ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ «ΞΕΝΕΣ ΠΟΡΤΕΣ» ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΜΑΝΟΥ ΚΑΡΑΤΖΟΓΙΑΝΝΗ & ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΝΕΝΑΣ ΜΕΝΤΗ

της Λίλας Παπαπάσχου

Χθες το βράδυ διαβήκαμε την πόρτα του Χώρου Ε της Πειραιώς 260 για να βρεθούμε σε μια από τις ωραιότερες παραστάσεις - μεγαλειώδης μέσα στην απλότητά της! - που είδαμε φέτος στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Ο Μάνος Καρατζογιάννης, ένας από τους πιο ταλαντούχους και πολυπράγμονες δημιουργούς της νέας γενιάς, έσκυψε με πραγματική αγάπη και ειλικρινές ενδιαφέρον πάνω από τις Ξένες Πόρτες, το αδημοσίευτο κείμενο που ηχογράφησε και απομαγνητοφώνησε ο μεγάλος μας ποιητής και πεζογράφος, Μάνος Ελευθερίου, πέντε χρόνια πριν από το θάνατό του και το εμπιστεύτηκε στην... – ποιες λέξεις άραγε μπορούν να περιγράψουν αυτό το υποκριτικό φαινόμενο που ακούει στο όνομα Νένα Μεντή; Μέσα από μια μοναδική σύμπραξη χαρισματικών ανθρώπων γεννήθηκε μια παράσταση που επιδρά υπνωτιστικά στο κοινό, προκαλώντας αντιφατικά συναισθήματα, θυμού, αγανάκτησης, αλλά και βαθιάς συμπόνιας για την Βαγγελιώ και κάθε Βαγγελιώ του τότε και...του τώρα. 

Η εξαιρετική ηθοποιός μας καθήλωσε από το πρώτο δευτερόλεπτο που εμφανίστηκε στη σκηνή, παρασύροντάς μας μέσα από την καταιγιστική, αφοπλιστικά ανεπιτήδευτη ερμηνεία της, σε ένα επώδυνο, σπαρακτικό, κωμικοτραγικά αστείο οδοιπορικό στη Σύρο, από τις αρχές του 20ου αιώνα κι ύστερα, φωτογραφίζοντας εν αγνοία της όλη τη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας, που έχει μάθει να κρύβει καλά τους σκελετούς που έχει στην ντουλάπα της, προτάσσοντας πάντα την θρησκεία και την παράδοση, ως το απόλυτο και αδιαφιλονίκητο καθαρτήριο κάθε πολιτικής και κοινωνικής παθογένειας . 

Μέσα από την ευαίσθητη σκηνοθετική ματιά του Μάνου Καρατζογιάννη, που με την δραματουργική συνεργασία του Θανάση Νιάρχου και της Χριστιάνας Μαντζουράνη (στενών συνεργατών του Μάνου Ελευθερίου όσο ήταν εν ζωή) μετέτρεψε τις κατακερματισμένες αφηγήσεις της Ευαγγελίας Διγενή, μετέπειτα Ευαγγελίας Πίσσα, γιαγιάς του προσφάτως εκλιπόντα λογοτέχνη,  σε έναν στιβαρό μονόλογο, γεμάτο ζωντάνια και γλαφυρότητα, που φωτογραφίζει με ειλικρίνεια και τόλμη τη ζωή στην ελληνική επαρχία, βάζοντας στο επίκεντρο τη γυναίκα , όχι μόνο ως φύλο, αλλά ως διαχρονικό σύμβολο καρτερικότητας, εσωτερικής δύναμης και αυτοθυσίας.

