της Μαρίας Σούμπερτ Ο Ιούνιος είναι ένας σημαντικός μήνας μνήμης για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Στις 22 Ιουνίου 1941 η Γερμανία εισβάλει στη Σοβιετική Ένωση, ενώ στις 28 Ιουνίου 1942 εξαπολύουν νέα επίθεση στο Στάλινγκραντ. Τρία χρόνια μετά, στις στις 6 Ιουνίου 1944 εισβάλλουν οι συμμαχικές δυνάμεις στην Νορμανδία, στις 10 Ιουνίου λαμβάνει χώρα η σφαγή του Διστόμου και στις 22 Ιουνίου οι Σοβιετικοί εισβάλλουν στην ανατολική Λευκορωσία. Αυτόν τον Ιούνιο τώρα, κοντά ογδόντα χρόνια μετά, ο Michael Gruenbaum –επιζήσας του Ολοκαυτώματος- καταγράφει λογοτεχνικά τις αναμνήσεις του με την συνδρομή του Todd Hasak-Lowy, για να μην χαθεί η ιστορική μνήμη, για να μην επαναληφθούν όσα συνέβησαν τότε. Το βιβλίο του «Κάπου λάμπει ακόμα ο ήλιος» (εκδόσεις Παπαδόπουλος) περιγράφει τα ανέμελα παιδικά χρόνια στην Τσεχοσλοβακία, την εισβολή των Ναζί, την δολοφονία του πατέρα, αλλά και τον εγκλεισμό του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Τεζερίν, όπου μαζί με σαράντα ακόμα αγόρια έζησε στο ίδιο δωμάτιο περιμένοντας καθημερινά την είδηση πως θα μεταφερθούν στους θαλάμους αερίου του Άουσβιτς. Και αυτόν τον Ιούνιο, που πλέον έχει γίνει ο ίδιος 90 χρονών, συνομιλήσαμε μαζί του και τον ρωτήσαμε πώς άντεξε, αλλά και πώς συνέχισε αργότερα τη ζωή του. Κύριε Gruenbaum, θα ήθελα καταρχήν να σας ευχαριστήσω για την διάθεσή σας να συνομιλήσουμε –έστω και διαδικτυακά αφού η απόσταση και οι μέρες αυτές οι περίεργες έχουν διακόψει τις περισσότερες διαπροσωπικές επαφές. Θα ήθελα να σας ρωτήσω καταρχήν πως ζει κανείς κουβαλώντας ένα τόσο μεγάλο τραύμα –το τραύμα της καθημερινής διαπραγμάτευσης ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, της απανθρωποποίησης, το τραύμα της επιβίωσης. Δεν μίλησα σε κανέναν για τις εμπειρίες μου για περισσότερα από 60 χρόνια, καθώς δεν πίστευα πως οποιοσδήποτε δεν έχει ζήσει κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να το καταλάβει. Τα τελευταία χρόνια όμως και καθώς πλησιάζω την σεβάσμια ηλικία των 90, συνειδητοποίησα πως είμαι ένας από τους ελάχιστους εναπομείναντες που επιβίωσαν από το Ολοκαύτωμα, πως πολλοί από τους ιδιαίτερα ταλαντούχους συνομιλήκους μου χάθηκαν νωρίς, και πως είναι πλέον στα δικά μου χέρια να υπενθυμίσω στους πολίτες αυτού του κόσμου πως το Ολοκαύτωμα πράγματι συνέβη και πως όλοι οφείλουμε να είμαστε σε επαγρύπνηση ώστε να μην συμβεί ξανά. Ανατριχιάζω όταν βλέπω φωτογραφίες κυρίως παιδιών που βομβαρδίζονται στη Συρία ή σε κάποιες Αφρικανικές χώρες και λέω στον εαυτό μου –τι στο καλό συμβαίνει με αυτούς τους ανθρώπους, δεν έμαθαν τίποτα από το παρελθόν; Πιστεύετε πως η μνήμη –και η ανάμνηση- είναι ένας τρόπος επιβίωσης; Πρέπει να θυμόμαστε για να συνεχίζουμε ή να ξεχνάμε; Είναι η μνήμη, η καταγραφή, το αρχείο που σας βοήθησε να συνεχίσετε; Η ζωή ανέλαβε το τιμόνι- έπειτα από μια προσπάθεια να παρακολουθήσω όσα είχα χάσει στην επίσημη εκπαίδευση, μπήκα στον πραγματικό κόσμο, κλήθηκα να βρω δουλειά, παντρεύτηκα, έκανα παιδιά, αγόρασα ένα σπίτι κ.