Η ΜΕΡΑ ΠΟΥ ΑΚΗΣ & ΓΡΗΓΟΡΗΣ «ΠΕΤΑΞΑΝ» ΨΗΛΑ

του Χρήστου Σούτου

Η 7η μέρα του Απρίλη έχει πολλά για να ασχοληθεί κανείς μαζί της. Είναι πρώτα απ' όλα η Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, βοήθεια μας με όλα αυτά που βιώνει η ανθρωπότητα τους τελευταίους μήνες, είναι η μέρα που ιδρύθηκε ο Π.Ο.Υ,, είναι και η μέρα που είδε το πρώτο φως ο τεράστιος Φράνσις Φόρντ Κόπολα, Είναι όμως και μια σημαδιακή μέρα για την ελληνική μουσική. Είναι η ημερομηνία στην οποία "αναχώρησαν" με διαφορά πέντε ετών ο ένας από τον άλλον, δύο από τις σημαντικότερες μορφές του πενταγράμμου. Το 2000 έφυγε πρώτος ο Άκης Πάνου ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες στιχουργούς και τραγουδοποιούς και μετά από πέντε χρόνια, το 2005, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, για πολλούς ο κορυφαίος Έλληνας τραγουδιστής όλων των εποχών. Ας τους δούμε ξεχωριστά, εστιάζοντας όμως και στην μεταξύ τους συνεργασία που μας άφησε κληρονομιά μερικά από τα σπουδαιότερα διαμάντια της δισκογραφίας.

Ξεκινάμε από τον Άκη Πάνου. Ο Έλληνας συνθέτης γεννήθηκε το 1933 στην Καλλιθέα. Μεγαλώνοντας σε μια προσφυγική περιοχή ήταν φυσικό τα πρώτα του μουσικά ακούσματα να προέρχονται από τις πατρίδες των προσφύγων και κυρίως από τον Πόντο. Σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της μουσικής του κουλτούρας έπαιξαν και τα ρεμπέτικα. Η Καλλιθέα ήταν μια περιοχή με πολλούς ρεμπέτες και όπως ήταν φυσικό ο μικρός Άκης απέκτησε αρκετά ακούσματα από τον χώρο αυτό. Τα μαύρα χρόνια της Κατοχής διαδέχθηκαν τα δύσκολα χρόνια της μεταπολεμικής και μετεμφυλιακής Ελλάδας. Ο Άκης Πάνου όλο αυτό τον καιρό έβγαζε τα προς τα ζην παίζοντας σε διάφορα κέντρα της εποχής, αρχικά με τα αδέλφια του και στη συνέχεια δίπλα σε γνωστούς καλλιτέχνες όπως ο Βαγγέλης Νταράλας, η Σεβάς Χανούμ, η Σωτηρία Μπέλλου και ο Μανώλης Αγγελόπουλος. Όλα αυτά μέχρι το 1958 που ο Πάνου μπαίνει στην δισκογραφία.

