«ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ» ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΡΑΜΗ 24/3 ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ & ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΤΟΣ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ 2019
 
Ερωτόκριτος
Σύγχρονο ελληνικό μιούζικαλ του Δημήτρη Μαραμή
 
Βασισμένο στο πρωτότυπο έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου
Μουσική διεύθυνση Δημήτρης Μαραμής
Σκηνοθεσία-χορογραφία-σκηνικό Κωνσταντίνος Ρήγος

​Ερμηνεύουν:
Θοδωρής Βουτσικάκης (Ερωτόκριτος)
Ελένη Δημοπούλου (Αρετούσα)
Ιωάννα Φόρτη (Νένα)
Γκωτιέ Βελισσάρης (Πολύδωρος)

Ο Δημήτρης Μαραμής υπογράφει τη μουσική και τη μουσική διεύθυνση του Ερωτόκριτου, ενώ η σκηνοθεσία, η χορογραφία και το σκηνικό είναι του Κωνσταντίνου Ρήγου, καλλιτεχνικού διευθυντή του Μπαλέτου της ΕΛΣ.

Στην νέα εκδοχή της παράστασης πρωταγωνιστούν οι ταλαντούχοι ερμηνευτές έντεχνου τραγουδιού: Θοδωρής Βουτσικάκης (Ερωτόκριτος), Ελένη Δημοπούλου (Αρετούσα), Γκωτιέ Βελισσάρης (Πολύδωρος) και οι διακεκριμένοι λυρικοί καλλιτέχνες Ιωάννα Φόρτη (Παραμάνα) και Κωστής Μαυρογένης (Ρήγας).
 
Ο Δημήτρης Μαραμής συνέθεσε ένα έργο γεμάτο δυνατές μελωδίες, πάνω στο αριστούργημα του Κορνάρου, κρατώντας την κρητική διάλεκτο και το μέτρο (δεκαπεντασύλλαβος) του έργου. Με επιρροές από τη μουσική παράδοση της Κρήτης, αναφορές στην τζαζ, τα μπλουζ, ο συνθέτης δημιούργησε ένα νέο μελωδικό σύμπαν για τους χιλιάδες στίχους του Ερωτόκριτου. «Το πρώτο ερώτημα που έθεσα στον εαυτό μου ήταν το πώς θα προσέγγιζα μουσικά αυτό το κλασικό αριστούργημα των δέκα χιλιάδων στίχων γραμμένο στην κρητική διάλεκτο, μέρη του οποίου σιγοτραγουδιούνται από όλους τους Έλληνες στην παραδοσιακή τους μελοποίηση. Θεώρησα ότι πρέπει να μελοποιηθεί με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο σε σχέση με αυτά που είχαμε συνηθίσει έως τώρα, χωρίς όμως να προδοθεί ούτε μία συλλαβή από το λόγο του Βιτσέντζου Κορνάρου», αναφέρει ο Δημήτρης Μαραμής στο σημείωμά του.
 
Ο Ερωτόκριτος του Μαραμή δεν τοποθετείται σε συγκεκριμένο χρόνο και χώρο. Εστιάζει κυρίως στα διαχρονικά στοιχεία της ερωτικής ιστορίας του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, στην «αρρώστια» του πόθου και στις περιπέτειες των δύο νέων μέχρι να φτάσουν στο αίσιο τέλος του γάμου τους, παρά τη χρήση του ιδιαίτερου δεκαπεντασύλλαβου του Κορνάρου, που παραπέμπει στο πρωτότυπο ιστορικό πλαίσιο.
 
Στο ίδιο πλαίσιο κινείται επίσης η σκηνική απόδοση του Κωνσταντίνου Ρήγου, ο οποίος έστησε μια παράσταση με σύγχρονα υλικά και μινιμαλιστικό σκηνικό, αλλά και μια live κάμερα που εστιάζει στην ένταση των συναισθημάτων. Η σκηνοθεσία ακολουθεί το μουσικό κείμενο και τη γλώσσα του Ερωτόκριτου, και την ίδια στιγμή αναδεικνύει όλα εκείνα τα διαχρονικά ζητήματα που ενώνουν και ταυτόχρονα χωρίζουν την Αρετούσα και τον Ερωτόκριτο, με τη δραματική και επαναστατική ένταση ενός Ρωμαίου και μιας Ιουλιέττας. 
 
Ο Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου είναι ένα περιπετειώδες αφηγηματικό ποίημα, το οποίο γράφτηκε τέσσερις αιώνες πριν, περίπου το 1600, στην Κρήτη. Συγκαταλέγεται στα ωραιότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας και αναγνωρίζεται ως μια από τις σημαντικότερες δημιουργίες της Αναγέννησης και συνολικά του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Πρόκειται για ένα έργο με περισσότερους από 10.000 στίχους σε κρητική διάλεκτο, ομοιοκαταληξία και ρυθμό ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο του Βιτσέντζου Κορνάρου. Το έργο εξιστορεί τον έρωτα δύο νέων από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, του Ερωτόκριτου, γιου ενός αυλικού, και της Αρετούσας, κόρης του βασιλιά της Αθήνας Ηράκλη, ο οποίος ύστερα από πολλές περιπέτειες, αντιδράσεις και αντιξοότητες οδηγείται σε αίσιο τέλος. 
 
Σημείωμα του συνθέτη Δημήτρη Μαραμή
 
Χρειάζεται θάρρος για να καταπιαστείς με ένα αριστούργημα της ελληνικής λογοτεχνίας όπως ο Ερωτόκριτος και να συνθέσεις τη μουσική του εκδοχή.
Η πρώτη μου επαφή ως συνθέτη με τον Ερωτόκριτο έγινε όταν ο σκηνοθέτης Στάθης Λιβαθινός μού ζήτησε να γράψω πρωτότυπη μουσική και τραγούδια για την παράσταση που θα ανέβαζε στο Θέατρο Ακροπόλ το 2011. Την επόμενη χρονιά άρχισα να παρουσιάζω ευρύτερα τα τρία κεντρικά τραγούδια, τα οποία ήταν αντιπροσωπευτικά της αιρετικής μουσικής μου προσέγγισης. Παράλληλα, πειραματιζόμουν και με άλλα μέρη του. Η ανταπόκριση του ακροατηρίου σε κάθε άκουσμα του πρώιμου αυτού υλικού με οδήγησε να βυθιστώ περισσότερο στο έργο και να οραματιστώ μια ολοκληρωμένη μουσική σύνθεση, ένα μιούζικαλ με δομή όπερας που δεν θα περιείχε καθόλου αφήγηση σε πρόζα.
Έχοντας συνθέσει κάποιες κεντρικές σκηνές κι έχοντας σχεδιάσει το σκελετό όλου του έργου, το 2014 το παρουσίασα στο συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη, ο οποίος, αφού το μελέτησε, μου ζήτησε, σε συνεργασία με το σκηνοθέτη Αλέξανδρο Ευκλείδη, να το ολοκληρώσω ως ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Το πρώτο ερώτημα που έθεσα στον εαυτό μου ήταν το πώς θα προσέγγιζα μουσικά αυτό το κλασικό αριστούργημα των δέκα χιλιάδων στίχων γραμμένο στην κρητική διάλεκτο, μέρη του οποίου σιγοτραγουδιούνται από όλους τους Έλληνες στην παραδοσιακή τους μελοποίηση. Θεώρησα ότι πρέπει να μελοποιηθεί με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο σε σχέση με αυτά που είχαμε συνηθίσει έως τώρα, χωρίς όμως να προδοθεί ούτε μία συλλαβή από το λόγο του Βιτσέντζου Κορνάρου. Το δεύτερο βήμα ήταν να αφουγκραστώ ανεπηρέαστος τη μουσική των αθάνατων αυτών δεκαπεντασύλλαβων, οι οποίοι κρύβουν ήχους, ρυθμούς, συμφωνίες, διαφωνίες, μουσικές πολλές και διαφορετικές μέσα στο αυστηρό τους ποιητικό πλαίσιο.
Άρχισα να οργανώνω τη μουσική μου εργαλειοθήκη. Έπρεπε από το χάος των ηχητικών συνδυασμών της μουσικής να επιλέξω μόνο τα απαραίτητα μουσικά εργαλεία, με τα οποία θα μπορούσα να ξεκλειδώσω το συγκινησιακό πάθος, το νόημα και την ομορφιά αυτών των στίχων. Επέλεξα ως βάση την πεντατονική κλίμακα με blue notes, ρυθμολογία βασισμένη σε τρίηχα και 6/8 από τα μπλουζ, αρμονίες από την τζαζ και τη ροκ. Δεν μου αρκούσαν όμως. Δεν μπορούσα να αγνοήσω την κρητική και γενικότερα ελληνική μουσική παράδοση, όπου αβίαστα τα 5/8 και τα 7/8 έδεναν με τους στίχους του έργου. Έτσι έκανα μείξη όλων αυτών και τα έθεσα στην υπηρεσία της σύνθεσης.
Η μαγιά του μουσικού έργου θα ήταν η χρήση καθοδηγητικών μουσικών θεμάτων-Leitmotiv, δηλαδή μοτίβων και συγκεκριμένων συνδυασμών συγχορδιών που θα συμβόλιζαν συγκεκριμένες καταστάσεις, έννοιες αλλά και χαρακτήρες μέσα στην πλοκή, και τα οποία θα επανέρχονταν κατά τη ροή του έργου σε διαφορετικές σκηνές και χρονικές περιόδους. Ο κάθε χαρακτήρας από τους πέντε βασικούς ήρωες έχει δομηθεί με τα δικά του μοτίβα, ώστε ακούγοντας τη μουσική, ακόμη και χωρίς τους στίχους, να κατανοεί ο θεατής ποιος ακριβώς είναι.
Όσον αφορά το ποιητικό κείμενο, ήταν εξαρχής ειλημμένη η απόφαση να χρησιμοποιήσω το πρωτότυπο κείμενο του Βιτσέντζου Κορνάρου, καθώς σε αυτό κρύβεται όλη η ποιητική δύναμη και η άφθαρτη ομορφιά του έργου. Σπάνια χρησιμοποιείται στην όπερα, στο μιούζικαλ γενικότερα, ένα ποιητικό κείμενο τόσο υψηλής ποίησης και το γεγονός αυτό, από μόνο του, συνιστά μια πρόκληση και προσδίδει μια ιδιαιτερότητα, για να μην πω μοναδικότητα, στο όλο εγχείρημα. Δεν ακολούθησα αυστηρά τη γραμμική εξέλιξη της πλοκής, αλλά επέλεξα σκόρπιους στίχους από το σώμα των δέκα χιλιάδων στίχων του έργου και ανασύνθεσα σκηνές που δεν υπάρχουν μέσα στο πρωτότυπο, τουλάχιστον όχι σε αυτή τη μορφή. Έπρεπε να δημιουργήσω ντουέτα, τρίο, κουαρτέτα των χαρακτήρων, κι αυτό δεν μπορούσε να συμβεί με τη γραμμική ανάγνωση του κλασικού κειμένου. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σκηνή «του μπαλκονιού», όπως την ονομάζω, «Μαγάρι τούτα στην αρχή». Στο πρωτότυπο κείμενο δεν υπάρχει διάλογος ανάμεσα στον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα στην πρώτη τους συνάντηση. Όμως, στο μιούζικαλ δημιουργήθηκε ένα ντουέτο μεταξύ των δύο νεαρών εραστών με στίχους ανθολογημένους από ολόκληρο το σώμα του έργου. Με αυτό τον τρόπο δούλεψα ολόκληρο το λιμπρέτο, ώστε να υπηρετήσει τη συγκεκριμένη φόρμα που ήθελα να του δώσω. Έτσι, η ανάμειξη στίχων με κοινή θεματική από διαφορετικά μέρη του έργου οικοδομεί το σκελετό της ιστορίας, η οποία παραμένει, ωστόσο, ίδια με το πρωτότυπο.
 