ο.κ. – δεν είχα χρόνο να κοιτάζω πάνω από το ώμου μου στο παρελθόν. Πρέπει να πέρασαν κοντά 50 χρόνια όταν πρότεινα στη γυναίκα μου να πάρω συνεντεύξεις από όλα τα επιβιώσαντα ‘αγόρια’ που ζούσαν μαζί μου στο Δωμάτιο 7 σε εκείνο το σχολικό κτίριο στο Τερεζίν και που μετανάστευσαν σε όλο τον κόσμο –Αυστραλία, Βραζιλία, Γαλλία, Ελβετία, Γερμανία, Καναδά και Η.Π.Α. Ταξιδέψαμε τότε πάνω από 70.000 χιλιόμετρα και εκείνη έγραψε ένα εξαιρετικό βιβλίο «Nesarim: Child Survivors of Terezin», το οποίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις Vallentine Mitchell στο Λονδίνο. Σε αυτό το βιβλίο περιγράφει πως κατάφερε κάθε ένας από αυτούς να ξανασταθεί στα πόδια του, ακόμα και όταν έπρεπε να ανταπεξέλθει σε νέα περιβάλλοντα. Είναι ένα βιβλίο που γεννά την έμπνευση, καθώς δείχνει πως παρά τις αντιξοότητες, όλοι μπορούν να επιτύχουν σε ότι επάγγελμα τύχει να κάνουν, ακόμα και κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Αυτό που με κινητοποιεί τώρα ιδιαίτερα είναι η μνήμη του πατέρα μου, ο οποίος είχε έναν τρομακτικό θάνατο και η μνήμη της μητέρας μου, που έζησε μια θλιβερή ζωή, αλλά δεν τα παράτησε ποτέ ενώ πάντα ήλπιζε σε ένα καλύτερο μέλλον. Ο εγκλεισμός σας στο στρατόπεδο χώρισε τη ζωή σας στο πριν και το μετά; Μπορέσατε να ακολουθήσετε όνειρα που είχατε πριν ή έπρεπε να ανακαλύψετε τον εαυτό σας ξανά από την αρχή; Η ζωή πράγματι παίρνει απροσδόκητες στροφές. Μην ξεχνάμε, πως ήμουν παιδί όταν οι Ναζί κατέλαβαν την Τσεχοσλοβακία και στην πραγματικότητα δεν είχα καθόλου όνειρα για το τι θα ήθελα να κάνω αφού τελείωνε ο Πόλεμος, πέραν του να γίνω ποδοσφαιριστής J Μετά την απελευθέρωση, γυρίσαμε στην Πράγα· η μητέρα μου, μερικές μέρες μόνο μετά την απελευθέρωση έγραψε ένα γράμμα περιγράφοντας την κατάστασή μας πολύ καλά· το γράμμα βρίσκεται στην εισαγωγή του βιβλίου μου και η τελευταία παράγραφος πάει κάπως έτσι: «Δεν ξέρουμε ακόμα τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Από τους παλιούς μας φίλους δεν ζει πια κανείς. Δεν ξέρουμε που θα ζήσουμε. Τίποτα! Κάπου στον κόσμο όμως έχει ακόμα ήλιο, βουνά, τον ωκεανό, βιβλία, μικρά καθαρά διαμερίσματα και ίσως την ανοικοδόμηση μιας νέας ζωής». Εγώ γράφτηκα στο Γυμνάσιο, στην τάξη της αναπλήρωσης, αφού είχα χάσει έξι χρόνια της επίσημης εκπαίδευσης. Ένα χρόνο αργότερα όμως, η μητέρα μου είδε συνθήματα στους τοίχους πως οι κομμουνιστές σκόπευαν να πάρουν την κυβέρνηση και έτσι ζήτησε από φίλους στη Νέα Υόρκη να μας στείλουν βίζες για τις Η.