Η Βαγγελιώ δεν υπήρξε ποτέ παιδί. Ο δρόμος προς την ενηλικίωση ήταν στρωμένος με τα αγκάθια από τα ροδοπέταλα.. Ένας δρόμος μακρύς και δύσβατος γεμάτος δράκους, μάγισσες και βατράχους που κανένα φιλί δεν θα μπορούσε να μετατρέψει σε πρίγκιπες. Πρώτος πυρήνας βίας και κακομεταχείρισης η ίδια η οικογένειά της. Στη συνέχεια η κοινωνία σε όλες της τις εκφάνσεις. Σύζυγος, μάνα και ζωντοχήρα πριν καν απογαλακτιστεί. Ο έρωτας, το φλερτ, η ανεμελιά της παιδικής ηλικίας έννοιες άγνωστες, μακρινές Δουλειά, ξύλο, δουλειά, γάμος, ξύλο, δουλειά και...φτώχεια...απέραντη φτώχεια. 

Οι Ξένες Πόρτες, ανοίγουν και κλείνουν με θόρυβο, κρύβοντας τα προσωπικά δράματα όσων κατοικούν πίσω από αυτές, αναδεικνύοντας το πιο βαθύ σκοτάδι, αλλά και το πιο εκτυφλωτικό φως της ανθρώπινης ύπαρξης, που εδώ και αιώνες επιδίδεται σε έναν σκληρό αγώνα επιβίωσης, αναζητώντας παράλληλα το πραγματικό νόημα της ζωής, αν υπάρχει...

Ο αξιόλογος σκηνοθέτης δεν πρόδωσε από την αρχή τις σπάνιες ποιότητες του κειμένου, ξεδιπλώνοντας μέσα από την έντεχνα κλιμακούμενη ερμηνεία της Νένας Μεντή, τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές μιας ξεχωριστής προσωπικότητας. Η Βαγγελιώ ήταν μια αγράμματη, λαϊκή γυναίκα, που διέθετε όμως έναν σπάνιο συναισθηματικό πλούτο και μία δική της φιλοσοφία για τη ζωή, η οποία επηρέασε και εν τέλει ενέπνευσε τον Μάνο Ελευθερίου, ως γνήσια μούσα.

Η Νένα Μεντή ανάμεσα στον Μάνο Ελευθερίου και τον Μάνο Καρατζογιάννη, συνδέοντας γενιές ταλαντούχων καλλιτεχνών με τον πλέον δημιουργικό τρόπο, μέσα από μια παράσταση που γοητεύει με την αυθεντικότητά της

Η Νένα Μεντή, μόνη της πάνω στη σκηνή, αλλά κουβαλώντας τόσα πολλά πρόσωπα, τόσες παράλληλες ιστορίες, τόσα μυστικά κι άλλα τόσα ψέματα, αλληλεπιδρά με το υπέροχα ωχρό, ποιητικά συμβολικό, σκηνικό περιβάλλον που φιλοτέχνησε ο Γιάννης Αρβανίτης. φορώντας το λιτό κοστούμι που δημιούργησε για εκείνη η Βασιλική Σύρμα,  παρασύροντας μέσα από την χειμαρρώδη αφήγησή της τους θεατές στη δίνη των δικών τους βιωμάτων, των δικών τους αναμνήσεων, της δικής τους ανεπούλωτης πληγής που καθορίζει το παρόν και το μέλλον τους.  Με τους φωτισμούς του Αλέξανδρου Αλεξανδρου  να την ακολουθούν διακριτικά στο κάθε της βήμα, η Νένα Μεντη δεν υποδύεται, γίνεται η  Βαγγελιώ, αναγκάζοντάς μας να υποκλιθούμε για μία ακόμη φορά στην αμεσότητα, το βάθος των συναισθηματικών της αποχρώσεων και την πηγαία αλήθειά της. 

Το προσεγμένο βίντεο της Δήμητρας Τρούσα και η εξαίσια μουσική του Γιώργου Ανδρέου, ζωντανεύουν τον μαγικό στιχουργικό και συγγραφικό κόσμο του σπουδαίου Μάνου Ελευθερίου, που είμαστε σίγουροι ότι θα ήταν πολύ περήφανος για την επιλογή του να εμπιστευτεί στη Νένα Μεντή την ιστορία της πολυτάραχης ζωής της γιαγιάς του, που ένας άλλος χαρισματικός Μάνος κλήθηκε να ζωντανέψει επί σκηνής. 