Σημείωμα του σκηνοθέτη Κωνσταντίνου Ρήγου
 
Βρισκόμαστε σε μια αρχιτεκτονική κατασκευή στην οποία κυριαρχούν σκάλες και επίπεδα και ξαναφτιάχνουμε την ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, όχι όμως σε συγκεκριμένο χρόνο. Όλα γίνονται κάπου στο σήμερα, ίσως κάπου στο μετά από μας, χωρίς κάτι να δείχνει απόλυτα συγκεκριμένο. Η ιστορία αναπτύσσεται σαν ένα παζλ με διαφορετικούς χώρους να εναλλάσσονται: από εσωτερικό σε εξωτερικό χώρο παλατιού, φυλακή, δωμάτιο, κρεβατοκάμαρα, αίθριο, μπαλκόνι. Η χορωδία και οι πρωταγωνιστές, ντυμένοι με κοστούμια σύγχρονα, τα οποία φέρουν όμως στοιχεία του παρελθόντος, διαμορφώνουν και δημιουργούν με την παρουσία και τις κινήσεις τους κάθε στιγμή τον χώρο που χρειάζονται.
Ακολουθώντας το κείμενο που αναδεικνύει με λεπτομέρειες την ψυχολογική κατάσταση των ηρώων, επιχειρώ να αναδείξω όλα τα συναισθήματά τους στο σήμερα. Η Αρετούσα είναι μια επαναστάτρια, ένα κορίτσι του σήμερα, ίσως και του αύριο, η οποία φέρει όμως το βάρος της παρουσίας ενός κυριαρχικού πατέρα. Ο Ερωτόκριτος είναι ένας σκοτεινός ήρωας. Ένας πολεμιστής του οποίου ο έρωτας για την Αρετούσα τού γίνεται μανία. Επιστρέφει από την εξορία πρώτα για να σώσει τη χώρα του, ύστερα για να σώσει το βασιλιά και τέλος για να διεκδικήσει δικαιωματικά την Αρετούσα. Οι πρωταγωνιστές έρχονται σε σύγκρουση με τους γύρω τους για να οδηγηθούν, σε αντίθεση με άλλες γνωστές ιστορίες αγάπης, σε ένα αίσιο τέλος.
Όλο το έργο είναι ένα ψυχολογικό παζλ. Και προσπαθώ να υπογραμμίσω δύο ακριβώς στοιχεία: από τη μία το χιούμορ και την ελαφρότητα, από την άλλη το δράμα. Υπερτονίζω τον εφηβικό ενθουσιασμό στο πρώτο μέρος, το εφηβικό δράμα στο δεύτερο. Γιατί, ας μην το ξεχνάμε, στο πρωτότυπο κείμενο οι ήρωες είναι δυο νεαροί: η Αρετούσα είναι δεκατεσσάρων και ο Ερωτόκριτος μόλις δεκαοχτώ χρονών. Ο Ερωτόκριτος είναι μια μεγάλη ιστορία αγάπης, ένα επαναστατικό κείμενο για την αγάπη.
 
INFO:
Ερωτόκριτος
Μιούζικαλ του Δημήτρη Μαραμή | Παραγγελία της Εναλλακτικής Σκηνής ΕΛΣ
Μουσική διεύθυνση και λιμπρέτο (βασισμένο στον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου) Δημήτρης Μαραμής
Σκηνοθεσία-χορογραφία-σκηνικό Κωνσταντίνος Ρήγος
Συνεργάτιδα σκηνογράφος Μαίρη Τσαγκάρη
Κοστούμια Γιώργος Σεγρεδάκης
Φωτισμοί Χρήστος Τζιόγκας
Live κάμερα Βασίλης Κεχαγιάς
 
Ερμηνεύουν:
Θοδωρής Βουτσικάκης (Ερωτόκριτος)
Ελένη Δημοπούλου (Αρετούσα)
Γκωτιέ Βελισσάρης (Πολύδωρος)
Ιωάννα Φόρτη (Νένα)
Κωστής Μαυρογένης (Ρήγας)
 
Μαζί τους 8μελές Φωνητικό σύνολο και 9μελές Ορχηστρικό σύνολο.
 
