ΖΩΝΤΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

7/10/2019

της Μαρίας Σούμπερτ

Κρήτη, ένα ορεινό χωριό στο νομό Ηρακλείου, ένας μπαμπάς που μένει πίσω στα Χανιά να δουλεύει, και μια μαμά με τις δίδυμες κόρες της που μετακομίζουν στο πατρικό χωριό της. Ή στο μητρικό; Γιατί η οικογένεια στην οποία επιστρέφουν αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες. Η γιαγιά και η προγιαγιά, η αδερφή με τα παιδιά της –να ένα αγόρι τουλάχιστον- και μια ιστορία οικογενειακή που συνδέεται με την ιστορία της Κρήτης ήδη από τα βυζαντινά χρόνια.

Η Μαρία Δασκαλάκη αφηγείται μια ιστορία μέσα σε μια ιστορία, όπου οι γιαγιάδες –η μικρή και η μεγάλη- εντάσσουν τα εγγόνια στην οικογενειακή παράδοση. Μια παράδοση που ξεκινάει με τον γάμο των προ-προ-προπαππούδων και φτάνει μέχρι το σήμερα, εμπλέκοντας στην μικρή της ιστορία, την ιστορία της Κρήτης, αλλά και τον βυζαντινό αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά. Το αντικείμενο που κρατάει αυτή την παράδοση κλεισμένη μέσα στην οικογένεια είναι ένα μενταγιόν το οποίο βρήκε η προ-προ-προγιαγιά των παιδιών (ελπίζω να μην έχω χαθεί μέσα στις γενιές), το οποίο χρονολογείται από τα τέλη του 10ου μ.Χ. αιώνα και αποδεικνύεται πως ανήκε στη Θεοφανώ, την σύζυγο του Νικηφόρου Φωκά, η οποία και οργάνωσε τη δολοφονία του.

Μια ιστορία λοιπόν που αφορά γυναίκες και όπου οι άντρες αποδεικνύονται μεν δουλευταράδες και προνοητικοί, αλλά φειδωλοί στην έκφραση συναισθημάτων. Ο άντρας της Ασπασίας άλλωστε περιγράφεται ως αμόρφωτος άνθρωπος, παρ’ ότι έξυπνος και προκομμένος. Εκείνος παντρεύτηκε την κόρη του δασκάλου, την Ασπασία, αλλά όταν εκείνη πέθανε –μερικές μέρες αφότου βρήκε το μενταγιόν-, έδωσε την μια του κόρη στους παππούδες και την άλλη την κράτησε κοντά του. Αυτή έγινε η μητέρα της προγιαγιάς των διδύμων, η οποία τώρα ζει με τη γιαγιά, και στην οποία μετακόμισε η μαμά με τα δίδυμα κορίτσια.

Περνώντας μέσα από μια ιστορική διαδρομή 1.000 περίπου χρόνων, η συγγραφέας εισάγει τον αναγνώστη στην κρητική παράδοση –με αρκετούς διαλόγους να ακολουθούν το κρητικό ιδίωμα-, αλλά και στην σχέση της παράδοσης με τη θρησκεία, χωρίς –ευτυχώς- να γίνεται θρησκόληπτο ή κατηχητικό. Ο τρόπος που η Δασκαλάκη εντάσσει το θρησκευτικό κομμάτι στα κρυφά μονοπάτια του Τεμένους επιτρέπει στον αναγνώστη –και τον μη θρησκευόμενο- να παρακολουθήσει μια αφήγηση που δεν μπορούσε να μην έχει θρησκευτικά στοιχεία από τη στιγμή που έχει τις ρίζες της στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Ταυτόχρονα όμως μιλάει για ένα οικογενειακό σύστημα, όπου ναι μεν ο άντρας έχει τον πρώτο λόγο, αλλά η γυναίκα πάντα βρίσκει τρόπο να επιβάλει αυτό που θέλει. Αυτό άλλωστε δεν είναι και το πρόβλημα των παραδοσιακών κοινωνιών; Άντρες που επιλέγουν εκείνοι τον τρόπο ζωής όλης της οικογένειες και γυναίκες που έχουν μάθει με πλάγιους τρόπους να πετυχαίνουν αυτό που θέλουν. Άντρες που θεωρούν τις γυναίκες κατώτερες και γυναίκες που αναθρέφουν άντρες, ώστε να εξαρτώνται από αυτές. Ή να μην τους είναι απαραίτητοι –όπως ο πατέρας των διδύμων που είναι για όλους εντάξει το ότι μένει και δουλεύει σε άλλο νομό από την υπόλοιπη οικογένειά του.

Κάπως έτσι δε γεννήθηκε όμως και η μέση νέα ελληνική οικογένεια;