Ειρήνη Παππά: Η Ελληνίδα θεά στον ουρανό

Η μέρα ξεκίνησε δυστυχώς με τον ίδιο τρόπο που τελείωσε η προηγούμενη. Στο χθεσινό άσχημο νέο της απώλειας του Κώστα Καζάκου, ήρθε να προστεθεί ακόμα μια θλιβερή είδηση. Η ανακοίνωση του θανάτου της Ειρήνης Παπά. Ένα νέο, που κάνει ακόμα φτωχότερη την Ελλάδα σε επίπεδο πολιτισμού και πνευματικότητας. Όσο και αν η αγαπημένη πρωταγωνίστρια ήταν πλήρης ημερών, έφυγε σε ηλικία 96 ετών, όσο και αν τα τελευταία χρόνια ταλαιπωρούνταν από σοβαρή ασθένεια, η απώλεια μιας τόσο σπουδαίας προσωπικότητας αγγίζει όλο τον ελληνισμό από άκρη σε άκρη.

Γεννημένη στο Χιλιομόδι Κορινθίας, στις 3 Σεπτεμβρίου του 1926, η Ειρήνη Παπά, με ένα π όπως η ίδια προτιμούσε να γράφει το επίθετο της, ήταν ηθοποιός με διεθνή αναγνώριση και καριέρα. Το όνομα της ήταν Ειρήνη Λελέκου, αλλά διατήρησε το όνομα του μοναδικού άνδρα που παντρεύτηκε, του Άλκη Παππά με τον οποίο συνδέθηκε από το 1947 έως και το 1951. Έκτοτε κράτησε την προσωπική της ζωή μακριά  από τα φώτα της δημοσιότητας, με μοναδική εξαίρεση την αποκάλυψη που έκανε η ίδια σε ιταλική εφημερίδα για την σχέση της με τον σούπερ σταρ του Χόλιγουντ Μάρλον Μπράντο. Είχε αναφέρει πως ήταν το μεγάλο πάθος της ζωής της και πως μεταξύ τους υπήρξε μακρά και μυστική αγάπη.

Η Ειρήνη Παπά ξεκίνησε την πορεία της από πολύ μικρή ηλικία και κατάφερε να γίνει πρωταγωνίστρια διεθνών προδιαγραφών. Για πολλούς είχε την ομορφιά αρχαίας Ελληνίδας θεάς και δεν είναι λίγοι εκείνοι που την παρομοιάζουν με ζωντανή Καρυάτιδα. Για τον Αμερικανό κριτικό του κινηματογράφου, Ρότζερ Ίμπερτ, πέτυχε παρά το γεγονός ότι είχε τρία μεγάλα "μειονεκτήματα". Το ύψος της, που έκανε πολλούς άνδρες ηθοποιούς να μην θέλουν να σταθούν δίπλα της, την απαράμιλλη ομορφιά της, γεγονός που πυροδοτούσε τον ανταγωνισμό και την "βαριά"  προφορά της.

Πέρα από οτιδήποτε άλλο, όμως, ήταν "η πανέμορφη και μεγαλοπρεπής φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφραση της και η εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών" , δήλωση που ανήκει στον Πορτογάλο σκηνοθέτη Μανοέλ ντε Ολιβέιρα. Την Πορτογαλία η Παπά την λάτρεψε και δεν είναι τυχαίο πως στα τελευταία ενεργά χρόνια της έζησε εκεί στηρίζοντας το θέατρο που είχε ιδρύσει για παραστάσεις αρχαίου δράματος.

Έχοντας πάρει μέρος σε περισσότερες από 80 ταινίες, τα γυρίσματα των οποίων πραγματοποιήθηκαν σε όλο τον κόσμο (Τσινετσιτά, Χόλιγουντ, Γιουγκοσλαβία, Λίβανος, Μαρόκο, Βραζιλία, Αυστραλία, Πορτογαλία κ.α.) με συμπρωταγωνιστές , μεταξύ άλλων, τους Μάρλον Μπράντο, Ιβ Μοντάν, Γκρέγκορι Πεκ, ‘Αντονι Κουίν, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Τζαν Μαρία Βολοντέ, Τζέιμς Κάγκνεϊ, η Ειρήνη Παππά ενσάρκωνε το ελληνικό κάλλος σε όλο του το μεγαλείο. Εκτός από τις επιτυχημένες μεταφορές των τραγωδιών, οι πιο γνωστές ταινίες της είναι η αξέχαστη υπερπαραγωγή του Χόλιγουντ «Τα κανόνια του Ναβαρόνε», όπου ενσαρκώνει τον ρόλο της αγωνίστριας Μαρίας Παπαδήμου (1961) και ο «Αλέξης Ζορμπάς», που κρατά το ρόλο της Χήρας (1964).