Στο πιάνο και στη μουσική διεύθυνση ο συνθέτης.
 
Πολιτιστικό & Συνεδριακό Κέντρο Ηρακλείου Κρήτης
Κυριακή 24 Μαρτίου 2019 | Ώρα 21.00
 
Παραγωγή: ENΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ ΣΚΗΝΗΣ
Οργάνωση & εκτέλεση παραγωγής: Artway – ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΟΝ
 
Έγραψαν για τον «Ερωτόκριτο» του Δημήτρη Μαραμή:

“...O Δ. Μαραμής με τον «Ερωτόκριτο» ανανεώνει αποφασιστικά και καθοριστικά το musical, ειδικά για τα δεδομένα της χώρας μας στην οποία το ιδίωμα έχει σχεδόν ανύπαρκτη γηγενή παράδοση.» Θάνος Μαντζάνας - MUSICPAPER
 
«Ας μείνουμε λοιπόν στο εκκωφαντικό χειροκρότημα στο κατάμεστο Ηρώδειο, όπου ο κόσμος δεν σταμάτησε να επευφημεί τους συντελεστές της παράστασης, τόσο κατά τη διάρκειά της, όσο και αρκετά λεπτά μετά το πέρας της.» Τάνια Σκραπαλιώρη - ΑVOPOLIS
 «Δεν είναι ο Ερωτόκριτος μεταφερμένος από το 1600 στο 2017. Είναι ο Ερωτόκριτος του 2017 που επιστρέφει στην πηγή...». Δημήτρης Δουλγερίδης - ΤΑ ΝΕΑ
 
«Ένας αριστουργηματικός Ερωτόκριτος... πρόκειται όχι απλώς για ένα masterpiece αλλά για ένα masterwork!». Γιώργος Χαρωνίτης – ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ

«...Ένα από τα πιο όμορφα μουσικά έργα που έχω ακούσει ποτέ! ... μια πρωτότυπη μουσική σύνθεση που ξεχείλιζε από πάθος, ορμή, συγκίνηση, ευαισθησία και, πάνω απ’ όλα, εφηβική φρεσκάδα!». Λένα Ιωαννίδου – ATHENS VOICE

«...Ένας ωκεανός ήχων που παρόμοιους δεν έχουμε ξανακούσει σε σύγχρονο ελληνικό έργο." Σάκης Δημητρακόπουλος – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ
 
«...Ένα μεγάλο, διαχρονικό ερωτικό τραγούδι γιατί τα συστατικά υλικά του όχι μόνο είναι ανθεκτικά αλλά καινοτομικά στην πλευρά της πρωτοπορίας." Γ. Κ. Καρατζάς – ΘΕΜΑ.gr
 
«Από τις ωραιότερες παραγωγές που είδα τελευταία. Τρυφερό και συγκινητικό, εξαιρετικές φωνές, υπέροχη μουσική, υψηλές ποιότητες σε όλη την παραγωγή, ευρηματική σκηνοθεσία. Μπράβο σε όλη την ομάδα του Ερωτόκριτου!» Εύη Καλλίνη - GLOW
​
«Κάλλια `χω σε με θάνατο παρ’ άλλη με ζωή μου. Γιά σέναν εγεννήθηκε στον κόσμο το κορμί μου". Συγχαρητήρια Δήμητρη Μαραμή, σπάσατε τα όρια του χώρου και του χρόνου.» Έλσα Ποιμενίδου - ΕΡΤ3