Π.Α. Φύγαμε από την Τσεχοσλοβακία τον Απρίλιο του 1948, και μερικές εβδομάδες αργότερα η κυβέρνηση άλλαξε. Καθώς όμως ίσχυε ένα σύστημα ποσοστώσεων, δεν μπορέσαμε να εισέλθουμε απευθείας στις Η.Π.Α., παρά ζήσαμε δύο χρόνια στην Κούβα όπου γράφτηκα σε ένα αμερικανικό Λύκειο. Χωρίς να ξέρω λέξη στα αγγλικά και ισπανικά, κατάφερα κάπως να ολοκληρώσω τις διαδικασίες για την αποφοίτησή μου σε δύο χρόνια. Ο Διευθυντής ήταν τόσο εντυπωσιασμένος που μου έγραψε μια ενθουσιώδη συστατική επιστολή για το ΜΙΤ και έγινα δεκτός εκεί. Όταν πια ήρθε η σειρά μας, μπήκαμε στις Η.Π.Α. τον Ιούλιο του 1950. Κατάφερα να αποφοιτήσω από το ΜΙΤ σε τρία χρόνια. Έτσι σε μόλις οκτώ χρόνια από την απελευθέρωση του Τεζερίν, στεκόμουν με την τήβεννο δίπλα στην μητέρα μου που έλαμπε από περηφάνια στα σκαλιά του ΜΙΤ στο Cambridge της Μασαχουσέτης, έχοντας μόλις αποφοιτήσει από το αναγνωρισμένο αυτό ίδρυμα με ένα πτυχίο πολιτικού μηχανικού. Από το όνειρο του επαγγελματία ποδοσφαιριστή στην πραγματικότητα του πολιτικού μηχανικού σε μια ξένη χώρα, με μια νέα γλώσσα, σε μία νέα ήπειρο, υιοθετώντας μια νέα κουλτούρα, όλα αυτά σε έξι χρόνια –ποιος θα το πίστευε! Και στο μεταξύ κατάφερα να αναπληρώσω τα έξι χαμένα χρόνια της βασικής εκπαίδευσης με έναν χρόνο αναπλήρωσης! Το βιβλίο σας είναι αυτοβιογραφικό. Πώς βιώνει ένα αγόρι στην εφηβεία του –πώς βιώσατε εσείς- τον ρατσισμό, τον εγκλεισμό και την απειλή του θανάτου; Τι κράτησε ζωντανή την ελπίδα; Έδωσα μεγάλη βάση στο βιβλίο μου ώστε να περιγράψω λεπτομερώς τις τρομακτικές και συνεχώς απανθρωποιητικές συνθήκες ΠΡΙΝ αποσταλούμε στο Τεζερίν, καθώς δεν έχω βρει αντίστοιχη βιβλιογραφία πουθενά. Όλοι οι Εβραίοι ήταν υποχρεωμένοι να κυκλοφορούν με το κίτρινο αστέρι του Δαβίδ, το οποίο τους ταυτοποιούσε ως Εβραίους και ως εκ τούτου, όποτε ξεμυτούσα από το σπίτι μου, συνήθως με κυνηγούσε και μου πετούσε πέτρες μια συμμορία αγοριών. Έτσι έπρεπε να βρίσκω τρόπους να ξεγλιστρώ από είσοδο σε είσοδο κάνοντας ζιγκ ζαγκ για να τους ξεφύγω. Καθημερινά οι Γερμανοί εξέδιδαν νέα διατάγματα, υποχρεώνοντας όλους να παραδώσουν τα πολύτιμά τους –υπό την απειλή θανάτου. Και φυσικά, όταν η Γκεστάπο πήρε τον αγαπημένο μου πατέρα για ανάκριση και τον επέστρεψε λίγες εβδομάδες αργότερα στο φέρετρο –αυτό κι αν ήταν τρομακτικό. Στο Τεζερίν ήμασταν υπό την κηδεμονία ενός «Madrich» (ενός εικοσάχρονου δασκάλου), ο οποίος προσπαθούσε να μας κρατήσει καθαρούς, υγιείς και μας έκανε να ξεχνάμε τις φοβερές συνθήκες στις οποίες είχαμε βρεθεί, μαθαίνοντάς μας να δουλεύουμε σε ομάδες, μαθαίνοντάς μας μουσική, ποδόσφαιρο, ενώ έφερνε διάφορους δασκάλους να μας μάθουν στα κρυφά πολλά άλλα πράγματα. Μία φράση που αποδίδεται στον