Πρωταγωνίστησε σε πολλές θεατρικές παραστάσεις που απέσπασαν διθυραμβικά σχόλια και συνδέθηκε, όσο ελάχιστες ηθοποιοί, με τους ρόλους του αρχαίου δράματος. Έπαιξε επίσης, σε τρεις ταινίες που ήταν υποψήφιες για Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας,  με αυτή του Κώστα Γαβρά να το κατακτά. 

Η τεράστια προσφορά της Ειρήνης Παπά στην τέχνη έχει διεθνώς αναγνωριστεί πολλές φορές, μέσα από τις αμέτρητες διακρίσεις που έχει λάβει κατά καιρούς. Εκτός από το Όσκαρ που κέρδισε το 1969 για την ερμηνεία της στην ταινία «Ζ» του Κώστα Ζαβρά, έχει λάβει πολλά σημαντικά βραβεία. Το 1995 τιμήθηκε με το Παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο. Το 2000 της απονεμήθηκε ο τίτλος της «Γυναίκας της Ευρώπης» για την προσφορά της στην προώθηση της ευρωπαϊκής πολιτισμικής ταυτότητας. 

Το 2008 βραβεύτηκε με το «Διεθνές Βραβείο για τον Πολιτισμό» από την οργάνωση Premio Roma στο αρχαίο θέατρο της «Όστια Αντίκα», λίγα χιλιόμετρα έξω από την ιταλική πρωτεύουσα. Πρόκειται για μία εξαιρετικά τιμητική διάκριση, καθώς το συγκεκριμένο βραβείο έχει απονεμηθεί κατά το παρελθόν σε ποντίφικες και στον δήμαρχο της Ρώμης Βάλτερ Βελτρόνι, ανάμεσα σε άλλους. Όταν ανέβηκε στη σκηνή για να παραλάβει το βραβείο της είχε δηλώσει με εμφανή συγκίνηση: «Δεν ξέρω αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω, μπορώ μόνο να πω ότι η Αθήνα θα είναι πάντα η μητέρα μου, αλλά η Ρώμη, παράλληλα, είναι δεύτερη μητέρα μου, από ξεκάθαρη επιλογή μου».

Το 2009 η Ελληνίδα ηθοποιός τιμήθηκε με το «Χρυσό Λέοντα» στην 40η Μπιεννάλε Θεάτρου Βενετίας, ύστερα από πρόταση του διευθυντή της διοργάνωσης, του γνωστού σκηνοθέτη, Μαουρίτσιο Σκαπάρρο. Εκείνη ευχαριστώντας για το βραβείο, τόνισε, ότι «προτιμά να της παρέχονται τα αναγκαία οικονομικά μέσα για να μπορεί να συνεχίσει να δημιουργεί στο χώρο του θεάτρου». Αναφερόμενη στην αρχαία τραγωδία, υπογράμμισε: «Τα έργα αυτά με συγκινούσαν από τα δώδεκά μου χρόνια. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι επίκαιρα όσο ποτέ, καθρέφτης της κοινωνίας μας και των όποιων αντιφάσεών της». Την ίδια χρονιά, η Ειρήνη Παπά ήταν ανάμεσα στους 260 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, που προσκάλεσε ο Πάπας Βενέδικτος στην Καπέλα Σιξτίνα του Βατικανού, για να τους ζητήσει «να μεταδώσουν με την τέχνη τους το μήνυμα του Θεού».

Στο «Σχολείον της Αθήνας- Ειρήνη Παπά» (που στεγάζεται σήμερα η Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου) στην οδό Πειραιώς, εκεί που η σπουδαία ηθοποιός ονειρεύτηκε από τη δεκαετία του ’80 να ιδρύσει ένα σχολείο θεάτρου, γιόρτασαν τον Σεπτέμβριο του 2018 τα γενέθλια της, το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο μαζί με το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας και το Ίδρυμα Κακογιάννη σε μια ελληνοϊταλική γιορτή με προβολή της ταινίας «Οδύσσεια» (1968) του Φράνκο Ρόσι- μια παραγωγή της Rai, με την ίδια να ερμηνεύει το ρόλο της Πηνελόπης.

*Με πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ.