ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ IVO VAN HOVE “ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΒΑ-ΠΕΡΣΟΝΑ”

της Λίλας Παπαπάσχου

Ο πολυδιάστατος και αισθησιακός κόσμος του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Οι δυσλειτουργικοί, αλλά γεμάτοι γοητεία ήρωες του. Τα διάστικτα από συμβολισμούς και αλληγορίες πλάνα του. Η ποιητικότητα των γκρο-πλαν του, που μεταμορφώνουν πρόσωπα καθημερινά, αδρά, σχεδόν ανδρόγυνα, σε μυθικές φιγούρες που στοιχειώνουν εδώ και χρόνια γενιές και γενιές καλλιτεχνών σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Οι διαχρονικές υπαρξιακές του ανησυχίες. Η ψυχαναλυτική προσέγγιση των χαρακτήρων του, που κινούνται ανάμεσα στην αγιότητα και την απόλυτη αμαρτία. Τα μαγευτικά, θολά,  τοπία του.  Ο πολύπλοκος και συχνά ακατανόητος γυναικείος ψυχισμός που στα έργα του αποθεώνεται ως κάτι ιερό, ακόμη και μέσα στην πλήρη αποδόμηση του. Η φύση και ο πολιτισμός. Το πνεύμα και η ύλη.  Η  μητρότητα, αλλά και οι πολλαπλοί κοινωνικοί ρόλοι των δύο φύλων. Η σχέση τέχνης και πραγματικότητας, ο έρωτας, το γήρας, ο θάνατος και ότι άλλο υπάρχει ανάμεσά τους. 

Όλα αυτά και ακόμη περισσότερα, έτσι όπως τα διασκεύασε και τα σκηνοθέτησε μέσα από το δικό του ξεχωριστό δημιουργικό φίλτρο ο διεθνώς καταξιωμένος Βέλγος σκηνοθέτης Ίβο βαν Χόβε,  ο οποίος παρουσιάζει για δεύτερη φορά δουλειά του στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, τα είδαμε και εμείς την Παρασκευή, στην Αίθουσα "Αλεξάνδρα Τριάντη", στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, απολαμβάνοντας δύο υψηλής αισθητικής, θεατρικές πραγματείες πάνω στα έργα του Μπέργκμαν "ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΒΑ - ΠΕΡΣΟΝΑ", με έντονο το κινηματογραφικό στοιχείο, το οποίο σε καμία περίπτωση δεν λειτούργησε εις βάρος της θεατρικής πράξης. 

Ο αξιόλογος σκηνοθέτης "έσπασε" σε δύο μέρη την σκηνική δράση, μετατρέποντας δύο από τις πιο εμβληματικές ταινίες του Σουηδού δημιουργού σε αυτόνομα μονόπρακτα, τα οποία όμως εμπεριείχαν το ένα το άλλο αποτελώντας εν τέλει μία ενιαία παράσταση και θίγοντας από διαφορετική οπτική γωνία το ίδιο καίριο ζήτημα της θνητότητας που έρχεται σε μόνιμη σύγκρουση με την ναρκισσιστική, αλλά και αναπόφευκτη, ανάγκη του καθενός από εμάς να δώσει νόημα στην ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξής του. Της ανθρώπινης ύπαρξης που είναι καταδικασμένη εν τη γενέσει της να φθαρεί και να οδηγηθεί με λιγότερη, περισσότερη ή καθόλου γαλήνη σε ένα προδιαγεγραμμένο τέλος.  

Το νερό που πάντα...ρει...έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις καθηλωμένες ζωές των ηρώων
​λειτουργώντας ως καθαρτήριο

Στο Μετά την πρόβα, οι ηθοποιοί (με τη σειρά που εμφανίστηκαν) Gijs Scholten van Aschat/Χέντρικ Φόγκλερ, Gaite Jansen/Άννα & Marieke Heebink/Ρέιτσελ, μας μετέφεραν στο παρασκήνιο μιας πρόβας, εκεί που όλα μπορούν να συμβούν - και όντως συμβαίνουν - κάνοντας μία τομή στο παρόν και δημιουργώντας έναν προσωπικό χωροχρόνο, όπου ο καθένας από τους ήρωες αποκαλύπτεται έτσι όπως είναι, γυμνός από αντιστάσεις και ανέπαφος από τον έξω κόσμο. Είναι όμως έτσι; Μπορεί κανείς να ξεφύγει, έστω και μέσω της τέχνης, από την αμείλικτη πραγματικότητα; Οι τρεις ταλαντούχοι, πειθαρχημένοι και απόλυτα εκφραστικοί μέσα στην κινησιολογική και υποκριτική τους απλότητα ηθοποιοί, έκαναν να φαίνονται εύκολες και ευρύτερα κατανοητές θεατρικές τεχνικές και σκηνοθετικές φόρμες που κάτω από άλλες συνθήκες θα μπορούσαν να τους εγκλωβίσουν σε μία κουραστική και μονότονη σκηνική αφήγηση.

Η καταλυτική συμβολή της μουσικής που παρεμβάλλεται τις πιο απρόσμενα επώδυνες στιγμές σαν ένα ιδιόμορφο σήμα κινδύνου, ενώνει και ταυτόχρονα χωρίζει το παρελθόν από το παρόν του μεσήλικα σκηνοθέτη Χέντρικ Φόγκλερ, που βρίσκεται αντιμέτωπος με τη νεαρή και φιλόδοξη Άννα - παρόν- και την παρακμιακή πρώην ντίβα Ρέιτσελ - παρελθόν - διεκδικώντας και απωθώντας τον η καθεμία με τον τρόπο της, αλλά έχοντας και οι δύο ...ίδιον όφελος...να τον κατακτήσουν. Ο άντρας ως πυγμαλίωνας, μέντορας, εραστής, εξουσιαστής και η γυναίκα ως μούσα, σύζυγος, ερωμένη, θύμα και θύτης. Η προαιώνια μάχη των φύλων. Η ιδιωτική και η δημόσια ζωή του καλλιτέχνη. Η μοναξιά μετά την πρόβα...Τότε που ο καθένας παίρνει το δρόμο του και ότι ειπώθηκε εκεί αποτελεί ξεθωριασμένη ανάμνηση. Όταν το "πάρτι" τελειώσει  και η παράσταση ανέβει για να αναμετρηθεί με το κοινό, ο σκηνοθέτης πάντα μένει πίσω για να "συμμαζέψει" ότι απέμεινε από την πρόβα, προετοιμάζοντας στο μυαλό του την επόμενη παράσταση...

Ο Gijs Scholten van Aschat/Χέντρικ Φόγκλερ και η Gaite Jansen/Άννα

Στο Περσόνα οι ίδιοι ηθοποιοί υποδύθηκαν υποδειγματικά τους ήρωες της πιο αγαπημένης μου ταινίας του Μπέργκμαν, για να μας μεταφέρουν στην αρχή σε μια ψυχιατρική κλινική και στη συνέχεια σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο, εκεί όπου η Marieke Heebink ως Ελίσαμπετ Φόγκλερ και η Gaite Jansen ως Άλμα μας παρέσυραν σε μία σκηνική φαντασμαγορία που υποστηρίχτηκε με άρτια τεχνικά μέσα, ξυπνώντας τις πιο μύχιες επιθυμίες μας και εξιτάροντας τις πιο ανομολόγητες φαντασιώσεις μας.  Με την κυνική, ψυχρή, σχεδόν "ρομποτική" Frieda Pittoors να ερμηνεύει το γιατρό που συστήνει την Άλμα και την ηρεμία της εξοχής ως την μόνη θεραπεία για την κλονισμένη ψυχικά Ελίσαμπετ  και τον Gijs Scholten van Aschat ως σύζυγό της (με το κοινό επίθετο "Φόγκλερ" να αφήνει όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά) να δρουν ως καταλύτες υπενθυμίζοντας σε όλους πως ότι κι αν συμβεί ανάμεσα στις δύο φαινομενικά εκ διαμέτρου αντίθετες γυναίκες, στο τέλος όλα θα επιστρέψουν εκεί απ' όπου ξεκίνησαν. Σαν όλα αυτά που παρεμβάλλονται να είναι ένα όνειρο ή ένας εφιάλτης αντίστοιχα.