Winston Churchill λέει «Αν βρεθείς στην κόλαση, απλώς συνέχισε να προχωράς». Τι πιστεύετε πως μπορεί να προσφέρει το βιβλίο αυτό στα σύγχρονα παιδιά –εκτός από μια ιστορική καταγραφή γεγονότων; *Ως απάντηση ο Michael Gruenbaum μας έστειλε τα γράμματα των παιδιών που έχουν ήδη διαβάσει το βιβλίο του, έπειτα από την επίσκεψή του στο σχολείο τους. Παραθέτουμε κάποια αποσπάσματα. «Δεν μπορώ να υποθέτω πράγματα για τους ανθρώπους, πρέπει να τους δώσω μια ευκαιρία, όπως κάνατε κι εσείς». «Διαβάζοντας το βιβλίο σας, κατάλαβα καλύτερα τον εαυτό μου και τον κόσμο γύρω μου». «Έχω στέγη πάνω από το κεφάλι μου και τρία γεύματα την ημέρα. Δεν θα έπρεπε να τα θεωρώ αυτά δεδομένα». «Έχω περισσότερο σεβασμό τώρα και το βιβλίο σας με βοήθησε να φτάσω σε αυτό το σημείο. Οι γονείς μου ξέρουν τώρα πόσο πολύ εκτιμώ ότι κάνουν για εμένα. Το βιβλίο σας με γέμισε με τόσα πολλά συναισθήματα». «Είμαι ευγνώμων που διάβασα το βιβλίο σας φέτος γιατί με έμαθε πώς βλέπω εγώ τους άλλους, πώς βλέπουν εκείνοι εμάς, αλλά κυρίως πώς βλέπουμε τους εαυτούς μας. Έμαθα για τις ρίζες και τα κίνητρα του αχρείαστου ρατσισμού όταν ανέβαλαν οι Ναζί την εξουσία. Έμαθα πως ο ρατσισμός δεν βρίσκεται ποτέ μακριά, αλλά πως συχνά έρχεται σαν δικαιολογία για να ρίξεις τις ευθύνες σε κάποιον άλλο. Τότε έψαχναν απλώς έναν αποδιοπομπαίο τράγο για τα δικά τους ελαττώματα». «Οι δύο συμβουλές που μας δώσατε πραγματικά ρίζωσαν μέσα μου. Να μην δεχόμαστε το όχι σαν απάντηση, ήταν η μία από αυτές. Συνδέθηκα με αυτό γιατί πάντα πρέπει να υποστηρίζουμε αυτό που πιστεύουμε, ακόμα και όταν οι άλλοι μας ρίχνουν κάτω πρέπει πάντα να σηκωνόμαστε και να προσπαθούμε ξανά. Να μην τους αφήνουμε να μας ελέγχουν. Κάποτε πίστευα πως οι άλλοι δεν θα ακούσουν τις ιδέες μου και θα λένε συνεχώς ‘όχι’, αλλά μόλις τις υπερασπίστηκα και ακολούθησα τη συμβουλή σας, εκείνοι πραγματικά άκουσαν. Η δεύτερη συμβουλή σας ήταν να μην ‘παντρευόμαστε’ τα πράγματά μας. Αυτό με έκανε να σκεφτώ πολύ για το πόσο σημαντικότεροι είναι οι άνθρωποι, οι αναμνήσεις και η αγάπη από τα αντικείμενα. Άρχισαν να χαρίζω και να δωρίζω τα πράγματα που δεν χρειάζομαι πια, σε εκείνους που τα έχουν ανάγκη. Σας ευχαριστώ για αυτή την τέλεια συμβουλή». Λέμε πως το μίσος και ο ρατσισμός καλλιεργούνται κυρίως στην οικογένεια. Τι μπορούμε να κάνουμε όσοι στεκόμαστε απ’ έξω και παρατηρούμε; Δεν καλλιεργούνται μόνο στην οικογένεια, παρ’ ότι φυσικά είναι πολύ σημαντικός παράγοντας, αλλά και έξω από την οικογένεια είναι το σχολείο και οι δάσκαλοι που πρέπει να γίνουν πρότυπα. Στην πατρίδα μου, στο Brookline της Μασαχουσέτης, υπάρχει μια οργάνωση «Facing History and Ourselves» που εδώ και 40 περίπου χρόνια άρχισε να κάνει μαθήματα για το Ολοκαύτωμα και τις