ΤΟ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΙΡΟΛΟΙ

του Χρήστου Γκόντζου

Χάνεται στα βάθη των χιλιετιών και των σκοτεινών αρχαϊκών, των ομηρικών χρόνων, η προέλευση αυτού που σήμερα αποκαλούμε ηπειρώτικο μοιρολόι. Στο πρώτο κείμενο της νέας θεματικής της μουσικής στήλης του Θεαθήναι "ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΩΝΤΑΣ",  θα μιλήσουμε για την σημασία, το περιεχόμενο, την τεχνική και τέλος θα δώσουμε μια ερμηνεία του νοήματος που πηγάζει από το ηπειρώτικο μοιρολόι.

Ως προς την σημασία, το μοιρολόι είναι μια αρχαία τελετουργία αποχαιρετισμού του εκλιπόντος ανθρώπου από την ζωή. Η σημασία του έγκειται στο πεδίο της μνήμης του νεκρού από τους ζωντανούς και του θρήνου για τον χαμό του. Το μπουκέτο της μουσικής που αφήνεται στο μνήμα του νεκρού προς τιμήν του βίου του, δεν μπορεί να είναι άλλο παρά ο οδυρμός, ο τριγμός , το κλάμα. Κάθε θνητός είναι μοιραίο και αναπόφευκτο ότι θα πεθάνει. Και κάθε βίος είναι γεμάτος από απώλεια και κλάμα. Το μοιρολόι είναι μια μουσική μεταφορά-μίμηση της μοίρας του ανθρώπου στην μουσική τέχνη.

Το περιεχόμενο, άρρηκτα συνδεδεμένο με την τεχνική στο μοιρολόι, είναι η εναλλαγή της ζωής και του θανάτου, του θρήνου και της ευδαιμονίας. Τούτο επιτυγχάνεται με την εναλλαγή μείζονος (χαρούμενης) κλίμακας έναντι της ελάσσονος (λυπημένης) καθώς και με την αντιπαραβολή των αργών μερών έναντι των γρήγορων. Συχνό φαινόμενο στο μοιρολόι είναι η μίμηση ήχων των ζώων της φύσης (της ζωής) και οργιαστικών (όργιο κατά το έργο) στιγμιότυπων που συμβολίζουν την ζωή εκ του θανάτου που οδεύει στο θάνατο. Δηλαδή την αιώνια επιστροφή. Το μοιρολόι ως Διονυσιακή μουσική καταργεί την διάκριση ανθρώπου ζώου και με διάφορα προσωπεία εκπίπτει πότε στην μία ιδιότητα και πότε στην άλλη. Επίσης μιμείται κατά την τεχνική εκφοράς του, τον τεμαχισμό. Τον τεμαχισμό των μελωδιών και των μουσικών θεμάτων. Έτσι κατά την μουσική ροή προκύπτουν διαιρέσεις ( εκ του Διός) και ζεύξεις ( από τον Ζευς). Αξίζει να σημειώσουμε επίσης το σχετικό προσωνύμιο του Διός ως μοιραγέτης.
 
Δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για το νόημα του μοιρολογιού δίχως να αναφέρουμε την μοίρα και τις τρεις της όψεις. Την Κλωθώ, την Λάχεσις και την Άτροπο. Το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον. Την υφαντουργία της μοίρας (Κλωθώ) ως μοίρασμα του παρελθόντος (Λάχεσις) και την κοπή του νήματος ως το αναπόφευκτο του μέλλοντος (Άτροπος, καθώς τρόπος σημαίνει διαφυγή). Μιλώντας έτσι για ζητήματα πιο ριζικά κατανοούμε το βάθος και την πολυπλοκότητα και σπουδαιότητα του νοήματος μιας τέτοιας τελετουργίας που σκοπό έχει να μας πλουτίσει (φέρνοντας μας σε επαφή και θυμίζοντάς μας)  τους θησαυρούς του Άδη. Έτσι το μοιρολόι ήταν και είναι μια αληθινή (εκ της μη λήθης) κληρονομιά.