουμε να απολογούμαστε για αυτό;
         
Κοιτάζω την κασετίνα μου. Ένας κόκκινος μαρκαδόρος συμφωνεί μαζί μου, κουνάει καταφατικά το κεφάλι και μου ψιθυρίζει να βρω τον Πάνο Χριστοδούλου, συγγραφέα με πλούσιο έργο και διευθυντή του Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, για να μου μιλήσει για το πώς ξεκίνησε να γράφει, τι τον εμπνέει, αλλά και τι τον δυσκολεύει.
         
Και αυτό έκανα!
 
«Ξεκίνησα να γράφω από το λύκειο, δηλαδή πριν σχεδόν 30 χρόνια. Μικρές ιστορίες με «εσωτερικά αστεία», που απευθύνονταν και άρα μπορούσαν να κατανοήσουν μόνο οι φίλοι μου, στους οποίους και τις δώριζα. Οι φίλοι αυτοί με προέτρεπαν να δείξω τις ιστορίες μου και σε εκδότες γιατί -έλεγαν- πως είχαν χιούμορ (όχι οι εκδότες, οι ιστορίες!) Δεν το έκανα όμως τότε.

Ντρεπόμουν πάρα πολύ να δείξω τις ιστορίες μου στον έξω κόσμο και συνέχιζα να γράφω μόνο για φίλους. Στη Νομική πλέον, στους παραλήπτες των ιστοριών μου προστέθηκε και η τότε κοπέλα μου (και πια σύζυγός μου), η οποία άρχισε να λαμβάνει από εμένα σειρά ιστοριών αγάπης με πρωταγωνιστή ένα μικρό αστεράκι. Και η κοπέλα μου μπήκε στο «γκρουπ» αυτών που μου έλεγαν να δείξω τις ιστορίες μου και παραέξω, αλλά εγώ εξακολουθούσα να ντρέπομαι κι έτσι να αρνούμαι. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι οι ιστορίες μου ήταν δυνατόν να ενδιαφέρουν περισσότερους από τους κοντινούς μου ανθρώπους.

Τελικά τη λύση έδωσε μια χαλασμένη φέτα. Ήταν καλοκαίρι, πεινούσα και το ψυγείο μου είχε μόνο αυγά και μια παρατημένη φέτα. Έφτιαξα ομελέτα και έπαθα τροφική δηλητηρίαση. Έμεινα μια βδομάδα στο κρεβάτι και στο διάστημα αυτό έγραψα την ιστορία του λαίμαργου Ορέστη, που τρώει ό,τι βρει μπροστά του και μαζί μια κιτρινισμένη φέτα και τον πιάνει πόνος στην κοιλιά. Η υπερπροστατευτική -κατά τα άλλα- μαμά του κάνει μήνυση στη φέτα (εμφανής εδώ η επιρροή της νομικής επιστήμης πάνω μου) και στο ψυγείο γίνεται μια σουρεάλ δίκη με δικαστή την κ. Αυγοθήκη, όπου τελικά θριαμβεύει η δικαιοσύνη και η σωστή διατροφή.  

Ο Ορέστης με πείθει ότι, πέρα από τους φίλους μου, μπορεί να κάνει κι άλλους να γελάσουν (χωρίς όμως να είμαι σίγουρος ποιους ακριβώς, ενήλικες ή παιδιά;). Έτσι παίρνω τη μεγάλη απόφαση να στείλω την ιστορία του δεξιά κι αριστερά σε εκδότες και τελικά ο Ορέστης γίνεται βιβλίο κι εγώ συγγραφέας! Από τότε μέχρι σήμερα έχω γράψει 12 βιβλία, που οι εκδότες θεωρούν παιδικά (εγώ εξακολουθώ να μην ξέρω που ακριβώς απευθύνομαι και να δηλώνω ότι τα βιβλία μου μπορούν να τα διαβάσουν μικροί και μεγάλοι).

Η συγγραφή στην αρχή ήταν κυρίως επιβεβαίωση. Ένα χόμπι που μου έδινε χαρά και ικανοποίηση ότι αυτοί που διαβάζουν τα βιβλία μου τα βρίσκουν έξυπνα και με αίσθηση του χιούμορ. Γρήγορα όμως συνειδητοποίησα ότι τα βιβλία μου είναι ο τρόπος μου να εκφραστώ, να πω πράγματα που ίσως δεν λέω με ευκολία προφορικά. Πράγματα που με προβληματίζουν, που μου κάνουν εντύπωση ή που με ενοχλούν και έχουν να κάνουν συχνά με σημαντικά κοινωνικά ζητήματα. Αυτά τα ζητήματα θεωρώ ότι πρέπει να μας απασχολούν όλους και είναι καλό και τα παιδιά να προβληματιστούν πάνω σε αυτά.