γενικευμένες προκαταλήψεις, το μίσος και τον ρατσισμό, όπως στη γενοκτονία των Αρμενίων. Τώρα έχουν 15.000 δασκάλους σε όλο τον κόσμο που εμπλέκονται στα προγράμματά τους. Εδώ στη Μασαχουσέτη, η εκπαίδευση γύρω από το Ολοκαύτωμα είναι πια υποχρεωτική: ελπίζω να γίνει σιγά σιγά σε όλο τον κόσμο. Τι θα είχε να πει ο Μίσα στα παιδιά και τους νέους που τον διαβάζουν; Έχω κρατήσει δύο μεγάλα μαθήματα από αυτή την εμπειρία: 1. Ποτέ μην παντρεύεσαι τα υπάρχοντά σου – μπορούν πάντα να αντικατασταθούν. Χάσαμε τα υπάρχοντά μας σε τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις, αλλά πάντα κατορθώναμε να τα αντικαταστήσουμε και ακόμα καλύτερα. Το θέμα είναι πως πολλές εβραϊκές οικογένειες δεν μπόρεσαν να αποκοπούν από τις περιουσίες τους και να φύγουν από την Ευρώπη όσο είχαν ακόμα χρόνο – και αυτό δυστυχώς τους κόστισε τις ζωές τους. 2. Ποτέ μην δεχτείς το «Όχι» σαν απάντηση. Επειδή η μητέρα μου δεν εγκατέλειψε ποτέ και στην κυριολεξία μας έσωσε την τελευταία στιγμή από τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς, αυτό ακριβώς εξηγεί το γιατί είμαι ακόμα εδώ και έχω φτάσει την διόλου ευκαταφρόνητη ηλικία των 90! Αυτό είναι σίγουρα το μεγαλύτερο μάθημα που πήρα από τη μητέρα μου παρακολουθώντας την να «λύνει» προβλήματα ζωής. Ένα παράδειγμα των πιο πρόσφατων χρόνων είναι πως όταν έγραψα την παιδική ιστορία που προηγήθηκε αυτού του βιβλίου, επικοινώνησα με 80 λογοτεχνικούς ατζέντηδες και αντίστοιχους εκδότες για τα επόμενα δυόμιση χρόνια μέχρι να βρεθεί κάποιος που να ενδιαφερθεί να συζητήσουμε και να εκδώσει την ιστορία αυτή με έναν διαφορετικό τρόπο, όπως και έγινε. Και τώρα αυτή η ιστορία πάει καλά, και έχει ήδη μεταφραστεί σε δέκα και περισσότερες διαφορετικές γλώσσες. MICHAEL GRUENBAUM TODD HASAK-LOWY Κάπου λάμπει ακόμα ο ήλιος Ένα παιδί που επέζησε αφηγείται Μετάφραση: Μαρίζα Ντεκάστρο Εκδόσεις Παπαδόπουλος ISBN: 987-960-484-530-9 Τιμή: €14.99 Ηλικία: 12+
0 Comments
Leave a Reply. |
ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ This section will not be visible in live published website. Below are your current settings: Current Number Of Columns are = 2 Expand Posts Area = Gap/Space Between Posts = 10px Blog Post Style = card Use of custom card colors instead of default colors = Blog Post Card Background Color = current color Blog Post Card Shadow Color = current color Blog Post Card Border Color = current color Publish the website and visit your blog page to see the results Archives
March 2024
|
Αλκίφρονος 3 - Κάτω Πετράλωνα
Αθήνα Τ.Κ. : 11835
csmediagr0@gmail.com
theathinaiart@gmail.com
www.theathinaiart.com
Όροι χρήσης: Με βάση το Ν. 2121/93 περί μη αναδημοσιεύσιμου μέρους ή όλου του κειμένου
χωρίς άδεια του υπογράφοντος