​Το διαβατήριο του στην δισκογραφία ήταν τα τραγούδια "Το παιδί μου απόψε πίνει" με την Καίτη Γκρέυ και το " Μια βραδιά καταραμένη" με την Δούκισσα σε στίχους Χρήστου Κολοκοτρώνη. Από την στιγμή εκείνη και για τις επόμενες δεκαετίες ο Άκης Πάνου θα αποτελέσει σημείο αναφοράς στα ελληνικά μουσικά πράγματα χαρίζοντας μας μερικά από τα σπουδαιότερα τραγούδια όλων των εποχών. Οι δεκαετίες του 1960 και του 1970 είναι οι πιο παραγωγικές της πορείας του. Τραγούδια όπως "Το ξημέρωσε καλή μου" του 1964, το "Η πιο μεγάλη ώρα", το "Ρολόι κομπολόι" του 1967, το  "Δε θέλω τη συμπόνια κανενός",  το "Πήρα απ΄το χέρι σου νερό", το "Του κόσμου το Περίγελο", το " Γιατί καλέ Γειτόνισσα" της επόμενης χρονιάς είναι μόνο ένα μικρό δείγμα.Η επερχόμενη δεκαετία μπαίνει το ίδιο δυναμικά με τραγούδια όπως "Να είχα το Κουράγιο", το "Εγώ καλά σου τα΄λέγα" του 1971, το " Ήταν ψεύτικα", το "Στον σταθμό του Μονάχου" του 1972, το "Το θολωμένο μου μυαλό" του 1973, το " Η ζωή μου όλη" του 1974 αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Αξίζει να σταθούμε σε δύο σημεία της πορείας του. Το πρώτο η λογοκρισία από το καθεστώς της Χούντας στο τραγούδι "Θα κλείσω τα μάτια" του 1967 και το δεύτερο στο δίσκο που έβγαλε το 1985 που αποτελεί και κάτι μοναδικό σε παγκόσμια κλίμακα. Συγκεκριμένα έβγαλε ένα δίσκο με μόλις δύο τραγούδια, τα "Πες μου παππού" και  "Πριν, τώρα , πάντα", με τίτλο "ΑΚΗΣ ΠΑΝΟΥ 100% ΠΡΟΒΑ". Ο δίσκος αυτός είναι προϊόν καθαρά προσωπικό του Άκη Πάνου, αφού τα ερμηνεύει ο ίδιος, τα ηχογράφησε ο ίδιος και την μουσική την παίζει με όργανα που κατασκεύασε ο ίδιος. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ο Μανώλης Ρασούλης είχε πει ότι το συγκεκριμένο έργο θα έπρεπε να μοιράζεται σε όποιον επισκέπτεται την πατρίδα μας ως δείγμα πολιτισμού. 

Μπορεί ο Άκης Πάνου να μην είχε το τέλος που του άρμοζε με βάση την προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό, αλλά δυστυχώς ορισμένες προσωπικές επιλογές τον οδήγησαν μέχρι και την φυλακή. Η ανθρωποκτονία του νεαρού φίλου της κόρης του είναι μια μαύρη σελίδα, ένα στίγμα σε μια κατά τ' άλλα λαμπρή πορεία και παρουσία στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Άλλωστε εδώ δεν είμαστε για να κρίνουμε τα όποια λάθη των ανθρώπων, αλλά να αποτυπώσουμε στο μέτρο του δυνατού το αποτύπωμα τους στην τέχνη και τον πολιτισμό.

Πάμε τώρα και στον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο εκ των κορυφαίων τραγουδιστών της Ελλάδας γεννήθηκε το 1922 στο Περιστέρι. Παιδί φτωχής οικογένειας έκανε, όπως ήταν φυσικό, πολλές δουλειές για να επιβιώσει. Η γνωριμία του με τον Μίκη Θεοδωράκη, το 1948, όταν και ως συνοδός στρατιώτης αριστερών κρατουμένων τον συνάντησε, έμελλε να του αλλάξει μια για πάντα την ζωή. Ο Μπιθικώτσης εκείνη την περίοδο συμμετείχε ως φαντάρος στην ορχήστρα της Μακρονήσου για την ψυχαγωγία των Αξιωματικών. Εκτός από εκπληκτικός τραγουδιστής ήταν και σημαντικός συνθέτης. Συνέθεσε περισσότερα από 200 τραγούδια πολλά από τα οποία έγιναν πολύ μεγάλες επιτυχίες. Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς χαρακτηριστικά τραγούδια όπως το " Ένα αμάξι με δύο άλογα", το "Στου Μπελαμή το ουζερί", το " Τρελοκόριτσο", το "Σε τούτο το στενό" και πολλά άλλα.