Έτσι τα θέματα των βιβλίων μου, μεταξύ άλλων, έχουν να κάνουν με τη φτώχια, τον εκφοβισμό, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό, τα δικαιώματα (των παιδιών αλλά και τα ανθρώπινα γενικότερα), την εμπορευματοποίηση του αθλητισμού αλλά και της θρησκευτικής πίστης, την ανισότητα, τα στερεότυπα των φύλων, την απονομή της δικαιοσύνης, τους πρόσφυγες. (Μάλιστα για τους τελευταίους κοκορεύομαι λίγο να λέω ότι ήμουν από τους πρώτους που έγραψαν. Το βιβλίο μου «Ο Ναβίντ δεν ήρθε για διακοπές» εκδόθηκε το 2007, πολύ πριν τις αυξημένες προσφυγικές ροές στη Ευρώπη και την Ελλάδα, που δυστυχώς διατηρούν τον Ναβίντ πάντα επίκαιρο).

Όλα τα παραπάνω θέματα ακούγονται σοβαρά και δύσκολα για τα παιδιά, αλλά πιστεύω/ελπίζω ότι τα διαπραγματεύομαι με χιούμορ κι έτσι τα κάνω πιο βατά. Γενικά πιστεύω πολύ στη δύναμη του καλού χιούμορ και θεωρώ ότι με αυτό μπορείς να μιλήσεις και για τα πιο δύσκολα θέματα. Βέβαια αυτό δεν είναι πάντα εύκολο και είναι μια μόνιμη πρόκληση να βρίσκω τρόπο να χρησιμοποιήσω το χιούμορ σε σοβαρά ζητήματα. 
Άλλη δυσκολία στη συγγραφή παιδικών βιβλίων είναι η έλλειψη χρόνου. Το να κάτσω, να συγκεντρωθώ και να γράψω με ησυχία και ηρεμία, είναι τις περισσότερες φορές μια πολυτέλεια καθώς στο σπίτι οι δυο μου κόρες με περιμένουν πάντα για παιχνίδι, εξωσχολικές δραστηριότητες και άλλα. Κάποια βράδια όμως θα κάτσουμε μαζί και θα σκαρώσουμε κάποια ιστορία για καληνύχτα. Κάπως έτσι μάλιστα δημιουργήθηκε και η τελευταία μου ιστορία «Δεν το έκανα εγώ (ή μήπως το έκανα;)». Τα ατίθασα είδη γραφικής ύλης της ιστορίας, είναι υπαρκτά και βρίσκονται μέσα στην κασετίνα της μεγάλης μου κόρης!

Για περισσότερες ιστορίες σαν την παραπάνω, ίσως να υπήρχε περισσότερος χρόνος αν δεν υπήρχε το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Ως διευθυντής αυτού του μη κερδοσκοπικού σωματείου, το οποίο ασχολείται με την προάσπιση και προώθηση των δικαιωμάτων κάθε παιδιού, περνώ τις περισσότερες ώρες της ημέρας με τους συναδέλφους μου, σχεδιάζοντας και υλοποιώντας δράσεις που στόχο έχουν να βοηθήσουν τα παιδιά να κατανοήσουν και να βιώσουν τα δικαιώματά τους και παράλληλα ενέργειες που σκοπό έχουν να ευαισθητοποιήσουν και να κινητοποιήσουν στο σεβασμό αυτών των δικαιωμάτων. Συνεπώς αυτή η εντατική ενασχόληση με το Δίκτυο είναι εις βάρος της απρόσκοπτης συγγραφής νέων βιβλίων. Όμως δεν παραπονιέμαι γιατί, εκτός του ότι η δουλειά στο Δίκτυο με γεμίζει, είναι επίσης πολύ σημαντική και αξίζει να στηριχθεί ευρύτερα.
​
(Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το Δίκτυο, μπείτε στο: www.ddp.gr)»
 
Πάνος Χριστοδούλου
Δεν το έκανα εγώ! (Ή μήπως το έκανα;)
Εικονογράφηση:  Μυρτώ Δεληβοριά
Εκδόσεις Μεταίχμιο
ISBN:  978-618-03-1726-8
Τιμή: 8,80€
Ηλικία: 8+