Η «ΦΑΤΙΜΑ ΜΠΡΑΪΜΙ» & Ο JUERGEN BANSCHERUS ΣΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ

της Μαρίας Σούμπερτ

Δεν πάει πολύς καιρός που διάβασα το βιβλίο του Juergen Banscherus «Η απίστευτη κούρσα της Φατίμα Μπραῒμι» (εκδόσεις Μεταίχμιο) σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου. Το βιβλίο αφορά δύο νεαρούς εφήβους που βιώνουν καθένας ξεχωριστά την διαφορετικότητα: ο Γιάκομπ είναι λίγο περιθωριοποιημένος, κολλημένος με τους χρόνους στους αγώνες ταχύτητας και τους μαραθώνιους. Η Φατίμα από την άλλη είναι από την Αλγερία, φοράει μαντίλα, μακριές φούστες και δεν μιλάει σε κανέναν. Οι δύο αυτοί outsiders θα βρεθούν να κάθονται δίπλα δίπλα στο σχολείο και η δράση ξεκινά. Ο Γιάκομπ καλείται να υπερβεί τα προβλήματα υγείας του, η Φατίμα να προσαρμοστεί σε έναν διαφορετικό πολιτισμό. Ταυτόχρονα το κορίτσι βιώνει και την σχάση ανάμεσα στον πολιτισμό του σπιτιού της –με τις αρχές της αλγερικής κοινότητας- και την καθημερινότητά της στο σχολείο –με τις αρχές της γερμανικής κοινότητας.

Μέσα σε όλες αυτές τις δυσκολίες, στην ακόμα πιο περίπλοκη φάση της εφηβείας, τα δύο παιδιά θα βιώσουν τον ρατσισμό και το bullying από συμμαθητές τους, οι οποίοι ενώ εμφανίζονται ως οι «κακοί», στην ουσία φαίνεται να είναι οι πιο αδύναμοι, φοβισμένοι και μπερδεμένοι της υπόθεσης. Γιατί ένα παιδί που προπηλακίζει ένα άλλο παιδί επειδή έτσι έχει μάθει πως πρέπει να γίνεται στο σπίτι του, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί διαφορετικά.
         
Οι δύο πρωταγωνιστές, ο Γιάκομπ και η Φατίμα, θα συνδεθούν με την αλληλεγγύη της αθωότητάς τους, αλλά και μέσα από τον μεγάλο στόχο: ένα μεγάλο αγώνα δρόμου. Ο Juergen Banscherus γράφει ένα βιβλίο όχι μόνο για τις κοινές απολήξεις της διαφορετικότητας, αλλά και τις δράσεις που την εξαλείφουν: ο αθλητισμός είναι μια από αυτές.
         
Στην ουσία όμως, αυτό που στηρίζει ή απορρίπτει τη διαφορετικότητα είναι το ίδιο το οικογενειακό περιβάλλον: ο παππούς της Φατίμα δεν της επιτρέπει να διαφοροποιηθεί από τις παραδόσεις τους, ο πατέρας του Γιον δεν επιτρέπει τίποτα το διαφορετικό στην κοινότητά τους και μόνο οι γονείς του Γιάκομπ μπορούν να δεχθούν την επιθυμία του γιου τους να στηρίξει κάτι που μπορεί για αυτούς να είναι ανοίκειο.
         
Ή όπως μας είπε και ο ίδιος ο συγγραφέας στις ερωτήσεις που του κάναμε, το πλαίσιο που επηρεάζει τους νέους είναι το σπίτι, το σχολείο και οι φίλοι. Και ίσως τα βιβλία να βοηθάνε κι αυτά.
         
Πώς ξεκινήσατε να γράφετε; Ποια είναι η πρώτη εικόνα που έχετε από τον εαυτό σας σαν συγγραφέα;
Ήμουν 16 και ερωτευμένος. Όταν χωρίσαμε, βγήκα ένα βράδυ που δεν μπορούσα να κοιμηθώ στο δάσος. Δεν ξέρω πια γιατί έκανα κάτι τέτοιο. Για να πενθήσω; Γιατί δεν άντεχα άλλο ξαπλωμένος στο κρεβάτι; Γιατί έψαχνα παρηγοριά; Για όλα αυτά;
Το φεγγάρι φώτιζε τη νύχτα, τα δέντρα έριχναν τις σκιές τους στα μονοπάτια. Μπορεί να ακούγεται ρομαντικό, ίσως και να ήταν –το γεγονός πάντως είναι πως ξαφνικά αναδύθηκαν λέξεις μέσα μου και δημιούργησαν ένα ποίημα. Έτρεξα πίσω στο σπίτι και το κατέγραψα. «Οι περιπλεγμένες σκιές» ήταν το πρώτο δικό μου κείμενο.
 
Και γιατί βιβλία για παιδιά και εφήβους;
Αυτό προέκυψε αργότερα. Μέχρι να γίνω 34 ασχολούμουν μόνο με την ποίηση. Τότε βίωσα μαζικές επιθέσεις ενάντια σε Τούρκους συμπολίτες μου στο Dortmund και αποφάσισα να γράψω ένα βιβλίο για παιδιά. Οι βίαιες εμπειρίες της δικής μου παιδικής ηλικίας μπορεί να συνέβαλαν σε αυτή την απόφαση. Όσο έγραφα το βιβλίο «Χωρίς τιράντες για την Όγια» («Keine Hosenträger für Oya») ερωτεύτηκα αυτό το είδος. Και αυτό συνεχίζεται έως σήμερα. Θεωρώ πως είναι μεγάλο μου προνόμιο να γράφω για παιδιά και εφήβους.
 
Ποιες είναι οι δικές σας εφηβικές αναγνωστικές εμπειρίες; Ποιοι οι αγαπημένοι συγγραφείς;
Στη δική μου παιδική ηλικία –και είμαι γεννημένος το 1949- δεν υπήρχαν τόσο πολλά παιδικά και εφηβικά βιβλία όπως σήμερα. Μέχρι να γίνω δώδεκα χρονών διάβαζα κυρίως τις περιπετειώδεις ιστορίες του Karl May, καταβρόχθιζα τα βιβλία του Ιουλίου Βερν και ταξιδιωτικές εκθέσεις από μακρινούς τόπους. Όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Ντοστογιέφσκι «Έγκλημα και τιμωρία», το παιδικό και εφηβικό ανάγνωσμα σταμάτησε να με απασχολεί. Ίσως ως δωδεκάχρονος να μην μπορούσα να συλλάβω την ουσία του έργου –το βρήκα όμως εξαιρετικό.
Οι αγαπημένοι μου συγγραφείς σήμερα είναι ο Richard Powers, ο Robert Seethaler, σταθερά ο Gabriel Garcia Marquez, ο Don Winslow, ο Volker Kutscher, ο Lars Gustafsson, ο Per Olov Enquist, ο ελάχιστα γνωστός Jan Konnefke και πολλοί άλλοι.
 
Πιστεύετε ότι μπορεί να βοηθήσει η λογοτεχνία τους νέους σήμερα στην καθιέρωση ενός αξιακού συστήματος; Χρειάζεται να έχει έναν τέτοιο ρόλο η λογοτεχνία για εφήβους;
Πιστεύω πως δεν θα έπρεπε να υπερτιμούμε την επίδραση της λογοτεχνίας. Για τους εφήβους είναι πιο σημαντικοί η οικογένεια, το σχολείο και οι φίλοι τους σε ότι αφορά τουλάχιστον την συγκρότηση του αξιακού τους συστήματος. Είμαι πολύ ευχαριστημένος, όταν έπειτα από την ανάγνωση των βιβλίων μου αναπτυχθεί μια –κατά προτίμηση αμφιλεγόμενη- συζήτηση γύρω από το θέμα.
 
Η Φατίμα Μπραῒμι είναι ένα βιβλίο που σχολιάζει ζητήματα πολυπολιτισμικότητας και διαφορετικότητας. Πόσο σημαντικό είναι να μιλήσει κανείς για τα ζητήματα αυτά στην Γερμανία του σήμερα και μάλιστα στους νέους;
Εν όψει του περισσότερου του ενός εκατομμυρίου προσφύγων, εν όψει της μετανάστευσης από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εν όψει των τοιχών που ορθώνονται ανάμεσα στις θρησκείες, είναι πολύ σημαντικό. Κυρίως όμως πρέπει να μάθουμε καταρχήν να συζητούμε με τέτοιο τρόπο που να επιτρέπει και την άποψη των άλλων. Το σχολείο και το πατρικό σπίτι είναι καλοί τόποι για να ξεκινήσουμε. Τα βιβλία έρχονται μετά επιβοηθητικά.
 
Θα σκεφτόσασταν να γράψετε ένα βιβλίο με ήρωα το Γιον και την παρέα του;
Προς το παρόν έχω άλλα σχέδια. Ίσως όμως επανέλθουν όμως ο Γιον και η παρέα του ξανά στο προσκήνιο.