Η συνεργασία του με τον Μίκη Θεοδωράκη σημάδεψε τόσο την καλλιτεχνική του πορεία όσο και την κοινωνική. Η ερμηνεία του στα έργα - σταθμούς του μεγάλου μουσικοσυνθέτη, στον Επιτάφιο και την Ρωμιοσύνη σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου και στο Άξιον Εστί σε ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, έδωσαν νέο νόημα σε αυτό που ονομάζεται λαϊκό τραγούδι. Συνεργάστηκε με όλους τους σπουδαίους συνθέτες του καιρού του. Χατζηδάκις, Ξαρχάκος, Βαμβακάρης, Τσιτσάνης και ερμήνευσε έργα σημαντικών ποιητών και στιχουργών όπως ο Δήμος Μούτσης, ο Άκης Πάνου και ο Τάσος Λειβαδίτης. Πραγματικά η φωνή του "έντυσε" με μοναδικό τρόπο έργα που σημάδεψαν μια ολόκληρη εποχή. Το όνομα του συνδέθηκε με την αντίσταση εναντίον της Χούντας και τα τραγούδια που είπε συντρόφευαν το σύνολο σχεδόν των εκδηλώσεων της μεταπολίτευσης. 

Ο " τίτλος "Σερ" που του αποδόθηκε και τον συνόδεψε μέχρι το τέλος της ζωής του οφείλεται στον Δημήτρη Ψαθά. Ο γνωστός συγγραφέας σε ένα χρονογράφημα του στην στήλη του στην εφημερίδα Τα Νέα χαρακτήρισε έτσι τον Μπιθικώτση με αφορμή ένα στίχο από τραγούδι που έλεγε...." μια βαθιά υπόκλιση, ένα χειροφίλημα...". Στην κηδεία του έγινε "πράξη" ο στίχος που ο ίδιος είχε γράψει στο τραγούδι του " Ένα αμάξι με δύο άλογα", αφού έξω από την εκκλησία περίμενε μια άμαξα με ένα λευκό και ένα μαύρο άλογο. Σε ερώτηση που του γινόταν γιατί είπε και τον γιο του Γρηγόρη, έλεγε ότι το έκανε για να επιστρέψει στο σπίτι, όταν μια μέρα πεθάνει, ένας Γρηγόρης Μπιθικώτσης. 

Έλαβε πολλές διακρίσεις για την προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό. Ξεχωρίζουν αυτές από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο το 2003, που του απένειμε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα και αυτή από τον Δήμο Αθηναίων που του έδωσε το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλης. 

Όπως όλοι είχε και αυτός τις άτυχες στιγμές του. Η μεγαλύτερη, με καθαρά προσωπική του ευθύνη και παρά τις προσπάθειες φίλων και συναδέλφων να τον αποτρέψουν, ήταν όταν μαζί με την Βίκυ Μοσχολιού τραγούδησε τον ύμνο της Χούντας στο νυχτερινό κέντρο Τα Δειλινά. Ο Μίκης του είχε στείλει μια επιστολή λέγοντας του "......μην ακούς τους κερδοσκόπους και τους προσκυνημένους" και πως είναι αρκετά μεγάλος για να αντιληφθεί τι πάει να κάνει. Δυστυχώς ο Μπιθικώτσης δεν τον άκουσε και συνέδεσε το όνομα του με το χουντικό άσμα. 

Κλείνοντας το σημερινό άρθρο θα αναφερθούμε στην συνεργασία των δύο τους. Συναντήθηκαν πρώτη φορά το 1964 και μέχρι το 1968 μας χάρισαν 11 κομμάτια το ένα καλύτερο από το άλλο. Όλα κυκλοφόρησαν σε δίσκους των 45 στροφών από την Colubia ή την His Master Voice. Από την συνεργασία αυτή προέκυψε και το "Θα κλείσω τα μάτια" που στην πρώτη του εκτέλεση με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση λογοκρίθηκε από την Χούντα των Συνταγματαρχών με αποτέλεσμα να σταματήσει να παίζεται μετά από μόλις δεκαπέντε μέρες για να επιστρέψει μετά από τρία χρόνια με πιο  "ορθολογικούς πολιτικούς" στίχους και ερμηνεύτρια την Βίκυ Μοσχολιού.