Στο τέλος της παράστασης ακόμα και αυτή η ονομαστική ταύτιση συγγραφέα και σκηνοθέτη μοιάζει περισσότερο με μεταφυσική σύμπτωση παρά με απλή συνωνυμία, αφού η πνευματική και αισθητική εναρμόνιση των δύο καλλιτεχνών ήταν κάτι παραπάνω από εμφανής, παράγοντας μία διαπεραστικά συγκινητική παράσταση, που θα κρατήσουμε μέσα μας σαν μια πολύτιμη θεατρική εμπειρία, από αυτές που εξαγνίζουν, εμπνέουν και αφυπνίζουν. 

Εκεί που η Φραγκογιαννού του Παπαδιαμάντη συναντά τις μυθικά γήινες ηρωίδες της Ζυράννα Ζατέλη, ο Μάνος Ελευθερίου δημιουργεί την αυτοβιογραφική Βαγγελιώ - την καταφυγή του - εμπλέκοντας μέσα από την μυθιστορηματική ζωή της το προσωπικό με το συλλογικό.  Η καταφυγή του συγγραφέα γίνεται και δική μας , χάρη στο ταλέντο και την αφοσίωση της Νένας Μεντή και του Μάνου Καρατζογιάννη. 

Απόψε οι Ξένες Πόρτες θα ανοίξουν για τελευταία φορά στην Πειραιώς 260, αποδεικνύοντας ότι το σύγχρονο ελληνικό θέατρο δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από την αντίστοιχη ξένη δραματουργία, κάτι που ο Μάνος Καρατζογιάννης έχει αποδείξει έμπρακτα πολλές φορές στο παρελθόν, συνεχίζοντας να αναδεικνύει κορυφαίους νεοέλληνες συγγραφείς, με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο, συνδυάζοντας την αγάπη και τον σεβασμό του προς αυτά τα κείμενα με τη δική του προσωπική, δημιουργική  ματιά. 

​Μάνος Καρατζογιάννης
ΞΕΝΕΣ ΠΟΡΤΕΣ
του Μάνου Ελευθερίου

Ερμηνεία: Νένα Μεντή

Η δραματουργική επεξεργασία και την πρωτότυπη μουσική της παράστασης υπογράφουν αντίστοιχα ο Θανάσης Νιάρχος και ο Γιώργος Ανδρέου, στενοί συνεργάτες του Μάνου Ελευθερίου όσο ήταν εν ζωή.

Σημείωμα σκηνοθέτη

Καταφυγή μέσα στη νύχτα του θανάτου
Πέρασαν τα χρόνια σαν το σκοτεινό ποτάμι
πέρασες και συ μέσα στη ζωή μου
Τώρα που κάθομαι να λογαριάσω
πόσοι χαθήκαν
πόσοι μας άφησαν
και ποιοι σκορπίσανε
Τώρα που κάθε μέρα λιγοστεύουν
εκείνοι που μας πόνεσαν
Όσοι μας βρήκανε στη νύχτα του θανάτου
Εγώ σε ονομάζω καταφυγή μου, 
Ευαγγελία Πίσσα.

Συντελεστές

​Δραματουργική επεξεργασία – σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Δραματουργική συνεργασία: Θανάσης Νιάρχος – Χριστιάνα Μαντζουράνη
Μουσική: Γιώργος Ανδρέου
Σκηνικά: Γιάννης Αρβανίτης
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου
Ερμηνεία: Νένα Μεντή
Διεύθυνση παραγωγής: Μαρία Κωνσταντάκη
Video: Δήμητρα Τρούσα
Διάρκεια: 70 λεπτά

Πειραιώς 260 (Ε)

• 11/07 έως 15/07/2019 στις 21:00