ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΕ GRAPHIC NOVEL

23/1/2020

της Μαρίας Σούμπερτ

Είναι ορισμένα βιβλία της ελληνικής κλασικής λογοτεχνίας που είναι ιδιαίτερα δύσκολα. Όχι στο λόγο, ούτε στον τρόπο αφήγησης –παρ’ ότι και αυτά έχουν κάπως παλιώσει- όσο αφορά το συναίσθημα που μετακινείται μέσα στις σελίδες, που περνάει στον αναγνώστη και τον στοιχειώνει. Η «Ζωή εν τάφω» του Στρατή Μυριβίλη είναι το ένα από αυτά - ίσως γιατί η περιγραφή του τρόμου των χαρακωμάτων να έρχεται πολύ κοντά μας από τη στιγμή που γίνεται από Έλληνα συγγραφέα. Το άλλο είναι ο «Ζητιάνος» του Ανδρέα Καρκαβίτσα, το οποίο πραγματεύεται μια σκοτεινή εποχή, με πολύ θυμό και βία.

Στην περιγραφή του βιβλίου διαβάζουμε: «Μερικά χρόνια μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος, φτάνει στο χωριό Νυχτερέμι στις εκβολές του Πηνειού ο επαγγελματίας ζητιάνος Τζιριτόκωστας, ένας αδυσώπητος εκμεταλλευτής της ανθρώπινης αδυναμίας. Με αποκλειστικό σκοπό τον προσωπικό πλουτισμό, ο Τζιριτόκωστας θα χειραγωγήσει επιδέξια τους αμόρφωτους, δεισιδαίμονες και με πρωτόγονα ένστικτα κατοίκους του χωριού και σε λίγες μόνον ημέρες θα τους οδηγήσει στην καταστροφή και τον αφανισμό».

Αυτό είναι και το στοιχείο που κάνει βαθιά σοκαριστικό το νατουραλιστικό αφήγημα του Ανδρέα Καρκαβίτσα. H απουσία ενσυναίσθησης, η απουσία του παραμικρού ενδιαφέροντος για τον διπλανό, για το ευ ζην, για την συνύπαρξη. Σε μια εποχή και έναν τόπο όπου οι χωρικοί έχουν μάθει να προσκυνούν και να επιβιώνουν, το αρνί έχει μεγαλύτερη αξία από την έγκυο γυναίκα –κυρίως γιατί oi γυναίκες παρέχονταν δωρεάν, ενώ τα αρνιά κόστιζαν. Τα χρόνια εκείνα –τα τόσο διαφορετικά από σήμερα, σε ένα πρώτο τουλάχιστον επίπεδο- η ανθρώπινη ζωή είχε μικρή αξία και η όποια τιμωρία της αφαίρεσής της αφορούσε περισσότερο την ανυπακοή στον άρχοντα, παρά την αξία της ίδιας της ζωής.

Αυτά είναι και τα στοιχεία που κατορθώνει να εντάξει στο graphic novel του ο Kanellos Cob, με ένα ρεαλιστικό και συχνά απωθητικό σχέδιο το οποίο όμως δεν σε αφήνει να κοιτάξεις αλλού. Οι μορφές του δεν είναι όμορφες, δεν είναι εξωραϊσμένες, όπως θέλουμε τώρα να βλέπουμε τους προγόνους μας τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Οι μορφές του είναι σκληρές, άσχημες, με βλέμμα αδιάφορο εκτός κι αν εκφράζει μίσος και θυμό. Είναι οι μορφές που επέστρεψαν σε κάθε Τζιριτόκωστα να λυμαίνεται την αμάθεια και την προκατάληψη των χωρικών.

Σε μια εποχή λοιπόν σαν την σημερινή, σκληρή και αδίστακτη από πολλές διαφορετικές σκοπιές, οι έφηβοι –και οι νέοι και ενήλικες- δεν έχουν μάθει να διαβάζουν. Έχουν μάθει όμως να αγαπούν τα graphic novels και τι καλύτερος τρόπος να διαβάσουν τον «Ζητιάνο» του Καρκαβίτσα παρά σε μια τέτοια μορφή. Ίσως τους κινήσει την περιέργεια να διαβάσουν και το πρωτότυπο –αλλά και να μην συμβεί αυτό, θα έχουν πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι του πλούτου του έργου αυτού.