Στο τέλος οι ηρωίδες του Μπέργκμαν θα ξαναβάλουν το "προσωπείο" τους, η μία της καταξιωμένης ηθοποιού και στοργικής μητέρας και η άλλη της αγνής, αφοσιωμένης νοσοκόμας και θα ξαναβρούν την κανονικότητα τους. Αυτοί που σίγουρα δεν πρόκειται να μείνουν αλώβητοι από όσα συνέβησαν στη θεατρική εκδοχή των Μετά την Πρόβα & Περσόνα, είναι οι θεατές που με βάση τα βιώματά τους, θα κάνουν τις δικές τους αναγωγές, γιατί η μεγαλύτερη αξία παραστάσεων σαν αυτή που παρακολουθήσαμε το βράδυ της Παρασκευής, έγκειται στο γεγονός ότι σε ακολουθούν πολύ καιρό μετά τη θέαση τους. 

Στιγμιότυπα από το Περσόνα

Με τον διεθνούς φήμης, πολυβραβευμένο σκηνοθέτη Ivo Van Hove που έχει υπάρξει - μεταξύ άλλων -  προσωπική επιλογή του David Bowie για να σκηνοθετήσει το 2015 το απόλυτο sold out μιούζικαλ Lazarus στη Νέα Υόρκη, που έγραψε ο ίδιος ο Bowie με την Enda Walsh, να υπογράφει τη διασκευή και την σκηνοθεσία, τον Peter van Kraaij τη δραματουργία και τη μετάφραση του Περσόνα και τον Karst Woudstra τη μετάφραση του Μετά την Πρόβα, αλλά και με την καθοριστικότατη συμβολή του Jan Versweyveld που επιμελήθηκε τα σκηνικά και τους φωτισμούς, όσοι βρεθήκαμε στο Μέγαρο Μουσικής ζήσαμε μία μοναδική εμπειρία (με τη χρονική διάρκεια της παράστασης να μπορούσε ίσως να ήταν λίγο μικρότερη) απολαμβάνοντας με όλες μας τις αισθήσεις έναν επιτυχημένο συνδυασμό σκηνοθετικής και ερμηνευτικής δεινότητας, τεχνικής υπεροχής και σύγχρονης αισθητικής. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ανάμεσα στους θεατές είδαμε πολλούς και γνωστούς ηθοποιούς, σκηνοθέτες, συγγραφείς κλπ, αφού τα δύο αυτά έργα μιλούν απευθείας στο μυαλό, την καρδιά και την ψυχή του καλλιτέχνη, αποτελώντας ωδή και ταυτόχρονα κατακραυγή στην τέχνη και αναζητώντας την αλήθεια πίσω από κάθε είδους...συγκάλυψη και υποκρισία. 

Απόψε στις 21.00,  όσοι δεν προλάβατε να παρακολουθήσατε τις δύο προηγούμενες παραστάσεις, έχετε μία τελευταία ευκαιρία να ανακαλύψετε από την αρχή τον σαγηνευτικό κινηματογραφικό κόσμο του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, μέσα από την ανανεωτική ματιά ενός πολύ ταλαντούχου καλλιτέχνη και των εξίσου χαρισματικών συνεργατών του. Η "έναρξη" του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών έγινε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και ευχόμαστε η συνέχεια να είναι το ίδιο εντυπωσιακή και αξιόλογη.  

Η υπόκλιση και το ένθερμο χειροκρότημα του κοινού...

Συντελεστές:
Σκηνοθεσία: Ivo van Hove
Δραματουργία: Peter van Kraaij
Μετάφραση του Μετά την πρόβα: Karst Woudstra
Μετάφραση του Περσόνα: Peter van Kraaij
Σκηνικά - Φωτισμοί: Jan Versweyveld
Ήχος: Roeland Fernhout
Κοστούμια: An D’Huys
Στο Μετά την πρόβα παίζουν: Marieke Heebink (Ρέιτσελ), Gijs Scholten van Aschat (Χέντρικ Φόγκλερ), Gaite Jansen (Άννα)
Στο Περσόνα παίζουν: Marieke Heebink (Ελίσαμπετ Φόγκλερ), Frieda Pittoors (γιατρός), Gijs Scholten van Aschat (σύζυγος της Ελίσαμπετ), Gaite Jansen (Άλμα)
Συμπαραγωγή: Théâtre de la Place (Λιέγη), Théâtres de la Ville de Luxembourg, Maison des arts de Créteil
Σε συνεργασία με: Auteursbureau ALMO bvba
Με ανάθεση από: Josef Weinberger Ltd, London και το Ίδρυμα Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Διάρκεια: 150' (με 20' διάλειμμα)

Εισιτήρια από 10 ευρώ στην Πανεπιστημίου 39, στο 210 32 72000 και στο greekfestival.gr

Toneelgroep Amsterdam - Ivo van Hove
Μετά την πρόβα – Περσόνα

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη
1-3 Ιουνίου, 21:00

Ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα του σύγχρονου θεάτρου ανοίγει το Φεστιβάλ Αθηνών.

Ο διεθνώς καταξιωμένος Βέλγος σκηνοθέτης Ίβο βαν Χόβε, καταφθάνει στο Φεστιβάλ Αθηνών με μία από τις πλέον φημισμένες παραστάσεις της καριέρας του. Με το δίπτυχο Μετά την πρόβα - Περσόνα διασκευάζει για τη σκηνή τις δύο εμβληματικές ταινίες του Μπέργκμαν, σε μία παράσταση που καθηλώνει με τη δύναμη των εικόνων και των νοημάτων της. Έχοντας μελετήσει σε βάθος την εργογραφία του μεγάλου Σουηδού και με διασκευές άλλων μπεργκμανικών έργων στο ενεργητικό του, ο Βαν Χόβε τοποθετεί τη δράση σε μια σχεδόν γυμνή σκηνή, που με τη βοήθεια κινηματογραφικών μέσων χρησιμεύει ως καμβάς για τη δημιουργία εντυπωσιακών σκηνικών εικόνων, με ιδιαίτερη ένταση και ακρίβεια. Με την αριστοτεχνική ματιά του απογειώνει τα έργα του Μπέργκμαν, που προσεγγίζουν με βαθιά κατανόηση την ανθρώπινη συνθήκη και εξετάζουν πώς η τέχνη νοηματοδοτεί τη ζωή και την κοινωνία.

Λίγα λόγια για το έργο:
Στο Μετά την πρόβα, ο σκηνοθέτης Χέντρικ Φόγκλερ οργανώνει τη ζωή του με βάση τους περιορισμούς της πρόβας. Η δουλειά του τον απορροφά ολοκληρωτικά και έτσι, οι πρόβες μετατρέπονται σε ημερολογιακές καταγραφές. Η πραγματική ζωή όμως δεν μπορεί να μείνει απρόσβλητη από εξωτερικούς παράγοντες. Η αγάπη, η φθορά και ο θάνατος υπεισέρχονται στο φαινομενικά απόρθητο φρούριο των προβών με τη μορφή δύο γυναικών, της Ρέιτσελ και της Άννας. Στην Περσόνα, μια ηθοποιός ενώ παίζει πάνω στη σκηνή, παύει ξαφνικά να μιλάει. Στο μυαλό της, οι ρόλοι που υποδύεται ταυτίζονται με τους ρόλους της καθημερινότητας. Για ακόμα μια φορά, η πραγματική ζωή επεμβαίνει βίαια και αποσπά τον άνθρωπο από το ελεγχόμενο, ασφαλές πεδίο του θεάτρου. Η σύγκρουση της ηθοποιού με τις προσδοκίες των άλλων θα οδηγήσει σε μια βαθιά ρήξη με το περιβάλλον της, συμπαρασύροντας τον γιατρό και τη νοσοκόμα που τη φροντίζουν.

10+1 πράγματα που ίσως δε γνωρίζατε για τον Ίβο βαν Χόβε:

1. Σκηνοθετεί σταθερά από το 1981. Είναι σκηνοθέτης και διευθυντής του Toneelgroep Amsterdam από το 2001, ωστόσο έχει συνεργαστεί με τους μεγαλύτερους θεατρικούς οργανισμούς στον κόσμο: Φεστιβάλ Αβινιόν, Φεστιβάλ Εδιμβούργου, Μπιεννάλε της Βενετίας, Holland Festival, Comédie-Française, Deutsches Schauspielhaus του Αμβούργου, Staatstheater στη Στουτγκάρδη, New York Theatre Workshop, National Theatre του Λονδίνου κ.α.
2. Ήταν προσωπική επιλογή του David Bowie, για να σκηνοθετήσει το 2015 το Lazarus στη Νέα Υόρκη, το μιούζικαλ που έγραψε ο Bowie με την Enda Walsh. Ήταν απόλυτα sold out, τόσο στην Αμερική, όσο και στο Λονδίνο όπου παρουσιάστηκε για λίγες παραστάσεις στη συνέχεια. 
3.  Τη θεατρική σαιζον 2016-2017 σκηνοθέτησε στο Barbican Theatre του Λονδίνου το Obsession του Λουκίνο Βισκόντι, με πρωταγωνιστή τον Jude Law.
4.  Την επόμενη σαιζόν θα σκηνοθετήσει στο West End στο Λονδίνο την Cate Blanchett στο Όλα για την Εύα, μεταφέροντας στη σκηνή τη θρυλική ταινία του Joseph L Mankiewicz.
5. Από το 1984 είναι ένας από τους καλλιτεχνικούς διευθυντές στο τμήμα Δραματικών Τεχνών στο University College της Αμβέρσας. 
6. Έχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία από Φεστιβάλ και κριτικούς, μεταξύ των οποίων το Amsterdam Award for the Arts το 2015 και το 2016, δύο βραβεία Tony, δύο Drama League Awards, δύο Drama Desk Awards, δύο Outer Critics Circle Awards and δύο Grands Prix de la Critique.
7. Στην πατρίδα του, το Βέλγιο, έχει ανακηρυχθεί από τον Βασιλιά Φίλιππο Διοικητής του Τάγματος του Στέμματος. Το 2015 τιμήθηκε με το Flemish Culture Prize για την γενικότερη προσφορά του στον πολιτισμό, από τον Φλαμανδό Υπουργό Πολιτισμού.
8. Αυτή είναι η δεύτερη μόλις φορά που βλέπουμε παράστασή του στην Ελλάδα. Η πρώτη ήταν το 2011 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, οπότε και είχε παρουσιάσει μία άλλη «μπεργμανική» παραγωγή, τις συγκλονιστικές Στιγμές από έναν γάμο.
9. Πρόσφατα είδαμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε απευθείας μετάδοση μία σκηνοθεσία του στο National Theatre, την Έντα Γκάμπλερ του Ίψεν, με πρωταγωνίστρια την Ruth Wilson.
10. Το 2015 σκηνοθέτησε στο Broadway το έργο The Crucible (Μάγισσες του Σάλεμ) του Άρθρουρ Μίλλερ, με έναν εντυπωσιακό θίασο χολυγουντιανών ηθοποιών: Ben Whishaw (Skyfall, Spectre), Ciarán Hinds (Game of Thrones, Rome), Saoirse Ronan (Ladybird) κ.α. Η παράσταση ήταν υποψήφια για 4 βραβεία Tony.
11. Μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ήταν ένα άλλο έργο του Άρθουρ Μίλλερ, το Ψηλά από τη Γέφυρα, στο Young Vic του Λονδίνου το 2015. Η παράσταση τιμήθηκε με βραβεία Olivier και Tony και ο ίδιος Βραβείο Κριτικών ως καλύτερος σκηνοθέτης.

Με ελληνικούς υπέρτιτλους 

Δείτε εδώ το trailer της παράστασης: