ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ Vs ΤΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ;

30/7/2019

της Μαρίας Σούμπερτ

Στην εφηβεία αρχίζει να αναδύεται το βασανιστικό ερώτημα «Ποιος είμαι;». Όταν έχει αποχαιρετίσει οριστικά την παιδική ηλικία όπου το «ποιος είμαι» μπλέκεται συχνά με το «ποιος θα ήθελα να είμαι» και απαντάται συνήθως με επιλογές ηρώων παραμυθιών, καρτούν και άλλων φανταστικών προσώπων που εισάγονται στη ζωή του παιδιού, ο νεαρός έφηβος καλείται να βάλει σε τάξη όλες τις πληροφορίες που έχει λάβει από το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό του περιβάλλον –γνώσεις και συναισθήματα- και να απαντήσει στο τρομακτικό αυτό ερώτημα.

Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης συνεχίζοντας τη σειρά της Σχολής Ανήσυχων Γονέων περνάει από τους «Παιδικούς Φόβους» στο «Χτίζοντας ταυτότητα» και αυτό φαίνεται να είναι και ένα πολύ λογικό πέρασμα. Αν δεν μπορέσουμε να επεξεργαστούμε τους παιδικούς μας φόβους, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να χτίσουμε μια ταυτότητα ανεξάρτητη από εξωτερικές επιρροές.

Το βιβλίο ακολουθώντας και πάλι την δομή των μηνιαίων συναντήσεων με τους γονείς ενός ιδιωτικού δημοτικού σχολείου, αναπτύσσει την προβληματική του τι είναι η ταυτότητα, πώς ξεχωρίζει από τους ρόλους που παίζουμε στην καθημερινότητά μας, οι οποίοι σύμφωνα με τον Αλεξανδρίδη είναι «φορετοί» και αποτελούν κοινωνικές αναπαραστάσεις, σε αντίθεση με τον χαρακτήρα που μοιάζει να είναι το πιο συμπαγές και στέρεο κομμάτι της προσωπικότητάς μας, αυτό που δεν αλλάζει εύκολα.

Το «Ποιος είμαι» απαντάται όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και σε οικογενειακό και κοινωνικό ταυτόχρονα. Συνδέεται με τα στερεότυπα και την ανάγκη του ανήκειν, συνδέεται με το αν η ταυτότητα που θέλω να δηλώσω ξέρω πως θα γίνει αποδεκτή ή όχι από το περιβάλλον μου. Γιατί ενώ οι άλλοι βλέπουν διάφορα στοιχεία που εγώ επιλέγω –περισσότερο ή λιγότερο να επιδείξω στην αλληλεπίδρασή μου μαζί τους- το τι πραγματικά είμαι και νιώθω, το ξέρω μόνο εγώ. Πολλές φορές, η αλήθεια είναι, ούτε καν εγώ.

Η συζήτηση με τους γονείς λοιπόν, περνάει στην ανάγκη να δηλώνουμε στα παιδιά το «τι κάνουν» και όχι το «τι είναι», ώστε να μην τους «φορέσουμε» εμείς έναν ρόλο ή ένα χαρακτηριστικό. Η προτροπή αυτή άλλωστε αποτελεί συνήθη συμβουλή της σύγχρονης ψυχοπαιδαγωγικής που δεν θέλει το γονιό να λέει στο παιδί πως είναι κακό, αλλά πως αυτό που κάνει δεν είναι καλό. Με τον τρόπο αυτό δεν εγγράφεται στον ψυχισμό του παιδιού το επίθετο που θα το χαρακτηρίσει και στην μελλοντική του πορεία. Ο Αλεξανδρίδης προτείνει όταν το ίδιο το παιδί μας ρωτήσει τι είναι, να του επιστρέψουμε την ερώτηση, ώστε να ακούσουμε εκείνο τι πιστεύει πως είναι. Θα προσέθετα πως ίσως μετά από αυτό να συμφωνήσουμε ή όχι με την εικόνα που εκείνο δίνει. Ως γονείς είμαστε εκείνοι που εμπνέουν στο παιδί ασφάλεια. Όταν μας ρωτάει θέλει και την δική μας εικόνα –θέλει να ξέρει πως έχουμε μια εικόνα για αυτό.

Ένα παιδί για να δομήσει την ταυτότητά του θα χρειαστεί να ταυτιστεί με ήρωες, να παίξει και να πειραματιστεί, να αναζητήσει τα στοιχεία εκείνα που του ταιριάζουν. Όταν όμως παρατηρηθεί πως υπάρχουν αποκλίσεις και διαφοροποιήσεις από την ταυτότητα της οικογένειας, ή από τις προσδοκίες που έχει η οικογένεια από το παιδί αυτό, θα πρέπει να αναζητήσουμε την δυσλειτουργία όχι στο συγκεκριμένο παιδί, αλλά στην ίδια την οικογένεια.

Το «Ποιανού είσαι;» -αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητάς μας, μιλάει για την ίδια αυτή την οικογένεια, την θέση μας σε αυτήν την οικογένεια. Στο σημείο αυτό τίθεται και το θέμα της ισοτιμίας και ισότητας μέσα στην οικογένεια όσο αφορά στα παιδιά. Ο Αλεξανδρίδης προτείνει τότε πως δεν τίθεται ζήτημα ισοτιμίας και ισότητας, καταρχήν γιατί τα ίδια τα παιδιά έχοντας διαφορά ηλικίας, διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικές επιθυμίες δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται σα να είναι το ίδιο. Και ενώ πολλοί γονείς θα φοβηθούν πως τα παιδιά τους –τα μη «ευνοούμενα» κάποια στιγμή- θα καταρρεύσουν από την απώλεια και την απόρριψη, ο Αλεξανδρίδης προτείνει πως η απώλεια αυτή –εφόσον δεν προκαλεί πένθος- θα τα βοηθήσει να ανακαλύψουν τις δικές τους επιθυμίες και δυνατότητες, να διαφοροποιηθούν με υγιή τρόπο και να αναπτυχθούν.

Όπως γράφει και ο ίδιος ο συγγραφέας στην εισαγωγή, το βιβλίο μοιάζει να κυλάει από θέμα σε θέμα, περνώντας στις προσδοκίες των γονιών και την προσωπική τους σχέση με το φύλο κάθε παιδιού, μιλώντας για τις διαφορές ανάμεσα στην αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση, αλλά και για την ψυχική ανθεκτικότητα και την σημασία που παίζει σε αυτήν η γνώση του παρελθόντος, η σύνδεση με τις ρίζες.

Εν τέλει, πρόκειται για ένα βιβλίο που περιγράφει μέσα από τις ανησυχίες των γονιών το πώς πράγματι χτίζεται μια ταυτότητα, επιτρέποντάς μας να την φαντασιωθούμε καθένας με βάση τις δικές μας ανάγκες και επιθυμίες. Άλλωστε εμείς ως γονείς, συμβάλουμε στο χτίσιμο αυτής της ταυτότητας. Το τελικό οικοδόμημα όμως, θα το ολοκληρώσει το ίδιο το παιδί μετά από μια μεγάλη και άλλοτε δύσκολη, άλλοτε ευχάριστη πορεία.