ΈΝΑ ΧΕΡΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ

της Μαρίας Σούμπερτ

Ποιο είναι το αντικείμενο σε ένα βιβλίο για τους παιδικούς φόβους; Είναι αυτά που φοβούνται τα παιδιά; Αυτά που φοβούνται οι γονείς; Και αν αφορά τους γονείς, αφορά αυτά που φοβούνται για τον εαυτό τους ή για τα παιδιά τους μόνο; Ή αυτά που εκείνοι φοβούνταν ως παιδιά και με κάποιο τρόπο ίσως περνάνε στα παιδιά τους;
    

Ήδη από τις πρώτες σελίδες ο ψυχίατρος, παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής Αθανάσιος Αλεξανδρίδης δίνει τον φροϋδικό ορισμό του φόβου ως ενός εσωτερικού φαινομένου που παίρνει μορφή όταν συναντηθεί με μια εξωτερική πραγματικότητα. Και συνεχίζει προσθέτοντας πως σύμφωνα με την θεωρία της Μέλανι Κλάιν «όλα τα καλά και τα κακά προέρχονται από το περιβάλλον, το οποίο αρχικά προσωποποιείται στη μητέρα». Στην συνέχεια θα επέλθει η διαφοροποίηση, ο διαχωρισμός ανάμεσα στο μωρό και τη μητέρα –που φυσικά ενέχει πολύ φόβο, άγχος και πένθος.
           
Αναπτύσσοντας στην πορεία του βιβλίου –που δομείται πάνω σε απομαγνητοφωνημένες συζητήσεις του συγγραφέα με μια ομάδα γονέων στο πλαίσιο ενός ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου- παρατηρεί κανείς πως οι φόβοι μεταπηδούν. Μεταπηδούν ως θέμα, εξελίσσονται, περνούν από το ένα στο άλλο. Ξεκινούν με επίκεντρο το παιδί και το πώς εκείνο διαχειρίζεται τους φόβους του, για να επιστρέψουν συχνά στους φόβους των γονέων και πώς φυσικά τους διαχειρίζονται εκείνοι. Συζητώντας πάνω στο τι είναι ο φόβος και πώς εκφράζεται, στο διαχωρισμό των φόβων σε χρόνιους και ευκαιριακούς, αλλά και το πώς ξεπηδούν από τους φόβους οι φοβίες, ο συγγραφέας προχώρησε τις συναντήσεις με τους γονείς σε θέματα εκφοβισμού εντός και εκτός της οικογένειας, μίλησαν για το φόβο της απώλειας και του θανάτου, για τους υπαρξιακούς φόβους και το φόβο αποχωρισμού, τον φόβο της εξάρτησης και της διαφοροποίησης, το φόβο του μεγαλώματος. Όπως εξελίσσεται το παιδί και μεγαλώνει, όπως κουβαλάει φόβους και ανησυχίες για το άγνωστο, ενώ πενθεί το οικείο που καλείται να αποχωριστεί, έτσι και η ίδια η κοινωνία αλλάζει, οι καταστάσεις, τα γεγονότα, οι νοοτροπίες αλλάζουν –καλούμαστε συνεχώς να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές αλλαγές, τις πολιτικές και οικονομικές αλλαγές που απορυθμίζουν και εμάς τους ενήλικες, που μας προκαλούν φόβο και ανασφάλεια. Γιατί κατά πώς φαίνεται, ο φόβος είναι άμεσα συνδεδεμένος με την απουσία του αισθήματος της ασφάλειας.
           
Ξεφυλλίζοντας και πάλι το βιβλίο, αφού το διάβασα αναλυτικά και προσπαθώντας να εντοπίσω τι είναι αυτό για το οποίο θα μπορούσα να γράψω –αφού πρόκειται για ένα βιβλίο που δεν περιορίζεται σε ένα απλώς θέμα, αλλά ανοίγει σε μια ευρύτερη βεντάλια-, παρατηρώ πως κάθε φόβος κρύβει από πίσω του απώλεια και πένθος. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό πως οι έννοιες της απώλειας, του θανάτου και του πένθους εμφανίζονται πολύ συχνά σε κάθε κεφάλαιο. Και είναι ίσως αναμενόμενο: όταν μιλάμε για φόβο, δεν μπορούμε να μην έχουμε στο νου μας το φόβο του θανάτου ή το φόβο του αγνώστου. Και φυσικά δεν μπορούμε να μιλάμε για φόβο εξάρτησης όταν δεν τίθεται και το θέμα της διαφοροποίησης.
           
Από τη γέννησή του το βρέφος καλείται να βιώνει συνεχείς αποχωρισμούς: αποχωρίζεται τη μήτρα –την περίοδο της οποίας με ενδιαφέροντα τρόπο απομυθοποιεί ο συγγραφέας-, αποχωρίζεται σταδιακά την αίσθηση πως είναι ένα με τη μητέρα και πως εκείνη λειτουργεί ως προέκτασή του, αποχωρίζεται το στήθος και απογαλακτίζεται. Οι αποχωρισμοί που βιώνει ένα παιδί τα πρώτα χρόνια της ζωής του είναι ίσως και οι πιο συμπυκνωμένοι της ζωής του. Αποχωρίζεται το βρεφικό κρεβάτι –και συχνά το γονεϊκό κρεβάτι-, αποχωρίζεται πιπίλες, πάνες και μπιμπερό. Και ενώ για ορισμένους αποχωρισμούς φαίνεται να είναι περισσότερο ή λιγότερο έτοιμο, υπάρχουν και εκείνοι που μοιάζουν απαράδεκτοι: οι γονείς που φεύγουν καθημερινά για δουλειά, ένα άλλο μωρό στην αγκαλιά της μαμάς, η καθημερινή διαδρομή μέχρι τον παιδικό σταθμό. Στο πλαίσιο αυτό έρχονται και αποχωρισμοί ποιο βίαιοι και τραυματικοί: ασθένειες και θάνατοι –που εναπόκειται στο εναπομείναν περιβάλλον να τους διαχειριστεί ώστε να διαφυλάξει τον ψυχισμό του παιδιού.
           
Το άγνωστο γεννά και προκαλεί φόβο. Είναι αυτό που φοβίζει –τρομάζει απλώς ή πανικοβάλει- και τους γονείς, οι οποίοι ζουν τις δικές τους καθημερινές απώλειες, πρέπει να διαχειριστούν τους δικούς τους φόβους αλλά και να υποστηρίξουν τα παιδιά τους. Στο ερώτημα λοιπόν ποιον αφορά ένας παιδικός φόβος –το παιδί ή τον ενήλικα που υπήρξε παιδί, η απάντηση δεν μπορεί να είναι παρά «Όλους». Ένα βιβλίο για τους παιδικούς φόβους αφορά τους πάντες, γιατί πέραν του ότι όλοι φοβόμαστε, όλοι έχουμε υπάρξει και παιδιά.
 ----------------------------------------------------------------------------------------------------
Αθανάσιος Αλεξανδρίδης
Σχολή ανήσυχων γονέων: Παιδικοί φόβοι
εκδόσεις Ίκαρος
ISBN: 978-960-572-234-0
Τιμή: €13,90

 O ψυχίατρος, παιδοψυχίατρος και ψυχαναλυτής Αθανάσιος Αλεξανδρίδης 
​